به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، قلعه رودخان گیلان یکی از مهم‌ترین دژهای تاریخی و نظامی ایران است که در شهرستان فومن و در میان انبوه درختان جنگلی جای گرفته است. این قلعه مستحکم و تسخیرناپذیر در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است و اکنون یکی از جاهای دیدنی و مهم فومن محسوب می‌شودکه گردشگران فراوانی را به سوی خود جذب می‌کند.

بیشتر بخوانید:

گیلان/ گردنه حیران را بیشتر بشناسید

قلعه رودخان یکی از جاهای دیدنی فومن در استان سرسبز و خوش آب‌وهوای گیلان است. این قلعه تماشایی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن در نزدیکی روستای رودخان، بر فراز ارتفاعات جنگلی منطقه حیدرآلات و در میان جنگلی انبوه جای گرفته است. ارتفاع قلعه رودخان از سطح دریا بین ۶۵۵ تا ۷۱۵ متر است.

مسیر دسترسی به قلعه رودخان

اگر تصمیم گرفتید از سمت فومن رهسپار قلعه رودخان شوید مسیر قلعه رودخان این‌گونه است که با عبور از روستاهای ملسکام و سیدآباد و پس از طی مسافت تقریبی ۲۱ کیلومتر از فومن، به پارکینگ قلعه رودخان می‌رسید. بعد از آن ۱/۵ تا دو کیلومتر باقی مانده تا صعود به قلعه را باید پله‌نوردی کنید و از پله‌های تعبیه شده بالا بروید.

فاصله قلعه رودخان از تهران: پنج ساعت و ۳۰ دقیقه
فاصله قلعه رودخان از رشت: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
فاصله قلعه رودخان از ماسال: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
فاصله قلعه رودخان تا ماسوله: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
فاصله فومن تا قلعه رودخان: ۳۵ دقیقه

اسم قلعه که می‌آید بی‌اختیار آدمی به یاد مکانی ترسناک و اسرارآمیز می‌افتاد. پیرامون قلعه‌ها نیز گاهی داستان‌های عجیب و غریبی گفته می‌شود که شاید این داستان‌ها بی‌ارتباط با ساختار این مکان‌ها و کاربردشان نباشد؛ چون قلعه‌ها دژهای محکم و استواری هستند که برای دفاع در برابر حمله دشمنان ساخته می‌شدند و طراحب آن‌ها به گونه‌ای بود که تسخیرناپذیر باشند. معمولا هم بر فراز کوه‌ها و ارتفاعات بنا شده‌اند. قلعه رودخان فومن نیز یکی از همین قلعه‌ها است که به خاطر داشتن همین ویژگی‌ها، مردم باور به وجود جن و ارواح در قلعه رودخان دارند. اما شاید اگر به سراغ این مکان‌های به‌ظاهر مخوف بروید و از نزدیک با سرگذشت و داستان زندگی‌ آن‌ها آشنا شوید، نظرتان عوض شود.

در نزدیکی قلعه رودخان و در سمت راست آن رودخانه‌ای به نام رخون جریان دارد به همین دلیل به این قلعه رودخان گفته می‌شود. مردمان محلی این منطقه به آن قله رخون و به‌طور رسمی قلعه رودخون می‌گویند. البته ناگفته نماند در گذشته قلعه رودخان با نام دژ رودگان یا روگان شناخته می‌شده؛ یعنی «دژی در کنار رود» و به مروز زمان به رودخان تغییر پیدا کرده است.

همچنین از آن جایی که این قله روی پهنه بین دو قله با ارتفاعات مختلف بنا شده، تعداد زیادی پله در داخل قلعه برای دسترسی به قسمت‌های مختلف آن ساخته شده است که باعث شده این مکان به‌عنوان قلعه هزار پله نیز شناخته می‌شود. حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز از دیگر اسامی این قلعه اعجاب‌انگیز است.

تاریخچه قلعه رودخان

قلعه رودخان با وجود عظمتی که دارد تا سال ۱۸۳۰ میلادی ناشناخته بود تا اینکه در این سال، آلکساندر بوریکو خوچکو Aleksander Borejko Chodźko؛ محقق ایران‌شناس لهستانی، زمانی در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد. وی درباره قلعه رودخان چنین نوشته است:

دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه‌ای به همین نام، بام آن سنگی است و طرفین ورودی دارای دو برج دفاعی مستحکم است و بر کتیبه سردر ورودی آن حک شده است که این قلعه برای نخستین بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحق تجدید بنا شده است.

کتیبه‌ای که خوچکو به آن اشاره می‌کند بر بالای دروازه ورودی نصب بوده است و تنها سند تاریخی قلعه رودخان محسوب می‌شود. این کتیبه را در موزه گنجینه رشت می‌توانید ببینید.

