به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، گنجینه‌ای بی‌بدیل از تاریخ و هویت همدان، شامل هزاران سند خطی و نسخ کمیاب، از چنگال فراموشی نجات یافته و در آستانه دسترسی عمومی قرار گرفته است. این مجموعه ارزشمند که با همت و دوراندیشی خانواده آیت‌الله تألهی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور (همدان) اهدا شده، پنجره‌ای نو به گذشته پرفراز و نشیب این دیار کهن می‌گشاید. این اقدام نه تنها پاسداری از میراث مکتوب را تضمین می‌کند، بلکه الگویی برای حفظ گنجینه‌های خصوصی در برابر گذر زمان به شمار می‌رود.
مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور (همدان) از گشایش مسیری تازه برای دسترسی پژوهشگران و عموم مردم به مجموعه‌ای بی‌نظیر از اسناد تاریخی و نسخ خطی خبر داد که می‌تواند افق‌های جدیدی را در شناخت تاریخ، فرهنگ و مذهب همدان و منطقه غرب کشور بگشاید. این گنجینه که با همت و سخاوت خانواده آیت‌الله تألهی گردآوری و اهدا شده، شامل هزاران برگ سند، دست‌نوشته و نسخ چاپی است که هر یک روایتگر بخشی از گذشته این سرزمین کهن هستند.
این اقدام ارزشمند، نه تنها در راستای حفظ میراث مکتوب گام برمی‌دارد، بلکه به عنوان یک سرمایه عظیم فرهنگی و پژوهشی، راه را برای مطالعات عمیق‌تر و دقیق‌تر در حوزه‌های مختلف تاریخی، اجتماعی و دینی هموار می‌سازد. اهمیت این مجموعه زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم بسیاری از این اسناد، اطلاعات دست اول و منحصربه‌فردی را در بر دارند که تاکنون کمتر مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
عاطفه زارعی، مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور، در تشریح جزئیات این مجموعه گران‌بها، به قدیمی‌ترین سند موجود اشاره کرد: یک تمسک‌نامچه متعلق به سال ۱۲۹۳ قمری که با قدمتی حدود ۱۵۳ سال، دریچه‌ای به روابط حقوقی و اجتماعی گذشته می‌گشاید. این تمسک‌نامچه، خود نمونه‌ای بارز از اهمیت اسناد تاریخی در بازسازی تصویر زندگی روزمره مردم در اعصار گذشته است.
در کنار این سند کهن، هزاران برگ سند دیگر نیز در این مجموعه جای گرفته‌اند که هر یک به نوبه خود از اهمیت بسزایی برخوردارند. انواع مصالحه‌نامه، وقف‌نامه، اجاره‌نامه و وصیت‌نامه، نه تنها ابعاد اقتصادی و حقوقی جامعه آن دوران را به تصویر می‌کشند، بلکه نشانگر رویکردهای مذهبی و اجتماعی مردم در مواجهه با امور دنیوی و اخروی هستند. به عنوان مثال، وقف‌نامه‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی در مورد سنت‌های وقف و امور خیریه، املاک و مستغلات، و حتی وضعیت معیشتی طبقات مختلف جامعه ارائه دهند. اجاره‌نامه‌ها نیز تصویری از روابط مالک و مستاجر، ارزش املاک و نحوه مدیریت دارایی‌ها را به دست می‌دهند.
بخش دیگری از این گنجینه شامل استفتائات شرعی و نامه‌های شخصی به علمای برجسته قم و نجف است. این اسناد، بازتاب‌دهنده دغدغه‌های مذهبی و فقهی مردم عادی و مکاتبات آن‌ها با مراجع تقلید هستند. از طریق این نامه‌ها می‌توان به پرسش‌ها و مسائل شرعی رایج در آن زمان پی برد و حتی جزئیاتی از زندگی خصوصی و اجتماعی افراد را از دریچه ارتباطات مذهبی مشاهده کرد.
این مکاتبات، علاوه بر ارزش تاریخی و دینی، به عنوان منابع دست اول برای پژوهش‌های فقهی و کلامی نیز مورد استفاده قرار خواهند گرفت و به درک عمیق‌تری از تطور فقه و اجتهاد در قرون گذشته کمک می‌کنند. بررسی زبان، لحن و محتوای این نامه‌ها می‌تواند پرده از بسیاری از زوایای پنهان فرهنگ و آداب و رسوم آن دوران بردارد.
