به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشگاه تهران، نخستین دانشگاه ایران است که ایده تاسیس آن در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی محمود حسابی پیشنهاد راه‌اندازی مرکزی جامع همه یا اغلب دانش‌ها را با علی اصغر حکمت وزیر وقت فرهنگ در میان گذاشت.

بیشتر بخوانید:

دانشجویان باید با آیین‌نامه‌های مدون دانشگاه آشنا شوند

تنها نقص تهران این است که «انیورسته» ندارد

پیشنهاد تاسیس دانشگاه تهران به پیشنهاد علی اصغر حکمت در جلسه هیئت دولت به تصویب رسید. جزئیات این ماجرا به شرح زیر است: در بهمن‌ماه سال ۱۳۱۲ شمسی، جلسه هیات دولت وقت تشکیل و در آن در زمینه آبادی تهران و زیبایی و شکوه ابنیه، عمارات و کاخ‌های زیبای آن سخن به میان آمد. مرحوم فروغی که در آن روز ریاست وزرا را برعهده داشت از یک سو و دیگر وزیران از سوی دیگر زبان به تحسین و تمجید شهر گشودند و برخی از آنان برای جلب رضایت شاه در این مقال، عنان از کف بدادند اما در این میان مرحوم علی اصغر حکمت، کفیل وزارت معارف، بی آنکه پیشرفت‌های پایتخت را نادیده انگارد با لحنی محتاطانه چنین گفت: «البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست» ولی تنها نقص آشکار آن اینست که «انیورسته» ندارد و حیف است که در این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند».

این سخنان ارزشمند تاثیر خود را برجای نهاد و بی درنگ مقبول همگان افتاد. از این رو آنان با تخصیص بودجه اولیه‌ای به میزان ۲۵۰,۰۰۰ تومان به وزارت معارف اجازه دادند تا زمین مناسبی برای تاسیس دانشگاه بیابد و ساختمان آن‌را در اسرع وقت پدید آورد. علی اصغر حکمت بی درنگ دست به کار شد و جستجو برای مکان یابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چیره‌دست فرانسوی که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد.

آنها پس از جستجوی بسیار در میان ابنیه، باغ‌ها و زمین‌های فراوان آن روز اطراف تهران باغ جلالیه را برای احداث دانشگاه برگزیدند. در همین حال برخلاف امروز که یافتن زمین مناسب در شهر تهران برای ایجاد دانشگاهی عظیم تقریباً ناممکن است، در آن روزها زمین‌های فراوانی وجود داشت که صاحبان آنها نه تنها درفروش آنها امساکی نداشتند بلکه برای واگذاری به چنین مؤسساتی که مسلماً سود کلانی هم به دنبال داشت، سر و دست می‌شکستند. از همین رو بود که گروهی از مالکین اراضی بهجت آباد با سوءاستفاده‌هایی نظر وزیر مالیه وقت را جلب کرده بودند که زمین‌های آنها را برای تاسیس دانشگاه خریداری نماید. در حالی که به نظر موسیو گدار عرصه آن زمین‌ها تنگ و موقعیت آنها سیل گیر بود و برای تاسیس دانشگاه به هیچ روی مناسب نبود.

با این همه مرحوم داور رجحان در جلسه هیات دولت به‌سختی بر خرید اراضی بهجت آباد پای فشرد و نظر بیشتر اعضاء را جلب کرده و سرانجام دولتیان، بهجت آباد را برگزیدند. در همین حال که علی اصغر حکمت دل‌شکسته و ناامید ناظر ماجرا بود، رضاشاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدری خاص خود اوضاع را برهم زد و گفت: «باغ جلالیه را برگزینید. بهجت آباد ابداً شایسته نیست عرصه آن کم و اراضی آن سیل گیر است. دولتیان در برابر این سخنان قاطع، زبان در کام کشیدند و احدی دم برنیاورد.