همچنین، در مورد قدمت قلعه رودخان باید گفت که نظرات متعددی بیان شده و هنوز به‌طور قطع مشخص نیست که متعلق به چه دورانی است. برخی معتقدند که بنای اولیه مربوط به عصر ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی است. در زمان سلجوقیان این مکان مرمت و بازسازی شده و حتی یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان بوده است. قلعه رودخان مرکز فرمانروایی بسیاری از فرمانروایان گیلان و رشت نیز بوده و تا دوره زندیه از آن استفاده شده است؛ چنانچه هدایت خان، حاکم فومن نیز در سال ۱۱۷۵ هجری قمری در زمان قیامش علیه کریم خان، به تعمیر این قلعه پرداخت.

قلعه رودخان چند پله دارد؟

قلعه رودخان به خاطر داشتن پله‌های زیاد، به قلعه هزار پله معروف است. قلعه رودخان در حدود ۱۶۰۰ پله دارد که جدید هستند و برای گردشگران ساخته شده‌اند. پله‌های اصلی در طی کاوش‌های باستان‌شناسی در امتداد دیوارها و برج‌ها از زیر خاک بیرون کشیده شده است که تعداد آن‌ها به ۹۳۵ پله می‌رسد؛ برای همین این مکان به قلعه هزار پله معروف است.

قلعه رودخان با ۶/۲ هکتار مساحت، حدود ۵۰۰ متر طول دارد که در برخی نقاط عرضی متفاوت دارد. بلندی برج و باروهای آن نیز به ۱۵۰۰ متر می‌رسد. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه آجر و سنگ است. این قلعه به‌طور کلی از دو قسمت ارگ و قورخانه تشکیل شده که ارگ محل شاه‌نشین قلعه رودخان و حرم‌سرا و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان بوده است. ارگ در قسمت غربی در دو طبقه و از آجر ساخته شده و قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف قلعه مسلط هستند.

چون قلعه روی دو قله بنا شده به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم شده:

بخش شرقی: این قسمت که با دروازه‌ای از سایر قسمت‌ها جدا می‌شود روی یک تپه‌ ۶۷۰ متری قرار دارد و بیشتر بناهای آن جنبه‌ نظامی دارد و شامل دروازه‌ ورودی، زندان، در اضطراری و تعدادی واحد مسکونی و دو برج بزرگ است.
بخش میانی: قسمت میانی در پایین‌ترین سطح قلعه قرارگرفته دروازه‌ی اصلی را در بردارد.
بخش غربی: نهایتا قسمت غربی که روی شیب تند کوه بنا شده است شامل بخش‌هایی نظیر دروازه‌ی ورودی، آب‌انبار، آبریزگاه، سردخانه، شاه‌نشین و تعدادی واحدهای مسکونی است.

در ورودی قلعه رودخان در ضلع شمالی است و دو طرف آن دو برج عظیم قرار دارد و کتیبه‌ای که اکنون در موزه‌ رشت نگهداری می‌شود، بالای آن بوده است. برج‌های دیده‌بانی دورتادور قلعه وجود دارند که در پایین توپر و در بالا تو خالی هستند و اتاق‌های هشت ضلعی آن‌ها در بالا با طاق‌های گنبدی پوشانده شده‌اند. داخل دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار وجود دارد که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی در نظر گرفته شده بودند. برخی از این برج‌ها دارای دو طبقه هستند که سقف تعدادی از آن‌ها چوبی است و درون آن‌ها اجاق و دودکش وجود دارد که در سرمای زمستان به اسکان بهتر سربازان کمک می‌کرده است.

مهم‌ترین بنای قسمت غربی این قلعه شاه‌نشین است که در بالاترین بخش قلعه ساخته شده است و از لحاظ ساختار با دیگر قسمت‌ها متفاوت است. دارای دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس است که این تراس مکان مناسبی برای تماشای قلعه است. به‌علاوه چشمه‌ آبی که قبلا منبع اصلی تأمین آب قلعه بوده (که می‌گویند از ییلاق زردخونی آورده‌اند) در گذشته در حیاط آن دیده می‌شده است که پس از زلزله‌ سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث‌فرهنگی این استان احیا شد.

در انتهای شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه‌ بسیار زیبا وجود دارد و در ضلع جنوبی آن کوهی قرار دارد که غاری در آن دیده می‌شود و به گفته‌ مردم محلی قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند. با اینکه بخش‌های زیادی از این قلعه‌ زیبا که در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است، از بین رفته اما کماکان یک مکان زیبا و دیدنی برای گردشگران است.

انتهای پیام/