حسین صادقی کارشناس آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درباره نقش معماری مدارس در کیفیت آموزشی گفت: آنگونه که از اسناد تحوّلی بر می‌آید مدرسه در افق چشم انداز ایران ۱۴۰۴، جلوه‌ای است از مراتب حیات طیبه و جامعه سالم، کانون عرضه‌ خدمات و فرصت‏های تربیتی، زمینه‌ساز درک و اصلاح موقعیت از سوی متربّیان و تکوین و تعالی پیوسته‌ هویت آنان بر اساس نظام معیار اسلامی، در چارچوب فلسفه و رهنامه‌ نظام تربیت رسمی و عمومی که دارای ویژگی‏های مشخصی است.

وی افزود: نخستین ویژگی مدرسه در افق چشم انداز، تجلّی بخشی در فرهنگ غنی اسلامی است، به طوری که نقطه اتکای دولت و ملت در رشد و تعالی کشور شده و به عنوان کانون تربیتی محله، پاسخ‌گوی نیاز‏های جامعه محلی باشد و تعامل اثربخش و سازنده‌ای با نهادها و کانون‌های محلی نظیر مساجد، فرهنگسراها، کتابخانه‌های داشته و بتواند پیوند مؤثری با موضوعات و مسائل جامعه در مقیاس محلی، منطقه‌ای و ملی برقرار کند.

کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه مدرسه باید قابلیت تعامل با محله در افزایش بهره‌وری امکانات، فضاها و انجام فعالیت‌های متنوع آموزشی، فرهنگی، ورزشی را حتی برای مردم محل و اولیای دانش آموزان داشته باشد، گفت: تعامل مدرسه و محله فصل مشترک دولت و ملت در به اشتراک‌گذاری و ارائه خدمت در عرصه‌های آموزشی، مهارتی، فرهنگی، ورزشی و غیره به مردم است و از این منظر مدرسه باید برپایه اصول و معیارهای ایرانی ـ اسلامی طراحی و بنا نهاده شده باشد تا بتواند نقش‌های تعریف شده خود را به نحو مطلوبی در جامعه ایفا کند.

صادقی معتقد است که امروزه طراحی و معماری فضاهای آموزشی، را می‌توان به مثابه معلم سوم، در خدمت آموزش و یادگیری مهارت‌های زندگی دانست. وی در این باره توضیح داد: به‌گونه‌ای که کالبد مدرسه، معماری و تزئینات آن، به مانند یک معلم، تبدیل به عاملی برای تدریس اثربخش محتواهای آموزشی می‌شود.

وی ادامه داد: بین ابعاد فیزیکی ـ معماری و رفتاری، رابطه خاصی وجود داشته و حتی طراحی نیمکت‌های کلاس درس، چیدمان و جنس آن‌ها بر رفتار و یادگیری دانش‌آموزان مؤثرند. با این توصیف برای فردی که به طور میانگین حدود ۱۴ هزار ساعت از عمر خود را از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه در مدرسه می‌گذراند، محیط مدرسه باید به گونه ای طراحی شده باشد که بتواند جاذبه‌های لازم برای حضور مفید و مؤثر وی را فراهم کند.

کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به اینکه بسیار ساده انگارانه است که تصور کنیم مدرسه تنها به کلاس درس محدود می‌شود، عنوان کرد:  مجموعه‌ای از عناصر کالبدی همگون و فضای پیرامون آن، نظیر میز، نیمکت، تخته، راهرو، حیاط، زمین و غیره در کنار کتاب، معلم و دانش‌آموز است که هر یک با فرهنگ و روح حاکم بر خود، تارو پود یک مدرسه را شکل می‌دهند.

وی افزود: بی‌شک در یک محیط کالبدی آموزنده، جوانب علمی و فنی متنوع و متعددی در هم می‌آمیزد تا قابلیت یادگیری ایجاد کند و دستیابی به این محیط کالبدی متنوع، نیازمند پشتوانه علمی و هنری قابل‌توجهی از سوی معلمان و متخصصان رشته‌های مرتبط در مرحله طراحی و اجراست تا بنایی ایجاد شود که علاوه بر حض بصری، آثار فرهنگی و تربیتی و آموزشی را در روح و کالبد خود به نمایش گذارد.