زمین دانشگاه تهران به مبلغ ۱۰۰ هزار تومان خریداری شد

باغ جلالیه در شمال تهران آن روز ما بین قریه امیرآباد و خندق شمالی تهران قرار داشت. این باغ زیبا که پوشیده از درختان کهنسال مثمر و غیر مثمر بود، در حدود ۱۳۰۰. ق در واپسین سال‌های حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار به فرمان شاهزاده‌ای به نام جلال الدوله بنا یافته و در آن روز در مالکیت تاجری ترک به نام حاج رحیم آقای اتحادیه تبریزی بود. به هر حال باغ جلالیه از قرار متری ۵ ریال و جمعاً به مبلغ ۱۰۰,۰۰۰ (صد هزار) تومان از این تاجر خریداری شد و موسیو گدار به‌سرعت مامور تعیین حدود، نرده گذاری، طراحی و اجرای عملیات ساختمانی در آن شد. در همین حال پانزدهم بهمن‌ماه ۱۳۱۳. ش لوح یادبود تاسیس دانشگاه با حضور مقامات دولتی در محلی که اکنون پلکان جنوبی دانشکده پزشکی است در دل خاک به امانت گذاشته شد.

طراحی پردیس دانشگاه را نیز همان معمار فرانسوی بر عهده گرفت. وی نخست طرح خیابان‌های اطراف و داخل دانشگاه را ارائه کرد و پس از تایید در پانزدهم بهمن ۱۳۱۳، عملیات اجرایی با کاشت نهال‌های درختان سایه گستر و باشکوه چنار در کنار خیابان‌ها آغاز شد.

دانشگاه تهران کجاست؟

پردیس دانشگاه تهران که از جنوب به خیابان انقلاب، از شمال به خیابان پور سینا و از شرق و غرب به ترتیب به خیابان‌های قدس و ۱۶ آذر محدوداست در سال ۱۳۱۳ ه. ش در مساحتی به وسعت ۲۱ هکتار تاسیس شد. در این مجموعه ساختمان دانشکده‌های هنرهای زیبا، ادبیات و علوم انسانی، علوم، فنی، حقوق و علوم سیاسی، پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و ساختمان کتابخانه مرکزی - که از مهم‌ترین کتابخانه‌های کشور به شمار می‌آید - و مسجد دانشگاه واقع شده است.

سازمان مرکزی دانشگاه، اداره امور دانشجویی، مرکز بهداشت و درمان دانشجویان، دانشکده محیط زیست، جغرافیا، و… نیز در خیابان‌های اطراف دانشگاه قرار دارند. دانشکده‌های علوم اجتماعی، علوم تربیتی، کوی دانشگاه، اقتصاد، الهیات و معارف اسلامی به ترتیب در امیرآباد شمالی و خیابان مطهری واقع شده‌اند. همچنانکه شماری دیگر از دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی دانشگاه تهران در بیرون از تهران در شهرهای قم، کرج، پاکدشت، ساری، چوکا و نشتارود واقع شده‌اند. در سال ۱۳۷۰ ه. ش دانشکده‌های: پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از دانشگاه تهران جداً شدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تشکیل دادند.

ماجرای سردر دانشگاه تهران

سردر اصلی دانشگاه تهران در سال‌های ۱۳۴۵–۱۳۴۶ شمسی بر پایه طرحی از کوروش فرزامی، یکی از دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ساخته شد. محاسب این طرح سیمون سرکیسیان بود. ساخت آن را شرکتی ایرانی به نام «شرکت آرمه» به پایان برد. سردر دانشگاه حدود ۷.۸ متر ارتفاع دارد. و عرض هر یک ۹.۷ متر است. این اثر در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ به شماره ۲۴۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

اگرچه تاریخ ساخت سردر را در سال‌های ۴۶–۴۵ می‌دانند، اما تا سال ۱۳۴۸ هیچ سندی در خصوص آن در آرشیو دانشگاه مشاهده نشده‌است. در نشریه شماره ۲ «هنر معماری» (تیر، مرداد و شهریور ۱۳۴۸) عکس‌هایی از سردر دانشگاه تهران به چاپ رسیده‌است و در ذیل آن نام طراح و محاسب سردر آورده شده‌است. این منبع از کوروش فرزامی به عنوان طراح و سیمون سرکیسیان محاسب آن یاد کرده‌است. علاوه بر این در کتابچه راهنمای دانشگاه تهران (۱۳۵۱) نیز عکس سردر چاپ شده‌است.

