به گزارش گروه علم و فناوری باشگاه خبرنگاران دانشجویی(ایسکانیوز)؛ فردا ۱۰ نوامبر روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه است؛ فرصتی که در اختیار مردم جهان قرار گرفته تا بار دیگر در مورد استفاده از علوم مختلف برای ساختن جهانی بهتر فکر کنند. امروزه با پیشرفت سریع علوم و در سایه نوآوری، پژوهش‌های علمی و توجه به استعدادهای بشری، به نظر می‌رسد که یافتن راهکار برای مشکلات بزرگ دنیا کاری دست‌یافتنی است.در واقع، دانش بهترین سرمایه انسان روی کره زمین است.

اهداف

سازمان جهانی یونسکو به عنوان معتبرترین سازمان آموزشی و فرهنگی در جهان  که در حوزه‌های علم، فرهنگ و آموزش فعالیت می‌کند، نخستین بار در سال ۱۹۹۹ در نشست بوداپست مجارستان ۱۰ نوامبر را به عنوان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نامگذاری کرد. این نام‌گذاری هر چند برای ارزش نهادن به علم و فناوری علمی‌ و بانیان علم خوانده شده است، هدف از آن ایجاد پیوند میان فناوری‌ها، بهبود کیفیت زندگی عمومی و کاهش و مهار تهدیدهای اقلیمی با کمک علم و فناوری به شمار می‌رود. از مهم‌ترین اهداف یونسکو از نامگذاری روز علم، بهره‌مندی مردم دنیا از ثمرات علم و فناوری، ایجاد بستر مناسب گفتمان پیرامون تاثیر علوم روی صلح و توسعه است.

در واقع روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه به اهمیت و کاربرد علم در زندگی روزمره ما تاکید دارد و از این، دانشمندان در این مسیر وظیفه دارند که درک ما را از سیاره زمین و پایدار کردن جامعه‌مان افزایش دهند.

شعار

شعار روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه در سال ۲۰۲۲، «علوم پایه در خدمت توسعه پایدار» نام‌گذاری شده است. این شعار بر ضرورت کاربرد علوم پایه برای پیشرفت حوزه‌هایی مانند پزشکی، صنعت، کشاورزی، منابع آب، برنامه‌ریزی انرژی، محیط زیست، ارتباطات و فرهنگ دلالت دارد. این در حالی است که طبق گزارش یونسکو از آمار علم جهان، ۸۶ کشور جهان کمتر از ۱۰ درصد از هزینه‌های تحقیقاتی خود را به علوم پایه اختصاص داده‌اند.

شعار پارسال این روز «ساخت جوامع آماده برای تغییرات اقلیمی» و شعار سال 2021 «علم در خدمت و همراه جامعه برای مقابله با کووید ۱۹» و شعار سال 2019 «علم را باز بگذار، هیچ کس را پشت سر نگذار» بود.

اشتباهات علم

با وجودی که علم کارهای بزرگی برای ما انجام داده، گاهی کارهای وحشتناکی مانند بمب‌های هسته‌ای را نیز به همراه داشته است. اما در برخی موارد علم نمی‌داند چه کند و چطور ادامه دهد. مثل زمانی که محققان بیماری سیفلیس را عمدا در میان سیاه‌پوستان آمریکایی شیوع دادند تا در مورد آن تحقیق کنند یا زمانی که ماری کوری رادیو اکتیو را کشف کرد و این اکتشاف منجر به توسعه سلاح‌های اتمی شد. در این موارد، علم شرایطی را به وجود آورد که عواقبش قابل پیش‌بینی نبود.

در این گزارش مواردی را معرفی می‌کنیم که اشتباهات علم تاثیر غیرقابل بازگشتی روی دنیا داشته است:

کشتن پیرترین حیوان جهان

«صدف دو کفه‌ای سفت» یا «کوهوگ» نوعی صدف است که سال‌ها زندگی می‌کند، ولی رشد بسیار بسیار کندی دارد. زمانی که تیمی از دانشمندان دانشگاه بانگور در آمریکا صدفی را در بستر دریای ایسلند پیدا کردند، برای اینکه بتوانند روی آن تحقیق کنند، آن را منجمد کردند و کشتند. اما هنگامی که در آزمایشگاه حلقه‌های رشد قسمت بیرونی صدف را شمردند، متوجه شدند که ۴۰۵ سال سن دارد. این عدد زمانی که محققان حلقه‌های داخل پوسته را شمردند، به ۵۰۷ سال افزایش یافت؛ یعنی قدیمی‌ترین حیوان زنده کشف شده تا  امروز!

زمانی که این محققان به دلیل کشتن این صدف مورد انتقاد قرار گرفتند، یکی از آنها گفت: ما نمی‌دانستیم که انقدر قدیمی باشد. ولی دیگر دیر شده بود.

کوهوگ رکورد جهانی گینس را برای قدیمی‌ترین موجود زنده به خود اختصاص داده است، اما دانشمندان تصور می‌کنند برخی از اسفنج‌های بدوی و حیوانات ساده می‌توانند بیش از ۲۰ هزار سال زندگی کنند.

از بین بردن پیرترین درخت دنیا

پرومتئوس مسیحی نام قدیمی‌ترین درخت شناخته شده است که در کالیفرنیا از آغاز عصر برنز زنده بود. قدمت این درخت به ۲۰۰ سال قبل از اهرام جیزه برمی‌گشت و در زمان جنگ‌های یونان و ایران بیش از ۲ هزار سال قدمت داشت. البته این نام برای زمانی است که حضرت مسیح زندگی می‌کرد. با این حال زندگی این درخت پیر در سال ۱۹۶۳ به پایان رسید. آن هم زمانی که یک دانشجوی فارغ‌التحصیل 29 ساله در حال تعیین سن تک تک درخت‌های کاج زبرمیوه در منطقه‌ جنگلی بود.

گزارش‌های متناقضی از آنچه اتفاق افتاده وجود دارد، اما یکی از واقعی‌ترین گزارش‌ها این است که این دانشجو بعد از شکستن دو دستگاه سوراخ‌ کننده برای گرفتن نمونه‌های مرکز درخت، از محیط‌بانان اجازه قطع درخت و شمارش حلقه‌های آن را خواسته است. گفته می‌شود که محیط‌بان‌ها هم سنگ‌تمام گذاشته و با این جمله پاسخ داده‌اند که «نگران نباش رفیق، اینجا یک تبر هست!».

تجزیه و تحلیل بقایایی که این دانشجوی احتمالا وحشت‌زده بعد از شمردن حلقه‌های سن درخت فاش شده، نشان داد که پیرترین موجود زنده شناخته شده کشته شده است. این دانشجو با لابی کردن با کنگره برای تعیین منطقه اطراف به عنوان پارک ملی که قطع درختان را بدون توجه به سن‌شان ممنوع می‌کرد،‌ به نوعی این اشتباه بزرگش را جبران کرد.

میانبر برنامه‌نویسی میلیاردها خرج روی دست گذاشت

زمانی که تونی هور، دانشمند پیشگام کامپیوتر در دهه 1960 به کمیته‌ای برای طراحی یک زبان برنامه‌نویسی به عنوان جانشین الگل-۶۰ ملحق شد، از اینکه بتواند گام مفیدی در رشته‌ خود بردارد، هیجان‌زده بود، اما نمی‌دانست که مشارکت او در ۵۰ سال آینده بیش از یک میلیارد دلار خرج روی دست صنعت برنامه‌نویسی می‌گذارد. هور نوعی کد به نام «نول» (null) را به زبان برنامه‌نویسی اضافه کرد؛ کدی غیرمنطقی در یک زبان کاملا منطقی! دلیل هور این بود که پیاده‌سازی آن آسان است، ولی نمی‌دانست که برای نیم قرن آینده باعث دردسر برنامه‌نویسان در دنیا خواهد شد.

زبان‌های بعدی که بر اساس ایده هور ساخته شدند، مانند جاوا، C و C++، توسط برنامه‌نویسان در همه جا مورد استفاده قرار گرفتند. زمانی که کد نول اجرا می‌شود، هر زبانی به طور متفاوت با آن برخورد می‌کند.

برخی از برنامه‌ها به طرز عجیبی با این کد به عنوان یک تابع پوچ رفتار می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به سادگی خراب می‌شوند. هر کسب‌وکاری که کد نرم‌افزاری می‌نویسد، صدها ساعت را به نوشتن کدی اختصاص می‌دهد تا بتواند از خطاهای نول جلوگیری کند که اگر هور مسیر آسان را انتخاب نمی‌کرد، هیچ وقت این اتفاق رخ نمی‌داد.