صادقی عنوان کرد: از این روی نقش معماری مدارس و کلاس‌های درس را در جذاب و اثربخش کردن آموزش و یادگیری نباید نادیده گرفت؛ چراکه در میان فضاهایی که دانش‌آموزان بخش اعظمی از عمر خود را در آن سپری می‌کند، مدارس به عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری، بیشترین و مهم‌ترین سهم را در شکل گیری ابعاد مختلف وجودی آن‌ها به خود اختصاص می‌دهند.

وی اضافه کرد: بنابراین متخصصان معماری و طراحی فضاهای آموزشی می‌توانند با همکاری و هم فکری معلمان دروس مختلفی چون هنر، ریاضی، فیزیک و غیره ایده‌ها و طرح‌هایی ارائه کنند که با اجرای آن‌ بتوان محیط‌های کالبدی آموزنده‌ای در فضای مدرسه خلق کرد تا فضا و تزئینات داخلی کلاس و مدرسه به‌عنوان معلم سوم، در کنار سایر ارکان تعلیم و تربیت، نقش آفرینی کنند؛ نظیر آنچه در مدارس قدیمی مانند: مدرسه شهید مطهری، چهارباغ اصفهان و آقابزرگ کاشان و غیره می‌توان به وضوح مشاهده کرد.

صادقی در پاسخ به این سوال که ما چقدر از استانداردها فاصله داریم و فضای مدرسه نیاز به چه امکاناتی دارد که امروز در مدارس ما موجود نیست، گفت: استانداردهای فضاهای آموزشی ثابت نبوده و با رشد جمعیت، تکنولوژی و فناوری‌های نوین تغییر می‌کنند و سازمان نوسازی مدارس نیز تلاش می‌کند تا تقریباً با همین رویکرد، به احداث مدارس نوساز بپردازد اما از آن جایی که حدود ۱۰۵ هزار مدرسه، قریب به ۱۰۰هزار مدرسه ما نیازمند بازسازی و ایمن‌سازی است، می‌توان گفت که اغلب مدارس قدیمی ما، به جز معدودی ازمدارس نوساز و ماندگار، فاقد استانداردها و ایمنی لازم برای استمرار فرآیندهای آموزشی اثربخش هستند.

 وی افزود: در سال‌های اخیر تعطیلی مدارس در شرایط پاندمی ویروس کرونا، ثابت کرد که مدارس کنونی ما فاقد امکانات لازم برای آموزش‌های الکترونیکی و شیوه‌های نوین آموزشی است.

صادقی درخصوص کمبودهای موجود در امکانات مدارس بیان کرد: نبود یا کمبود تجهیزات آموزشی هوشمند، فضاهای کلاسی غیراستاندارد از نظر ابعاد، رنگ، نور، صدا و سایرامکانات مورد نیاز از میز و صندلی گرفته تا تجهیزات سرمایشی و گرمایشی ایمن و سایر امکانات و ابزارهای آموزشی، مؤید فاصله زیاد مدارس ما با استانداردهای جهانی است و در این مهم، عواملی چون افزایش جمعیت، محدودیت منابع و پیچیدگی‌های زندگی اجتماعی و نیازهای کنونی افراد سهم قابل توجهی داشته‌اند.

وی افزود: از این منظر شناخت عواملی مؤثر در افزایش استانداردهای محیط‌های آموزشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ بنابراین چگونگی طراحی فضاهای آموزشی استاندارد، اصول و عناصر شکل دهنده آن نظیر تناسب اجزا، مقیاس، نوع سازماندهی فضا، دسترسی‌ها و غیره می‌تواند آثار قابل توجهی بر میزان یادگیری دانش‌آموزان داشته باشد.