به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از قم، خیابان صفائیه یکی از پرترددترین محورهای تجاری و فرهنگی شهر، این روزها چهره‌ای تازه و البته ملتهب به خود گرفته است. حضور گسترده دست‌فروشان در این محور که زمانی بیشتر به فروشگاه‌های رسمی و پیاده‌رویی خلوت و قابل تردد شناخته می‌شد، حالا به مسئله‌ای پیچیده تبدیل شده که نه فقط عبور و مرور عابران را مختل کرده، بلکه صدای کاسبان رسمی را نیز درآورده است. هرچند دست‌فروشی به‌عنوان یک مسیر امرارمعاش برای اقشار کم‌درآمد در بسیاری از شهرها پذیرفته شده، اما زمانی که این فعالیت بدون هیچ قاعده و نظارتی، خیابانی پرتردد را به بازار سیار غیررسمی تبدیل می‌کند، چالش‌هایی چندوجهی به‌وجود می‌آورد که دیگر نمی‌توان آن را صرفاً پدیده‌ای اجتماعی دانست.

در روزهای اخیر، تقریباً هر ساعتی از روز که گذرت به پیاده‌راه‌های صفائیه بیفتد، با صفی از دست‌فروشان روبه‌رو می‌شوی که کف پیاده‌رو را با انواع کالاهای ارزان‌قیمت و اغلب بی‌کیفیت پر کرده‌اند؛ از پوشاک و اسباب‌بازی گرفته تا لوازم خانگی و خوراکی‌هایی که نه‌تنها تاریخ مصرف مشخصی ندارند، بلکه گاهی حتی بسته‌بندی مناسبی هم ندارند. این فضای شلوغ و آشفته، نه‌تنها سیمای شهری را مخدوش کرده بلکه تردد خانواده‌ها و به‌ویژه سالمندان و کودکان را دشوار کرده است.

کاسبان رسمی خیابان صفائیه، که هرکدام برای داشتن مجوز، رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، پرداخت مالیات و اجاره‌های سنگین، ناچار به صرف هزینه‌های بالا هستند، حالا باید با بساطی رقابت کنند که هیچ‌یک از این محدودیت‌ها را ندارد. یکی از فروشندگان قدیمی این خیابان می‌گوید: ما روزانه مالیات می‌دهیم، اجاره‌مان را می‌دهیم، اما کسی نیست از ما حمایت کند. در عوض، بساط‌هایی که هیچ قانونی را رعایت نمی‌کنند درست جلوی مغازه‌ها پهن می‌شوند و مشتری را هم جذب می‌کنند چون قیمت‌شان پایین‌تر است.

در این فضا، یک نکته کلیدی دیگر هم به چشم می‌خورد؛ گسترش فعالیت دست‌فروشان نه‌تنها به اقتصاد رسمی و شفاف لطمه می‌زند، بلکه مدیریت شهری را هم در برابر آزمونی جدی قرار می‌دهد. چون این وضعیت، اگرچه از منظر انسانی قابل درک است، اما اگر به همین شکل ادامه یابد، می‌تواند نظم، امنیت، سلامت و زیبایی شهری را قربانی کند. بسیاری از شهروندان نیز در گفت‌وگوهای روزمره، از اینکه حین عبور باید از میان بساط دست‌فروشان راه باز کنند، گله دارند و به‌خصوص شب‌ها، نگرانی درباره سرقت‌های خیابانی یا درگیری‌های کلامی در این ازدحام بالا می‌گیرد.

ادامه‌دار شدن این وضعیت در خیابان صفائیه، به مرور زمان نه‌تنها نظم اقتصادی منطقه را دچار آشفتگی کرده بلکه حتی نقش خدماتی و فرهنگی این خیابان مهم را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. حضور پررنگ مدارس، کتاب‌فروشی‌ها، دفاتر خدماتی و فروشگاه‌های لوازم فرهنگی در این محدوده، همواره صفائیه را به نقطه‌ای متمایز از سایر معابر تجاری قم بدل کرده بود. اما حالا، در کنار همه این نهادهای رسمی، یک شبکه موازی و بدون قاعده از فعالیت اقتصادی شکل گرفته که هر روز بی‌محابا گسترده‌تر می‌شود.

تلاش‌هایی از سوی برخی نهادهای شهری برای ساماندهی دست‌فروشان انجام شده، اما یا دیرهنگام بوده یا بدون پیگیری جدی، در حد اطلاعیه و طرح باقی مانده است. به گفته یکی از اعضای شورای شهر، قم هنوز به یک الگوی عملی و باثبات برای مدیریت مشاغل سیار و دست‌فروشی نرسیده و همین مسئله باعث شده نقاطی مثل صفائیه با چالش مضاعف مواجه شوند. حتی برخی گزارش‌ها از بازگشت سریع دست‌فروشان پس از جمع‌آوری‌های موقت حکایت دارد، که نشان می‌دهد این اقدام‌ها بیشتر جنبه مسکّن دارند تا درمان قطعی.

از سوی دیگر، این مسئله تنها به کسب‌وکارها و عبور و مرور محدود نمی‌شود. شکل‌گیری اقتصاد غیررسمی در دل مناطق شهری، همواره ریسک‌های پنهانی به‌همراه دارد؛ از گسترش کالای قاچاق و تقلبی گرفته تا ضعف در ردیابی تراکنش‌های مالی و مالیاتی، که در بلندمدت می‌تواند پایه‌های شفافیت اقتصادی شهر را متزلزل کند. در کنار آن، فروش خوراکی‌های غیربهداشتی توسط دست‌فروشان، که بدون نظارت بهداشت و مجوز فعالیت می‌کنند، تهدید مستقیمی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود. برخی فروشندگان خوراکی حتی بدون داشتن تجهیزات ساده‌ای مثل یخدان یا سایه‌بان، محصولات فاسدشدنی را در معرض آفتاب مستقیم به فروش می‌گذارند.

در میان همه این چالش‌ها، آنچه بیش از هر چیز احساس می‌شود، فقدان یک نگاه راهبردی و بلندمدت در مدیریت این پدیده است. نه راهکار دقیقی برای حمایت از کسب‌وکارهای رسمی ارائه شده، نه محل مناسبی برای انتقال یا ساماندهی دست‌فروشان در نظر گرفته شده، و نه نهادهای ناظر، جدیتی در اجرای قوانین از خود نشان داده‌اند. اگر این روند ادامه پیدا کند، خیابان صفائیه که روزگاری نماد توازن میان هویت فرهنگی و تجاری قم بود، ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور به بازاری بی‌در و پیکر بدل شود که هم اقتصاد رسمی را تخریب می‌کند و هم سیمای شهری را به‌کلی دگرگون.

خبرنگار: عباس بنی حسن

انتهای پیام/