به گزارش گروه اجتماعی ایسکانیوز از اصفهان، بی‌شک یکی از شاخصه‌های توسعۀ انسانی در جوامع امروزی میزان حضور، مشارکت و ایفای نقش زنان در عرصه‌های مختلف است؛ بنابراین، نیاز به حضور زنان در ابعاد مختلف، بیش از گذشته احساس می‌شود. با این وجود، جامعه ایران در این مسیر با مشکلاتی روبروست که تا حدی، مانع از حضور شایسته زنان برای کمک به فرآیند توسعه شده است. در این رابطه، به بهانه هفته گرامی‌داشت مقام وکیل، جایگاه و چالش‌های فراروی زن ایرانی را -به ویژه بانوان حقوق‌دان و شاغل در حرفه وکالت- با لیلا رئیسی، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان، به بحث گذاشتیم. وی اغلب مشکلات زنان برای حضور فعال‌تر در جامعه را محصول سه مؤلفه ایرادات قانونی، تربیت و فرهنگ اجتماعی و هم‌چنین رویکرد مدیران ارشد دانست. رئیس هیأت مدیره کانون وکلای دادگستری استان اصفهان در این رابطه بر فرهنگ‌سازی و اقدامات تربیتی تأکید کرده و آسیب‌های نگاه جنسیتی را هم‌زمان متوجه زنان و مردان ارزیابی کرد. گفتگو با این حقوق‌دان و استاد دانشگاه را در ادامه می‌خوانید.
موفقیت زنان در گروی برنامه‌ریزی، مدیریت زمان و حمایت خانواده
به عنوان یک زن موفق در حوزه وکالت، چه مسیری را طی کردید؟ چه دشواری‌هایی در مسیر حرفه‌ای خود داشتید؟
زنان جامعه ما از گذشته تاکنون با چالش‌ها و محدودیت‌هایی مواجه بوده و از فرصت‌ها و آزادی‌هایی که برای آقایان در جامعه وجود دارد برخوردار نبوده‌اند. من از دوران کودکی علاقه زیادی به مباحث حقوقی و تدریس و مطالعه داشتم و در دوران تحصیل اهدافم را هوشمندانه انتخاب کردم. لذا برای دستیابی به این اهداف بسیار تلاش کردم. طبیعتاً در این مسیر مشکلات شخصی، اجتماعی و صنفی هم وجود داشت؛ البته این مشکلات در حوزه وکالت بیشتر بود. به نظر من دستیابی به موفقیت نیازمند برنامه‌ریزی، مدیریت درست زمان و حمایت‌های خانواده است.
رویارویی زنان با موانع در سطوح بالای مدیریتی
در جامعه ما یک زن برای دستیابی به موفقیت در حوزه وکالت با چه مشکلاتی روبروست؟ چگونه می‌توان از مشکلات و موانع عبور کرد؟
مشکلات به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند. دسته اول مشکلاتی که زنان با تلاش و مدیریت بهینه زمان و همراهی خانواده می‌توانند بر آن‌ها غلبه کنند. مثلاً یک زن هم‌چون مردان، برای انتخاب رشته و ورود به دانشگاه مورد علاقه‌اش تلاش کرده یا در آزمون‌های استخدامی شرکت کند و پذیرفته شود. اما مشکلاتی هم در جامعه وجود دارد که زنان به تنهایی نمی‌توانند بر آن‌ها غلبه کنند و از اختیارشان خارج است؛ مثل اشتغال در برخی از مشاغل خاص که طبیعتاً فرد هر چه‌قدر هم تلاش کند، به دلیل ضوابط و موانع قانونی، نمی‌تواند در آن جایگاه قرار بگیرد. به عنوان مثال زنانی که می‌خواهند قاضی شوند، با موانعی روبه‌رو هستند. در حیطه مشاغل سیاسی نیز همین‌طور است.
زنان در سطوح بالای مدیریتی با موانعی روبه‌رو می‌شوند که رفع و رجوع آن در اختیار آن‌ها نیست؛ این قبیل موانع، بیشتر به نوع نگاه جامعه نسبت به زنان، رویکرد قانون‌گذار در فرآیند قانون‌گذاری و طبیعتاَ نگاه مدیران ارشد نسبت به زنان برمی‌گردد. شاید با روشن‌تر شدن نگاه جامعه در مسائل فرهنگی و اجتماعی نسبت به جایگاه زنان و توجه همگانی به این‌که بانوان نیمی از نیروی انسانی کشور را تشکیل می‌دهند، بتوان از این موانع عبور کرد.
به عنوان یک حقوقدانِ باسابقه، تاکنون در پرونده‌های گوناگونی برای زنان وکالت کرده‌اید؛ چه مشکلاتی در فرآیندهای قضایی در برابر زنان مشاهده می‌شود و چه راهکارهایی دارد؟
من در حوزه‌های خانواده، کیفری و حقوقی، موکلان بسیاری از میان زنان داشته‌ام. در هر حوزه، مشکلات گوناگونی وجود دارد که بخشی از قوانین و بخشی از اجرای قانون و رویکرد دستگاه‌های اجرایی نشأت می‌گیرد. در پرونده‌های خانوادگی معمولاً زنان قربانی هستند؛ مثلاً خانمی از طرف همسرش مورد اجحاف و ظلم قرار گرفته که شاغل نیست و تکیه‌گاه اقتصادی ندارد. با این‌حال می‌خواهد در دادگاه از حق و حقوق خود دفاع کند. این فرد چون استطاعت مالی و توان روحی و روانی ندارد، نمی‌تواند به خوبی از خود دفاع کند.
در حوزه کیفری، قتل‌های ناموسی روزبه‌روز بیشتر می‌شود. مشکلاتی که زنان در جامعه با آن دست به گریبان‌اند به نوع نگاه نسبت به آن‌ها بازمی‌گردد؛ معمولاً بسیاری از این نگاه‌ها هم از خانواده شروع می‌شود و متأسفانه گاهی رنگ و بوی جنسیتی نیز دارد.
تفاوتی بین زنان و مردان در وکالت وجود ندارد
به عنوان رئیس هیأت مدیره کانون وکلای استان اصفهان، آیا تمهیدات ویژه‌ای برای حمایت از دانشجویان حقوق و وکلای زن اندیشیده‌اید؟
در پاسخ به این پرسش، ما نگاه جنسیتی نداریم و صرف‌نظر از جنسیت افراد از خانواده بزرگ دانشجویان، کارآموزان و وکلا حمایت می‌کنیم. با این حال، با توجه به این‌که زنان وظایف خاص خود -از جمله مادری- را برعهده دارند، ممکن است در مواردی با برخی حقوق ویژه برای زنان مواجه باشیم. اما در حرفه وکالت، اعتقاد بر این است که جنسیت نباید دخالت داشته باشد. بنابراین زن و مرد فرق نمی‌کند و نگاه ما به همکاران‌مان یکسان است. همکاران هم در انجام وظایف خود اعتقادی به جنسیت ندارند و زن بودن باعث کاهش مسئولیت یا اختیارات بیشتر نخواهد شد. در قوانین مربوط به وکالت هم تفاوتی بین زنان و مردان وجود ندارد و شاید همین بینش قانون‌گذار باعث افزایش حضور زنان در حرفه وکالت شده است؛ این رویکرد در افزایش جمعیت دختران حقوق‌خوان هم تأثیرگذار بوده است.
مشکلات زنان در فرهنگ خانوادگی نیز ریشه دارد
عده‌ای از کنشگران حقوق زنان، مردان ایرانی را مقابل زنان می‌دانند و تصویری زن‌ستیزانه از مرد ایرانی ارائه می‌کنند. عده‌ای دیگر اما مشکلات را به یک سیر فرهنگی-تاریخی نسبت می‌دهند و اتفاقاً مرد ایرانی را در روند اصلاحات به نفع زنان، پیش‌رو قلمداد می‌کنند. شما با کدام دیدگاه موافقید؟
معتقدم وقتی نگاه جنسیتی داشته باشید هر دو گروه آسیب می‌بینند هم بانوان و هم آقایان؛ البته شاید آسیب‌های متوجه بانوان بیشتر و ملموس‌تر باشد. در خانواده‌ای که رویکرد جنسیتی حاکم است، نگاه‌ها نسبت به فرزند دختر و پسر تفاوت دارد؛ همین نگاه در تربیت فرزندان مؤثر است و شاهدیم که در خانواده‌ها، دختران از اعتماد به نفس پایین‌تری برخوردارند و ممکن است شکوفایی و کمال مناسب را نداشته باشند. چنین شخصی در زندگی آینده خود نیز با همین رویکرد رفتار خواهد کرد. در سوی مقابل، این دیدگاه بر آقایان هم تأثیر گذاشته و موجب می‌شود که مردان تصور کنند رئیس خانواده هستند و باید برای همسر و فرزندان‌شان محدودیت‌هایی قائل شوند.