کوروش فرزامی فارغ‌التحصیل ۱۳۴۳ از دانشگاه تهران این طرح را همزمان با فارغ‌التحصیلی خود ارائه داد. در آن سال، به دستور ریاست وقت دانشگاه طرحی در میان دانشجویان به مسابقه گذاشته شد؛ از میان طرح‌های رسیده طرح دانشجویی به نام کورش فرزامی از دانشکده هنرهای زیبا به عنوان طرح برتر برگزیده شد.

حضور بزرگان علم و ادب در دانشگاه تهران 

استاد جلال‌الدین همایی، عبدالعظیم قریب، بدیع‌الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابی، استاد علی اکبر دهخدا، دکتر محمد معین، مهندس مهدی بازرگان، شهید دکتر مصطفی چمران، دکتر یدالله سحابی، شهید دکتر محمد مفتح، استاد شهید مرتضی مطهری، دکتر عبدالحسین زرین کوب، دکتر کریم ساعی و دکتر احمد حامی از جمله چهره‌های صاحب‌نامی هستند که در دانشگاه تهران به تدریس یا تحصیل پرداخته‌اند.

نقش دانشگاه تهران در انقلاب اسلامی

دانشگاه تهران در انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی ایفا کرد. این دانشگاه به‌عنوان یکی از مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی بزرگ ایران، در این دوران تأثیرگذار بود. یکی مهم‌ترین فعالیت‌های جنبش دانشجویی در این دانشگاه پیش از انقلاب اسلامی در ماجرای ۱۶ آذر ۱۳۳۲ بود. ۴ ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد، اعتراضات دانشجویان دانشگاه تهران به دیدار ریچارد نیکسون از ایران و از سرگیری روابط با بریتانیا که با دخالت و تیراندازی نظامیان مواجه شد.

در اثر این رویداد، ۶۵ دانشجو مجروح، سه دانشجو به نام‌های مصطفی بزرگ‌نیا، آذر شریعت‌رضوی و احمد قندچی مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شدند و ۳۰ دانشجو نیز بازداشت گردیدند. پس از آن به مناسبت این روز و گرامیداشت کشته شدگان، هر ساله در برخی دانشگاه‌ها برنامه‌هایی برگزار می‌شد اما بعد از انقلاب اسلامی، این روز رسماً به نام روز دانشجو نامگذاری شد و هر ساله در سراسر دانشگاه‌های کشور، برنامه‌هایی برگزار می‌شود.

در زیر چند نکته در مورد نقش دانشگاه تهران در انقلاب اسلامی ایران آورده شده است:

مرکز انتشار اندیشه‌های انقلابی؛ اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران در دوران انقلاب اسلامی فضایی برای بحث و تبادل اندیشه‌های انقلابی فراهم کردند. این دانشگاه به‌ عنوان یک مکان تحصیل و تفکر مستقل تأثیرگذار بود.

مشارکت در تحقیقات و توسعه فکری؛ اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران در زمینه‌های مختلف از جمله سیاست، اقتصاد، جامعه‌شناسی و علوم انسانی به تحقیقات فعالانه پرداختند. این تحقیقات نقش مهمی در شکل‌گیری اندیشه‌های انقلابی داشت.

حمایت از جوانان انقلابی؛ دانشگاه تهران به عنوان مکانی برای آموزش و تربیت نیروهای جوان انقلابی اهمیت داشت. این دانشگاه به جوانان این امکان را داد تا مهارت‌ها و دانش لازم برای مشارکت در انقلاب و مراحل بعدی توسعه دهند.

