به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، بحران آب چند سالی است که گریبانگیر کشور شده و در این میان کشاورزی سهم مهمی در مصرف آب دارد البته امنیت غذایی و وابسته نبودن به کشورهای دیگر با توجه به شرایط ایران هم نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین کارشناسان معتقدند که تولید و صادرات محصولات کشاورزی باید متناسب با ظرفیت‌های زیست‌محیطی کشور باشد.
تکیه بر روش‌های سنتی و هدررفت ۴۰ درصد از آب مصرفی کشاورزی
طبق آمار اعلامی وزارت نیرو سالانه ۸۰ میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که به دلیل کشاورزی سنتی ۴۰ درصد آن هدر می‌رود. علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران می‌گوید: بنابر آمار ۸۰ درصد کشاورزی کشور سنتی و معیشتی است که بر این اساس کشاورزان ما از دانش در مزرعه، بهره وری و استفاده بهینه از منابع آبی عقب ماندگی دارند و تنها ۲۰ درصد کشاورزی هم نیمه مدرن است.
پزشکیان: استخراج آب از چاه و تولید محصولات آب‌بر عاقلانه است؟
در چنین شرایطی تولید و صادرات محصولات آب‌بر می‌تواند فشار مضاعفی بر کشور وارد کند. کماینکه پزشکیان رئیس جمهورهم مهر تائیدی بر این امر زده که ما امروز با استخراج بیش از حد منابع آب زیرزمینی به‌شدت در حال آسیب رساندن به محیط زیست هستیم. بنا به گفته وی صادرات محصولات کشاورزی آب‌بر به نوعی صادرات پنهان آب است و باید به دقت و با وسواس بررسی شود که تولید و صادرات چه محصولاتی با منابع آب موجود کشور به صرفه و منطقی محسوب می‌شود.
پزشکیان اضافه کرد: اینکه بدون نگاه به آینده از چاه‌ها آب بکشیم و محصولات آب‌بر تولید کنیم، اما به کاهش منابع آب، فرونشست شدید زمین و تخریب خاک توجه نکنیم، عاقلانه است؟
تولید هندوانه چقدر آب نیاز دارد؟
هندوانه یکی از محصولاتی است که برای تولید آن آب زیادی مصرف می‌شود و جزو کالاهای صادراتی است. به طور متوسط برای تولید هر کیلو هندوانه به ۳۰۰ تا ۳۵۰ لیتر(یا هر سه کیلوگرم هزار لیتر) آب نیاز است به همین دلیل کشورهای مختلف از جمله ترکیه با وجود آنکه وضعیت آب‌وهوایی و بارندگی بسیار بهتری نسبت به ایران دارند، کشت این محصول را در برخی از مناطق ممنوع اعلام کرده و کشاورزان را ترغیب به کشت محصولات اساسی کشاورزی کرده‌اند، این در حالی است که این کشور با احداث سد ایلیسو و اجرای پروژه گاپ مانع از ورود آب به ایران و عراق شده است.
حسین اصغری مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی گفته که امسال سطح زیرکشت ابلاغی هندوانه ۷۳ هزار و ۸۸۰ هکتار با برآورد تولید ۳۰۹۶ هزارتن است.
بنا به گفته وی سالانه ۷۵۰ تا ۸۰۰ هزار تن هندوانه به بازارهای هدف صادر می‌شود و مابقی در داخل مصرف می شود. این مقام مسئول می‌گوید: بر اساس گزارش موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، میانگین آب مصرفی هندوانه ۵۶۰۰ مترمکعب با روش تیپ است. اصغری از جمله مسئولانی است که به آب‌بر نبودن هندوانه تاکید دارد و معتقد است که در مقایسه با سایر محصولات آب کمتری نیاز دارد.
اما امیر کشانی عضو اتاق بازرگانی از مخالفان صادرات هندوانه است و می‌گوید که ایرانِ کم آب، پایین‌ترین قیمت هنداونه را دارد. بنا به گفته وی محاسبات نشان می دهد که تولید این محصول سالانه ۷ میلیارد دلار به اقتصاد کشور ضرر می زند و این غیر از خساراتی است که به منابع مالی و آبی کشور وارد می کند.
وزارت جهاد کشاورزی گندم و هندوانه را با هم مقایسه می‌کند!
وزارت جهاد کشاورزی اصرار دارد که محصولی مانند هندوانه آب بر نیست (نیاز خالص آبیاری هندوانه حداقل ۳۲۰۰ و حداکثر ۶۱۷۰ متر مکعب در هکتار است) و این وزارت‌خانه برای اثبات حرف خود، به میزان آب مصرفی گندم استناد می‌کند که برای کشت هر هکتار از زمان کاشت تا برداشت، تقریباً ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ متر مکعب، منابع آبی نیاز است اما باید پرسید که تولید هندوانه در مقابل گندم چقدر ضرورت دارد؛ ضمن اینکه کشور همیشه با مازاد تولید هندوانه رو به رو بوده از این رو جز ارزان‌ترین محصولات در بازار محسوب می‌شود. باید پرسید که آیا تولید محصولی آب‌بر بیش از نیاز داخل و صادرات آن، منجر به افزایش تنش‌های آبی نمی‌شود؟
کشت باید متناسب با ظرفیت زیست محیطی هر منطقه باشد
اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست معتقد است که الگوی مشخصی برای کشاورزی براساس توان و ظرفیت محیط زیست منطقه وجود ندارد و همین هم باعث شده که در منطقه خشکی مثل اصفهان هندوانه کشت شود. وی در این خصوص به ایسکانیوز گفت: در محدوده اصفهان که منطقه‌ای خشک است، اقدام به کاشت هندوانه، خربزه و برنج کرده‌ایم درحالی که در گذشته کاشت این محصولات در آن منطقه مرسوم نبود. آمایش سرزمین به مفهوم انتخاب گزینه‌هایی مناسب برای افزایش و پایداری توان سرزمینی در جهت برآورد نیازهای جامعه از گذشته در ایران مرسوم بوده و پدران ما بررسی می‌کردند که آیا منطقه توان کشت یک محصول را دارد یا خیر.
کارشناس محیط زیست با بیان اینکه سومدیریت‌ها باعث شده که تالاب‌ها تبدیل به مرداب شوند، توضیح داد: برای نجات تالاب‌ها باید مانند پدرانمان با این سرزمین رفتار کنیم. گذشتگان ما براساس توان منطقه برنامه‌ریزی می‌کردند. برای مثال در اصفهان نقاطی به نام مادی وجود دارد که با کمک آن‌ها آب زاینده رود در محلات گردش پیدا کرده و این آب را حفظ می‌کرد. مادی از ابتکارات شیخ بهایی بود و می‌توانست آب را حفظ کند.
وی درخصوص تبعات خشک شدن تالاب‌ها گفت: با خشک شدن تالاب‌ها تنش‌های آبی افزایش پیدا خواهد کرد و امروز محیطزیست ایران تشنه است. وقتی تالاب خشک می‌شود، افزایش دما و تابش آفتاب منجر به وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد خواهد شد. با سوختن تالاب احیای آن بسیار دشوار خواهد بود. خشک شدن تالاب‌ها آن‌ها را تبدیل به کانون ریزگرد می‌کند.
کشور خشکی که آب می‌فروشد
بنا به گفته مهدی سرخوش سلطانی رئیس گروه کشاورزی امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور ایران علی‌رغم اینکه در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد، صادرکننده آب مجازی (حدود ۸ میلیارد مترمکعب سالانه) است. یکی از مصادیق صادرات آب مجازی، صادر کردن محصولات آب‌بر کشاورزی است.
البته تمهیداتی در این راستا اندیشیده شده مانند جزء "ب" ماده ۳۸ قانون برنامه هفتم توسعه که بر اساس این قانون به منظور تقویت و حفظ منابع آبی کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران) مکلف است سالانه نیم درصد از ارزش محصولات کشاورزی و غذایی پر آب¬بر صادراتی خلاف الگوی کشت را به‌عنوان عوارض اخذ و هر سال نیم درصد به این عوارض اضافه نماید تا در پایان سال پنجم میزان آن به دو و نیم درصد برسد.
کارشناسان محیط زیست معتقدند که علاوه بر این تصمیمات باید الگوی کشتی متناسب با توان و ظرفیت زیست محیطی هر منطقه وجود داشته باشد. محمد درویش؛ فعال و کارشناس محیط زیست در این باره به ایسکانیوز گفت: کشور نباید از آب‌فروشی پول به دست بیاورد. صادرات محصولات کشاورزی که آب بسیاری برای تولید آن‌ها صرف شده، آب فروشی است و نباید در چنین کشور خشکی این کار انجام شود. ما هرچقدر که بتوانیم از دانش روز اسفاده کنیم، مثلا کشاورزی را ارتقا دهیم، ضایعات را کم کنیم، به سمت پرماکالچر (نوعی از کشاورزی) برویم و از کسب و کارهای سبز استفاده کنیم، طبیعی است که میزان فشار به منابع آب کم می‌شود و تاب‌آوری افزایش پیدا می‌کند.
پرماکالچر در واقع به دنبال نوعی کشاورزیی همیشگی (Permaculture) و سازگار با طبیعت و الگوهای زیستی است و به همین دلیل از آن به کشاورزی زیستی، کشاورزی پایدار و کشت و کار طبیعی یاد می‌شود. این فرآیند در تعریف شامل تقویت و شکل دادن مجموعه‌ای از چرخه‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی است که از نظر کشاورزی بازدهی داشته باشند.
در مجموع وزارت کشاورزی باید به بررسی سود و ضرر کشت محصولات آب‌بر و صادرات آن‌ها بپردازد و مطابق مصالح مملکت و حفظ منابع و نه صرفا سوددهی اقتصادی، عمل کند. گاهی صادرات یک محصول سودآور است اما ممکن است که کاشت مازاد آن به هدر دادن منابع آبی کشور باشد.
انتهای پیام /
نظر شما