هر ملتی از زبان و نوشتار خاصی برخوردار است که ارتباط میان انسان‌های مختلف جامعه از طریق این زبان و خط، شکل می‌گیرد. در دهه‌های اخیر، علی‌رغم توسعه وسایل ارتباط دیجیتال هم‌چنان مکاتبات دستی، جایگاه خود را حفظ کرده و همان‌گونه که گوش با شنیدن صداهای نابهنجار آزار می‌بیند، چشم هم دست‌خط بدفرم و ناخوانا را دوست ندارد و زیبانویسی از اهمیت زیادی برخوردار است. از این منظر، در حاشیه «کارگاه آموزش خوش‌نویسی لاتین» به میزبانی انجمن علمی دانشجویی زبان فرانسه دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، امیرحسین چاهیان مدرس این کارگاه ضمن گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های ایسکانیوز، فراگیری این هنر به منزله یک هنر درآمدزا توصیه کرده و خواستار تمهید واحد درسی «خوش‌نویسی» در رشته‌های مرتبط دانشگاهی است. وی خوش‌نویسی فارسی و لاتین را از مناظر مختلفی شبیه دانسته و به علاقه‌مندان توصیه می‌کند خوش‌نویسی را فراتر از یک مهارت انشایی، به عنوان یک «هنر» قلمداد کنند. گفتگو با این استاد و هنرمند خطاط را در ادامه می‌خوانید.
علاقه به زیبانویسی، امری ذاتی است!
اهمیت هنر خوش‌نویسی چیست؟ به‌طور خاص در زبان لاتین، یادگیری خوش‌نویسی چه فایده‌ای دارد؟
خوش‌نویسی لاتین، محدود به یک زبان نیست و تمام زبان‌های لاتین از جمله انگلیسی، فرانسه و ایتالیایی را در بر می‌گیرد. به دلیل همین فراگیری، خوش‌نویسی لاتین علاقه‌مندان زیادی دارد و استقبال خوبی از آن می‌شود. معتقدم که علاقه به زیبانویسی در ذات همه ما انسان‌ها با وجود گویش به هر زبانی -خواه فارسی یا لاتین- وجود دارد.
ما در کارگاه خوش‌نویسی لاتین، به علاقه‌مندان زیبانویسی و زیبا کشیدن حروف و عبارات را می‌آموزیم؛ این‌که چه‌طور قلم را در دست بگیریم، خطوط را رسم کنیم و یا چه فواصلی را رعایت کنیم، در زیبانویسی اهمیت دارد. کار ما در خوش‌نویسی لاتین، مثل رسم یک تابلوی هنری است؛ پس در واقع، «زیبانویسی» و «زیبا طراحی کردن» را در کنار هم تمرین می‌کنیم. جالب است که دانشجویان نیز بیش از آن‌که جذب خود خوش‌نویسی لاتین شوند، ذائقه آن‌ها را طراحی زیبای عبارات جذب می‌کند! از همین جهت است که من علاقه به زیبانویسی را ذاتی می‌دانم.
خوش‌نویسی در زبان فارسی و لاتین چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد؟
شباهت‌هایی که می‌توانیم برای خوش‌نویسی لاتین و فارسی قائل شویم، ضخامت و ظرافتِ نوشتن است؛ به نحوی که برخی حروف باید از ظرافت و برخی دیگر از ضخامت کافی برخوردار باشند تا زیبا به نظر برسند. زمانی که استاد خوش‌نویسِ فارسی، قلم را در دست می‌گیرد، می‌تواند با سرِ قلم، نازک نویسی یا ضخیم نویسی کند. این همان کاری است که در خوش‌نویسی لاتین هم برای نگارش حروف مختلف، انجام می‌دهیم. پس، یادگیرنده باید توانایی نازک نویسی و ضخیم نویسی با یک قلم را داشته باشد. شباهت دیگر، تجاوز از حریم خطوط است؛ در خوش‌نویسی لاتین و فارسی، بالا و پایین رفتن حروف از خطوط، طبق اصول خاصی انجام می‌شود. برای نوشتن «الف» در فارسی، ۳ نقطه گذاشته می‌شود؛ در خوش‌نویسی لاتین نیز ۳ نقطه را برای ارتفاع از خطوط در نظر می‌گیریم.
اگر بخواهیم به تفاوت‌ها اشاره کنیم، در خوش‌نویسی فارسی خطِ زمینه نداریم یا خط زمینه فقط یک یا دوتاست. اما در خوش‌نویسی لاتین، تعداد این خطوط به ۴ افزایش می‌یابد.
