به عنوان سؤال نخست، تحلیل شما از شرایط بازار مسکن و جایگاه فعلی «مهندسی معماری» در این بازار چیست؟

به‌نظر من معماری تأثیرگذارترین عامل در بازار مسکن است. زیرا اولین گام برای تولید هر بنایی، معماری آن است که اگر درست انجام شود، آن پروژه به موفقیت خواهد رسید. نمونه‌های زیادی برای پروژه‌های موفق و غیرموفق داریم که عامل تعیین‌کننده در آن‌ها، کیفیت «معماری» بوده است.

رکود تورمی در بازار مسکن

با توجه به این‌که مدت‌هاست بازار مسکن در رکود به سر می‌برد، این شرایط چه تأثیری بر صنعت معماری داشته است؟

مسکن، عرصه‌ای است که از معماری تا اجرا را دربرمی‌گیرد. پس، مسلماً وقتی بازار مسکن دچار رکود شود، مستقیماً بر حوزه معماری اثر می‌گذارد. به نظر من هرچه جلوتر می‌رویم، رکود در بازار مسکن نیز بیش‌تر خواهد شد و ما شاهد رونق پیشین در بازار مسکن نخواهیم بود یا صرفاً رونق مقطعی و کوتاه‌مدت را خواهیم داشت. پابه‌پای تورم عمومی و کاهش ارزش پول ملی در کشور، ما رکود تورمی را در حوزه مسکن نیز خواهیم داشت.

حق معماران، به‌کامِ سازندگان!

یکی از چالش‌هایی که مهندسان معمار از دیرباز با آن مواجه بوده‌اند، انجام امور معماری توسط مهندسان عمران بوده است. شما به عنوان یکی از متولیان انجمن صنفی معماران تا چه اندازه توانسته‌اید از حقوق معماران در شرایط کنونی بازار مسکن دفاع کنید؟

این موضوع دارای دو بُعد است؛ اولاً، از نظر «فرهنگ عمومی»، مردم باید بدانند که کار عمرانی باید از مرحله معماری شروع شود. این مسأله، در سال‌های اخیر تا حد زیادی انجام شده است. در حال حاضر، تقریباً در هر خانواده‌ای یک مهندس معمار وجود دارد! در نتیجه آگاهی عمومی نسبت به 30-40 سال پیش بسیار بیش‌تر شده و اغلب مردم می‌دانند که احداث یک ساختمان باید از طراحیِ معماریِ آن شروع شود. البته هنوز هم افرادی هستند که چندان اطلاعی از این موضوع ندارند و نمی‌دانند باید از کجا شروع کنند؛ در مورد این قشر، پس بستگی خواهد داشت که چه کسی آن‌ها را به کدام سمت هدایت کند.

اما از نظر «قانونی» از بیش از یک‌دهه گذشته، انجمن صنفی مهندسین معمار در استان توانست با پیگیری‌های به عمل آمده از طریق استانداری، حقی که از معماران با دخالتِ مهندسین عمران در طراحی‌های معماری ضایع می‌شد و حتی رسماً با مُهر و امضای خود مسئولیت می‌پذیرفتند را به معماران برگرداند. از آن تاریخ به بعد، فقط مهندسین معمار قادر به امضای نقشه‌های معمار هستند.

ضمانت اجرایی این ضابطه چیست؟

در این خصوص تصریح قانونی وجود دارد؛ اگر در جغرافیایی، مهندس معمار اصلاً وجود نداشته باشد، آن‌موقع تنها مهندسین پایه یک عمران می‌توانند برای راه افتادن کار مردم، از مُهر خود به‌جای مهندس معمار استفاده کنند. ولی در هر حال، در قانون آمده است که هیچ مهندسی حق ندارد در کاری که از صلاحیت حرفه‌ایِ آن برخوردار نیست دخالت کند. بنابراین چنین کاری به هیچ وجه قابل قبول نیست و خصوصاً در کلان‌شهرها [با توجه به حضور پُرتعداد مهندسان معمار] مهندسان عمران نباید به‌جای معماران ایفای نقش کنند. هر چند که البته هم‌چنان ممکن است مهندسان عمران، کار معماران را انجام دهند؛ اما همین افراد هم، در ظاهرِ امر، مجبورند از مُهر و امضای مهندسان معمار [برای دریافت گواهی‌های ساختمانی] استفاده کنند.