اشتباه متریک ناسا

ناسا را همه به عنوان سازمان بسیار شیک و توانمندی می‌شناسند که می‌تواند انسان‌ها را به کره ماه برساند، اما این سازمان هم اشتباهات فاحشی را در دنیای علم انجام داده است. در اواخر دهه 1990، آژانس فضایی ناسا به یکباره پروژه نیم میلیارد دلاری‌اش را نابود کرد، چرا؟ چون دانشمندانش فراموش کرده بودند که اندازه‌ها را تبدیل کنند.

مدارگرد آب و هوای مریخ، ماهواره‌ای بود که برای بررسی جو مریخ و ارائه ارتباطات با سیاره سرخ به فضا پرتاب شد و قرار بود که راهگشای ماهواره‌های زیادی باشد، اما یک اشتباه همه چیز را یک شبه نابود کرد. زمانی که نرم‌افزار تولید شده شرکت فضایی لاکهید مارتین را برای انجام محاسبات ابزارهای ناسا نصب کردند، نمی‌دانستند که این نرم‌افزار به جای محاسبات اعداد با یکای نیوتین بر ثانیه از یکای پوند بر ثانیه استفاده می‌کند و این ماجرا تمام محاسبات و برنامه‌های پروژه را به هم ریخت. به طوری که مدارگرد به جای اینکه در ارتفاع ۱۵۰ تا ۱۷۰ کیلومتری سطح مریخ بایستد، به ۵۷ کیلومتری آن رسید و به دلیل استرس جوی از هم پاشید و به این ترتیب به توده‌ای بسیار گران قیمت در افق قرمز رنگ مریخ تبدیل شد.

دایناسور جدید ساخته شد

دیرین‌شناسان حسود میلیون‌ها نفر را متقاعد کردند که چیزی به نام برونتوزاروس وجود دارد. ماجرا از این قرار بود که دو شخصیت دیرین‌شناس در قرن نوزدهم با نام ادوارد درینکر کوپ و اتنیل چارلز مارش در رقابتی سخت روبه‌روی هم قرار گرفتند تا ببینند چه کسی می‌تواند فسیل‌ گونه‌های بیشتری از دایناسورهارا کشف و به موزه اهدا کند. در هیاهوی ناشی از این رقابت، به یکباره مارش ادعا کرد که گونه جدیدی از دایناسورها با نام «برونتوزاروس» را کشف کرده است.

مارش از روی حسادت کار عجیبی کرد، بدن یک آپاتوزاروس نوجوان را با جمجمه گونه دیگری (که در مکان دیگری پیدا شده بود) ترکیب کرد تا بر رقیب خود غلبه کند. گونه‌ای به عنوان برونتوزاروس وجود ندارد و هرگز نبوده است. در بهترین حالت فقط یک نام جایگزین برای آپاتوساروس است.

ادعای غلط در مورد حیات در مریخ

در سال 1996، محققان ناسا در حال مطالعه یک شهاب‌سنگ باستانی بودند که از مریخ منشاء گرفته و به زمین برخورد کرده بود و یک کشف شگفت انگیز را اعلام کردند.

مطالعه شهاب‌سنگ زیر میکروسکوپ الکترونی نشانه‌هایی از باکتری‌های فسیل شده را نشان داد؛ یعنی حیات باستانی در مریخ! قابل درک است که این خبر به حدی مهم بود که به محض انتشار آن، همه روزنامه‌ها را فراگرفت و دیوید مک‌کی، یکی از دانشمندان ناسا اعلام کرد که ما شواهد محکمی مبنی بر وجود حیات در مریخ داریم و حالا خوانندگان می‌توانند درباره آن آواز بخوانند!

اما طی چند ماه بعد، برخی حفره‌ها در چیزی که به نظر یک یافته جامد به نظر می‌رسید، ظاهر شد. محققان توضیحات غیر ارگانیک معتبری برای علائم روی سنگ فضایی ارائه کردند و برخی دیگر از ویژگی‌های سنگ مریخ نشان داد که در دمایی شکل گرفته است که می‌توانست با حیات خصمانه باشد. ظرف چند سال، این ادعا کاملا بی اعتبار شد.