تأمین مکان برگزاری تجمعات انقلابی؛ در اوایل دوران انقلاب، دانشگاه تهران به عنوان مکانی برای برگزاری تجمعات و اجتماعات انقلابی بهره‌برداری شد.

جایگاه دانشگاه تهران در رتبه بندی‌های جهانی

دانشگاه تهران تاکنون در رتبه‌بندی‌های جهانی مختلف مانند QS World University Rankings، Times Higher Education World University Rankings، و Academic Ranking of World Universities (ARWU یا رتبه‌بندی شانگهای) حضور داشته است. موقعیت دقیق دانشگاه تهران در هر یک از این رتبه‌بندی‌ها ممکن است تا حدودی متغیر باشد و بستگی به معیارها و منطقه‌های مورد بررسی داشته باشد.

رتبه جهانی دانشگاه تهران در ویرایش ژوئیة ۲۰۲۱ نظام رتبه‌بندی وبومتریکس ۳۹۶ بوده که پس از یکسال و بر اساس ویرایش جدید این نظام رتبه‌بندی (ویرایش ژوئیة ۲۰۲۲) به ۲۹۵ رسیده است.

از آغاز انتشار این نظام رتبه‌بندی، برای نخستین بار است که دانشگاه تهران توانسته است در میان ۳۰۰ مؤسسة برتر جهان جای گیرد. افزون بر این، برای اولین بار است که یک دانشگاه ایرانی در جمع ۳۰۰ دانشگاه برتر دنیا از نظر رتبه‌بندی وب دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد.

پس از دانشگاه تهران، به ترتیب دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس، علوم پزشکی تبریز، علم و صنعت ایران، علوم پزشکی اصفهان و فردوسی مشهد در رتبه‌های دوم تا دهم ملی قرار دارند.

پشتیبانی از دسترسی آزاد، دسترسی الکترونیکی به انتشارات علمی، و دسترسی به دیگر منابع دانشگاهی از نخستین هدف‌های این نظام رتبه‌بندی است. تأثیر (مشاهده‌پذیری)، دسترسی (شفافیت / باز بودن) و سرآمدی، سنجه‌هایی هستند که «وبومتریکس» برای ارزیابی وبگاه مؤسسه‌های آموزش عالی به کار می‌برد.

بهترین امتیاز دانشگاه تهران در سنجه‌های گوناگون این نظام رتبه‌بندی، در «سرآمدی» به دست آمده است که در آن در جایگاه ۲۰۵ جهان جای گرفته و خود را به قرارگیری در بین ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا نزدیک کرده است. سنجه «سرآمدی» به دنبال سنجش مقاله‌های پراستناد یک موسسه است و ۴۰ درصد وزن در روش‌شناسی این نظام را به خود اختصاص می‌دهد.

بیشترین رشد دانشگاه تهران در ویرایش جولای ۲۰۲۲ رتبه‌بندی وبومتریکس نسبت به ویرایش جولای ۲۰۲۱ این نظام رتبه‌بندی، در شاخص «تاثیر» اتفاق افتاده است که در این شاخص از رتبه ۹۷۹ به ۵۶۶ رسیده است. گفتنی است، دانشگاه تهران در سنجه «دسترسی»، وضعیت سال گذشته خود را در پیرامون ۴۰۰ جهان حفظ کرده است.

نظام رتبه‌بندی وبومتریکس در هر سال میلادی دو ویرایش (در ماه‌های ژانویه و ژوئیه) منتشر می‌کند. رتبه جهانی دانشگاه تهران در هر دو ویرایش منتشرشده در سال ۲۰۲۲ میلادی رو به بهبود بوده است. بنابراین دانشگاه تهران طی یکسال گذشته از دو رشد متوالی در رتبه جهانی خود برخوردار شده است.

انتهای پیام/