بازار نیازمند «تکنسین» است

در حال حاضر، در کلان‌شهری مثل اصفهان با وجود چندین دانشگاه جامع و معتبر، سالانه صدها مهندس معمار جدید فارغ‌التحصیل می‌شوند. به نظر شما آیا بازار کشش لازم برای ورود این تعداد معمارِ جدید و جویای کار را دارد؟

خیر! تیراژ تولید مهندسان معمار و مهندسان دیگر رشته‌ها، بیش از تعداد نیروی مورد نیاز و حجم پروژه‌های موجود است. تعداد مهندسان در سال‌های اخیر بسیار بیش‌تر شده و این موضوع به شکسته شدن قیمت‌ها، رقابت‌های غلط و از بین رفتن اخلاق حرفه‌ای بین همکاران انجامیده است.

آن‌چه در کشور مورد نیاز می‌باشد، نیروی متخصص در زمینه «تکنسین معماری» است؛ اگر دانشگاه‌ها بتوانند در سرفصل‌های درسی خود، دانشجویان معماری را به سمتی سوق دهند که بتوانند نیروهای میانی -برای قرارگیری بین مهندس طراح و عوامل اجرایی پروژه- را تربیت کنند، مشکلات زیادی حل خواهد شد. اکنون در بازار ساخت و ساز، همه افراد یا به‌عنوان مهندس یا نیروی سطح پایین مشغول کار هستند؛ ولی حلقه واسط بین این دو قشر وجود ندارد!

بی‌انگیزگی، محصول شرایط موجود

در شرایط کنونی، دانشجویانی که بعد از 4-5 سال تحصیل در مقطع کارشناسی قصد ورود به بازار کار را دارند، آیا از نظر شما از توان مهارتی لازم برخورداند؟

در درجه نخست، باید بدانیم شرایط کلی حاکم بر جامعه، بر همه مسائل اثرگذار است؛ در شرایطی که شاهد تورم لجام‌گسیخته، معضلات اجتماعی فراوان و کم‌رنگ شدن امید هستیم، قطعاً در نظام آموزشی هم شاهد مشکلاتی از قبیل بی‌انگیزگی و بی‌تفاوتی نسل جوان خواهیم بود. انگیزه‌هایی که قبلاً وجود داشت، اکنون به ندرت در قشر جوان دیده می‌شود. از سویی نمی‌توان از جوانان هم خُرده‌ای گرفت زیرا نظام آموزشی هم بسیار ضعیف‌تر از گذشته عمل می‌کند. ما قبلاً استادان درجه یکی را در نهادِ دانشگاه داشتیم که در فن خود خبره بودند و رشته خود را تدریس هم می‌کردند؛ اما الان به ندرت چنین اتفاقی می‌افتد. اگر اغلب نیروهای نخبه از کشور می‌روند، چون «امید» دچار مشکل شده است.

امید را بازگردانند!

تصمیم‌سازانِ کشور چه اقداماتی را باید انجام دهند تا امید به جامعه بازگردد؟ خصوصاً در رشته معماری که تخصص شما محسوب می‌شود.

اول از همه، باید غیرمعماران کاملاً از موقعیتِ تصمیم‌گیری برای رشته معماری کنار بروند! اکثر مدیرانی که در کشور -از سطح خرد تا کلان- برای رشته معماری تصمیم می‌گیرند، معمار نیستند. این معضل، تقریباً در تمام دستگاه‌های اجرایی وجود دارد. اگر خود معماران در جایگاه تصمیم‌سازی قرار بگیرند، مسلماً مشکلات ما کم‌تر خواهد شد.

ثانیاً، کشور باید از شرایط فعلی خارج شود تا همه حوزه‌ها تحول پیدا کنند. باید درب‌های کشور به روی دنیا باز شود. ما نباید در جزیره‌ای به نام ایران در محاصره تحریم، کندی اینترنت و دیگر مشکلات باشیم. این معضلات به همه رشته‌ها آسیب می‌زند و باید حول شود.

در آخر، درخواست می‌کنم «امید و انگیزه» را به کشور برگردانند؛ جوان‌های ما نباید از دبیرستان، به فکر کوچ به آن‌سوی مرزها باشند! ایرانیان، باید امید را در خود ایران بیابند.

خبرنگار: مهرزاد سلیمی

انتهای پیام/

علی محجوب، مهندس پایه ارشد معماری با 28 سابقه کار، نائب رئیس اسبق سازمان نظام مهندسی استان اصفهان و دبیر کنونی انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان