به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشجو بودن فرصتی برای علم‌آموزی است؛ اما کسب دانش فقط یکی از معیارهای انتخاب دانشگاه و کشور محل تحصیل است. فرصت‌های شغلی آینده، شرایط رفاهی کشور محل تحصیل و امکانات دانشگاه هم از جمله ملاک‌های انتخاب دانشگاه و کشور محل تحصیل است.

همین امر سبب می‌شود که بسیاری از دانشجویان به فرصت‌های تحصیل خارج از مرزهای کشور خود فکر کنند؛ جایی که رفاه و آینده بهتری داشته باشد. آمارها نشان می‌دهد این نوع مهاجرت در ۲ دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است و بر اساس داده‌های یونسکو تعداد دانشجویان بین‌المللی از حدود ۲.۱ میلیون در سال ۲۰۰۰ به حدود ۶.۹ میلیون در سال ۲۰۲۲ رسیده است. رقمی که نسبت به دو دهه قبل بیش از ۲۲۸.۵ درصد افزایش داشته است.

از طرف دیگر مهاجرت تحصیلی برای کشورهای مقصد هم به منزله ابزار توسعه اقتصادی، علمی و فرهنگی تلقی می‌شود. مقصدهای این دانشجویان عمدتاً در کشورهای توسعه‌یافته است؛ اما نقش کشورهای در حال توسعه نیز در سال‌های اخیر افزایش یافته است.

سه برابر شدن تعداد دانشجویان بین‌المللی در ۲۰ سال

طبق داده‌های رسمی و تحلیل‌های منتشرشده در سال ۲۰۲۲ حدود ۶.۹ میلیون دانشجو در خارج از کشور خود تحصیل می‌کردند. این تعداد نسبت به سال ۲۰۰۲ که حدود ۲.۱ میلیون نفر بود، تقریباً سه برابر شده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این تعداد به بیش از ۱۰ میلیون نفر برسد. این رشد نشان می‌دهد که تحصیل بین‌المللی به یک جریان مهم جهانی در آموزش عالی تبدیل شده است که تحت تأثیر عوامل اقتصادی، کیفیت علمی، سیاست‌های مهاجرتی و فرصت‌های شغلی پس از تحصیل است.

سهم کمتر از یک درصدی ایران از دانشجویان بین‌الملل

با توجه به داده‌های بین‌المللی، بیشترین دانشجویان بین‌المللی در جهان در کشورهایی متمرکز هستند که شبکه آموزش عالی قوی، بازار کار پویا و سیاست‌های مهاجرتی نسبتاً باز دارند. جدول زیر ۱۵ مقصد اصلی جهانی و سهم هر کدام در سال ۲۰۲۲ را نشان می‌دهد؛

ایسکانیوز در گزارش اختلاف آماری ۱۳۰ درصدی از تعداد دانشجویان بین‌الملل در ایران به بررسی یکی از اصلی‌ترین معضلات در زمینه دانشجویان بین‌المللی در ایران می‌پردازد. در این گزارش آمده است که آمار، رصد و پایش دقیقی از تعداد دانشجویان بین‌المللی در ایران وجود ندارد. براساس آخرین آمار مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در سال ۱۴۰۰ متولی آمار بخش آموزش عالی کشور و رابط مؤسسه یونسکو در ایران، تعداد دانشجویان بین المللی در ایران ۲۶ هزار و ۲۴۴ نفر است؛ اما آمار سازمان امور دانشجویان در سال ۱۴۰۰ تعداد دانشجویان بین المللی در ایران را حدود ۱۳۰ هزار نفر عنوان می‌کند.

امیر اسماعیل آذر عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با ایسکانیوز گفت که مدیران نالایق دلیل اصلی مهاجرت نخبگان هستند. هر شخصی که نام نخبه می‌گیرد، قطعا انتظاراتی هم دارد. یکی از این انتظارات امنیت شغلی است. علاوه بر اینکه دولت باید ابزاری فراهم کند، نخبگان هم باید از اندیشه خود در جهت موفقیت خود و دیگران استفاده کنند.

جایگاه ایران در مهاجرت تحصیلی

برای ایران، وضعیت مهاجرت تحصیلی در دو جنبه قابل بررسی است. نخست دانشجویان ایرانی در خارج از کشور (Outbound) که آمارهای غیررسمی و تحلیل‌های گذشته نشان می‌دهند جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در دهه اخیر رشد داشته و در سال ۲۰۲۱ حدود ۷۰ هزار دانشجو گزارش شده است، با روند افزایشی نسبت به سال‌های قبل. در دهه‌ی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، ایران یکی از کشورهای فعال در گروه فرستنده‌های دانشجویان بین‌المللی بوده و در برخی سال‌ها در بین رتبه‌های نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ کشور برتر ارسال‌کننده دانشجو قرار داشته است.

این بدان معناست که ایران جایگاه قابل توجهی در میان کشورهای مبدا دانشجویان بین‌المللی دارد، هرچند فاصله زیادی با کشورهای بزرگ همچون چین و هند دارد.

دوم دانشجویان خارجی در ایران (Inbound) که هرچند آمار رسمی ایران در این زمینه دقیق نیست، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که تعداد دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های ایران در سال‌های اخیر حدود ۲۶ تا ۱۳۰ هزار نفر گزارش شده که به دلیل اختلاف منابع عدد دقیق مشخص نیست. درصد دانشجویان بین‌المللی از کل جمعیت دانشجویان در ایران حدود ۲–۳٪ ارزیابی شده است که در مقایسه با کشورهایی مثل امارات (۳۵٪ و بالاتر)، کم به‌نظر می‌رسد.

ایران در زمینه ارسال دانشجو به خارج از کشور عملکرد قابل توجهی دارد و سالانه هزاران دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های معتبر جهان اعزام می‌شوند. این روند نشان‌دهنده سطح بالای انگیزه تحصیلی دانشجویان و همچنین اعتماد آن‌ها به کیفیت آموزش و فرصت‌های پژوهشی در خارج است. ارسال دانشجویان، علاوه بر ارتقای مهارت‌های فردی، می‌تواند به ایجاد شبکه‌های علمی و فرهنگی بین‌المللی و تقویت روابط علمی ایران با سایر کشورها منجر شود.

محمد زاهدی‌اصل عضو سابق هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با ایسکانیوز در این زمینه هشدار داد که ایران در حال تجربه الگوی خطرناکی از مهاجرت است؛ الگویی که در آن نه تکدی‌گران و افراد معمولی بلکه نخبگان و اساتید دانشگاه‌ به دلیل عدم تضمین آینده شغلی و مالی، آرام آرام کشور را ترک می‌کنند.

با این حال، ایران در زمینه جذب دانشجویان بین‌المللی هنوز جایگاه قابل توجهی ندارد. سهم دانشجویان خارجی از کل جمعیت آموزش عالی کشور کمتر از ۳٪ است، رقمی که نسبت به کشورهای پیشرو مانند کانادا، استرالیا و بریتانیا بسیار پایین است. علت این ضعف، به محدودیت‌های سیاست‌گذاری، کمبود برنامه‌های جذب علمی و تبلیغات بین‌المللی محدود بازمی‌گردد.

برای ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی آموزش عالی، نیاز است که استراتژی جامع جذب دانشجویان خارجی تدوین شود. این استراتژی می‌تواند شامل ارائه بورس‌های تحصیلی جذاب، توسعه برنامه‌های آموزشی بین‌المللی به زبان انگلیسی، ارتقای کیفیت زیرساخت‌های پژوهشی و فرهنگی و تسهیل فرایند پذیرش و اقامت دانشجویان باشد. با اجرای چنین سیاست‌هایی، ایران می‌تواند نقش مؤثرتری در تبادل علمی جهانی داشته باشد و سهم خود از بازار جهانی آموزش عالی را افزایش دهد.

انتهای پیام/