همچنین، ۱۵ جلد نسخ خطی و چاپ سنگی و سربی در این مجموعه به چشم می‌خورد که عمدتاً شامل ادعیه، جنگ و بیاض هستند. نسخ خطی، به دلیل منحصر به فرد بودن و ارزش هنری و تاریخی، همواره مورد توجه ویژه‌ای بوده‌اند. این نسخ، علاوه بر محتوای ارزشمند خود، می‌توانند اطلاعاتی درباره خطاطی، تذهیب، صحافی و شیوه‌های نگارش در ادوار مختلف ارائه دهند.
جنگ‌ها و بیاض‌ها (دفاتر یادداشت و مجموعه‌های پراکنده) نیز اغلب شامل اشعار، قطعات ادبی، یادداشت‌های شخصی و حتی اطلاعات تاریخی و جغرافیایی هستند که می‌توانند برای پژوهشگران رشته‌های مختلف بسیار سودمند باشند. اهمیت این نسخ زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم برخی از آن‌ها ممکن است حاوی متون ناشناخته یا نسخه‌های متفاوتی از آثار شناخته‌شده باشند که به روشن شدن زوایای تاریک تاریخ ادبیات و علم کمک می‌کنند.
علاوه بر این، ۳۰۰ برگ اوراق پراکنده از نسخ خطی نادر نیز در این مجموعه وجود دارد. این اوراق، هرچند پراکنده، اما می‌توانند حاوی بخش‌های گمشده‌ای از آثار مهم، یا دست‌نویس‌هایی از چهره‌های برجسته علمی و ادبی باشند. این اوراق پراکنده، مانند قطعات پازلی هستند که با کنار هم قرار گرفتن، می‌توانند تصویر کامل‌تری از یک اثر یا یک دوره تاریخی را به دست دهند. تلاش برای شناسایی، طبقه‌بندی و بازسازی این اوراق، یکی از مهمترین وظایف کارشناسان این حوزه است و می‌تواند به کشف‌های بزرگی منجر شود.
مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور تأکید کرد که این اسناد، که بخشی حیاتی از میراث فرهنگی و مذهبی همدان به شمار می‌روند، در حال طبقه‌بندی بر اساس استانداردهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند. این فرآیند شامل فهرست‌نویسی دقیق و ورود اطلاعات به پایگاه جامع کتابخانه ملی ایران است. هدف نهایی از این مراحل، قرار دادن این گنجینه در دسترس عموم پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران است.
این امر نه تنها به حفظ فیزیکی اسناد کمک می‌کند، بلکه با فراهم آوردن امکان دسترسی دیجیتالی، محدودیت‌های جغرافیایی را از میان برمی‌دارد و فرصت‌های جدیدی را برای پژوهش‌های بین‌المللی ایجاد می‌کند. فرآیند طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی، شامل تحلیل دقیق محتوای هر سند، تعیین قدمت، شناسایی خط و نگارنده، و ایجاد نمایه واژگان کلیدی است که به بازیابی اطلاعات کمک شایانی می‌کند. این دقت در مستندسازی، تضمین‌کننده اعتبار علمی پژوهش‌هایی است که بر پایه این اسناد انجام می‌شوند.
زارعی با تقدیر ویژه از خانواده آیت‌الله تألهی، این اقدام آن‌ها را الگویی برجسته برای نجات میراث خصوصی از خطر فراموشی برشمرد. او تأکید کرد که اسناد مردمی، پشتوانه و ستون فقرات دفاع از هویت ملی هر کشوری هستند. این اسناد، برخلاف اسناد رسمی دولتی، اغلب روایتی از زندگی واقعی مردم عادی، دغدغه‌ها، باورها و سنت‌های آن‌ها را ارائه می‌دهند که از این حیث از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور همواره آماده دریافت، ثبت و ضبط اسناد و میراث مکتوب استان همدان و سایر مناطق غرب کشور است. این فراخوان عمومی، نه تنها به دنبال گردآوری اسناد تاریخی است، بلکه به دنبال ایجاد یک بستر امن برای حفظ و نگهداری این گنجینه‌های ارزشمند برای نسل‌های آینده است. این همکاری بین نهادهای دولتی و مردم، کلید موفقیت در حفظ هویت و حافظه تاریخی یک ملت است و می‌تواند مانع از نابودی اطلاعات ارزشمند در اثر بی‌توجهی، حوادث طبیعی یا تغییرات زمانی شود.
انتهای خبر/
نظر شما