خوش‌نویسی، هنری برای همه است!
آیا افرادی که در این زمینه استعداد یا پیش‌زمینه‌ای ندارند هم می‌توانند سراغ هنر خوش‌نویسی بروند؟
در کارگاه آموزش خوش‌نویسی لاتین، فرآیند یاددهی به صورتی است که نیاز به استعداد یا پیش‌زمینه خاصی وجود ندارد. تقریباً در تمام کارگاهها نیز شرکت‌کنندگان، فراگیری را از سطح پایه شروع کرده و تجربه یا ذهنیت قبلی از این هنر ندارند. به همین دلیل، یک جلسه از کارگاه خوش‌نویسی لاتین، به هنرِ در دست گرفتن قلم و رسم خطوط اختصاص دارد. در جلسات بعدی، تازه سراغ آموزش نوشتن حروف مختلف می‌رویم تا هنرجو بتواند از همان سطح پایه، به مهارت لازم دست یابد.
آیا خوش‌نویسی لاتین را باید صرفاً یک علاقه شخصی در نظر گرفت یا در صورت تسلط، امکان درآمدزایی از این هنر نیز وجود دارد؟
این مهارت ۱۰۰ درصد امکان درآمدزایی هم دارد! با تسلط بر خوش‌نویسی می‌توان هم به تدریس این هنر و هم به طراحی و تولید آثار هنری پرداخت. من شخصاً در هر دو مسیر تجارب شغلی خوبی داشته‌ام. میزان درآمدزایی از این هنر نیز تا حد زیادی بستگی به ماهیتِ پروژه دارد؛ برای مثال در طراحی لوگو بر پایه «تایپوگرافی» بسته به کیفیت و پیچیدگی سفارش، دستمزدهای مختلفی مطرح است. برای تدریس هم بسته به مدت کارگاه، تعداد هنرجویان و سایر عوامل، دستمزد متغیر است. پس هنرجویان می‌توانند به درآمدزایی از خوش‌نویسی و فرصت‌های اقتصادی هنرآموزی نیز امیدوار باشند.
واحد درسی «خوش‌نویسی» تعریف شود
برای آموزش خوش‌نویسی لاتین چه چهارچوبی مناسب‌تر است؟ به نظر شما آیا باید این هنر به عنوان یک «درس دانشگاهی» تدریس شود؟ یا در قالب کارگاه‌های مهارتی؟
شخصاً معتقدم همه کسانی که شروع به یادگیری زبان لاتین می‌کنند، بهتر است اصول نگارش این زبان‌ها را نیز بیاموزند؛ زیرا فراتر از زیبانویسی، رعایت اصول نگارش هم اهمیت دارد. من در کلاس‌های درسی، بارها با نگارش نادرست حروف توسط دانشجویان مواجه شده‌ام. پس به نظر من اگر خوش‌نویسی لاتین به عنوان یک واحد درسی تعریف شود، بسیار جذاب‌تر و اصولی‌تر خواهد بود. این موضوع را نه فقط برای زبان لاتین توصیه می‌کنم، بلکه معتقدم در زبان فارسی نیز باید خوش‌نویسی از سطح پایه آموزش داده شود.
هنر بدون عشق، جز درسِ استاد نیست!
به عنوان سؤال آخر، خطاب به افرادی که با مطالعه این گفتگو به یادگیری خوش‌نویسی لاتین علاقه‌مند شده‌اند چه توصیه‌ای دارید؟
به خوش‌نویسی لاتین نباید صرفاً به عنوان یک مهارت انشایی در حاشیه زبان‌آموزی نگاه کرد! بلکه باید آن را قبل از هر چیز، به عنوان یک هنر در نظر گرفت. کما این‌که همین بُعدِ هنری است که باعث می‌شود ما در طراحی و خوش‌نویسی، هیچ چهارچوبی را در نظر نگیریم. یک هنرمند خوش‌نویس در هر زبانی از جمله لاتین یا فارسی، می‌تواند از چهارچوب‌ها فراتر برود و اثر هنری را خلق کند. خوش‌نویسی فارسی و لاتین یک هنر است و هنر، باید با عشق انجام شود. کسی که هنر را با عشق انجام می‌دهد، قطعاً این مخلوقِ هنری، برخاسته از استعداد و ذوق هنری او نیز هست. زمانی هم که هنر بدون عشق باشد، چیزی جز درس استاد نیست!
خبرنگار: مهدی حمزه
عکاس: محمود بدیعی
انتهای پیام./
نظر شما