در یک جامعه سالم باید برنامه‌ریزی جدی از منظر فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و حتی تقنینی وجود داشته باشد و به زنان و مردان به‌طور هم‌زمان آگاهی‌بخشی شود تا از دیدگاه‌های غلط دوری کنند. در این صورت، خود فرد، خانواده و جامعه ذی‌نفع خواهند بود و از آسیب‌ها مصون می‌مانند. بنابراین اعتقادی به تعبیر جنگ بین زن و مرد و وجودِ برد و باخت میان آن‌ها ندارم.
بدون تفکیک، زن و مرد را انسان بدانیم
در سال‌های اخیر عده‌ای بر آزادی‌های بیشترِ اجتماعی مثل حضور زنان در ورزشگاه، دوچرخه‌سواری و دیگر موضوعات تأکید دارند. عده‌ای هم فرصت‌های سیاسی بیشتر مثل کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری را مطالبه می‌کنند. گروهی دیگر نیز، اصلاحات اقتصادی مثل عدالت در پرداخت دستمزد را به نفع زنان و اولویت اصلی برای رسیدن به دیگر مطالبات می‌دانند. به نظر شما اولویت جامعه مدنی باید چه باشد؟
به نظر من بهترین برنامه تصمیمی که می‌توانیم داشته باشیم، در نظر گرفتن زن به عنوان یک انسان است. انسان از حقوق مختلف مدنی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برخوردار است. همه این‌ها اهمیت دارد و نمی‌توان تفکیک قائل شد. نمی‌توان گفت زنان حق اشتغال داشته باشند، اما جایگاه اجتماعی یا سیاسی مهم نیست! این باور غلط است. اگر بخواهیم از در مفهوم جنسیت، به انسان به عنوان مؤلفه اصلی توجه کنیم، آن‌وقت به تمام حقوقِ یک زن توجه خواهیم کرد و این سرمایه اساسی را برای توسعه پایدار کشور به‌کار می‌گیریم. ما نباید قائل به تفکیک شویم؛ آن هم تفکیکی که گرچه جنبه مثبتی دارد، اما جوانبِ منفیِ آن بسیار است.
نظرتان را به‌طور کوتاه نسبت به هر یک از عباراتی که در ادامه ذکر می‌کنیم، بفرمایید.
وکیل زن: بدون تفاوت با وکیل مرد، مکلف به دفاع از موکل در چهارچوب قانون است.
قاضی زن: قدری دارای محدودیت نسبت به قاضی مرد.
مادر ایرانی: نماد فداکاری، مهربانی و در عین حال تلاش.
تعصب: تعصب کورکورانه منشأِ مشکل برای جامعه است.
دانشگاه: خانه دوم و مملو از انرژی مثبت، شور، زندگی و هیجان.
ازدواج: یکی از مراحل طبیعی فرآیند رشد انسان.
مدیریت زنان: در توسعه و ارتقا سطح زندگی اجتماعی و فردی جامعه مؤثر است. امیدوارم همان‌قدر که به مدیریت مردان بها و فرصت داده می‌شود، به مدیریت زنان هم بها و فرصت داده شود.
تعادل در زندگی، رمز موفقیت دانشجویان است
به عنوان یک معلم حقوق و استاد دانشگاه چه توصیه‌ای برای جوانان -خصوصاً دانشجویان- دارید؟
اولاً از دانشجویان می‌خواهم که زندگی کنند. در زندگی نیز دچار افراط و تفریط نشوند؛ متأسفانه برخی دانشجویان فقط به فکر خوش‌گذرانی هستند و تحصیل را چندان جدی نمی‌گیرند و گروهی دیگر نیز برعکس خیلی غرق درس خواندن می‌شوند و زندگی نمی‌کنند. متقدم هر دو گروه اشتباه می‌کنند؛ اصل، زندگی کردنِ درست است و تحصیل، اشتغال و غیره، همگی ابزار یک زندگیِ درست است. انسانی در زندگی موفق می‌شود که بتواند بین تمام ابعاد، تعادل برقرار کند.
خبرنگار: جواد امیریان
انتهای پیام./
نظر شما