به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، شهر همدان با قدمت تاریخی چند هزار ساله و آثار ارزشمندی مانند پل‌های تاریخی از جمله پل کوریجان و پل آبشینه به‌عنوان یکی از مراکز فرهنگی و گردشگری ایران شناخته می‌شود. با این حال فرسودگی این پل‌ها به دلیل قدمت بالا عدم مرمت به‌موقع و تأثیر عوامل طبیعی مانند سیلاب و زلزله به چالشی جدی برای حفظ میراث فرهنگی تبدیل شده است. گزارش‌های محلی و اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد ترک‌های عمیق در سازه‌ها ریزش بخش‌هایی از پل‌ها و کمبود بودجه مرمت این بناها را در معرض تخریب قرار داده است. این وضعیت نه‌تنها هویت تاریخی همدان را تهدید می‌کند بلکه پتانسیل گردشگری و اقتصاد محلی را کاهش می‌دهد.

داده‌های اداره میراث فرهنگی همدان نشان می‌دهد از ۱۲ پل تاریخی ثبت‌شده در این شهر ۸۰ درصد در معرض فرسودگی شدید قرار دارند. پل کوریجان که قدمتی از دوره صفوی دارد نمونه‌ای بارز است که بخش‌هایی از پایه‌های آن در اثر سیلاب‌های سال ۱۴۰۳ آسیب دیده است. طبق گزارش سال ۱۴۰۳ این اداره بودجه مرمت پل‌های تاریخی تنها ۲ میلیارد تومان بوده که برای حفاظت از ۵ درصد این سازه‌ها کافی است. یک کارشناس میراث فرهنگی در گفت‌وگویی اظهار داشت که نبود برنامه‌های منظم پایش و مرمت باعث شده ترک‌های سازه‌ای در پل آبشینه تا ۳۰ درصد افزایش یابد. در مقایسه شهر یزد با تخصیص بودجه ۱۵ میلیارد تومانی برای مرمت بناهای تاریخی خود توانسته ۶۰ درصد آثار را حفظ کند. عوامل طبیعی مانند زلزله‌های خفیف و فرسایش ناشی از رطوبت نیز آسیب‌ها را تشدید کرده است.

یک فعال فرهنگی محلی بیان کرد که پل‌های تاریخی بخشی از داستان همدان به‌عنوان پایتخت تمدن ایران هستند و تخریب آن‌ها نسل جدید را از این میراث محروم می‌کند. از منظر اقتصادی کاهش جذابیت این بناها به افت گردشگری منجر شده است. داده‌های اداره گردشگری همدان نشان می‌دهد بازدید از پل‌های تاریخی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۲۵ درصد کاهش یافته که بخشی از آن به وضعیت نامناسب این سازه‌ها نسبت داده می‌شود. از منظر زیست‌محیطی فرسایش مصالح پل‌ها به آلودگی رودخانه‌های محلی مانند رودخانه عباس‌آباد منجر شده که کیفیت آب را تا ۱۰ درصد کاهش داده است.

پل‌های تاریخی به‌عنوان بخشی از جاذبه‌های گردشگری شهر نقش کلیدی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارند. مقایسه با شهر کاشان که با مرمت بناهای تاریخی نرخ جذب گردشگر را ۲۰ درصد افزایش داده نشان‌دهنده عقب‌ماندگی همدان در این زمینه است. این وضعیت می‌تواند جایگاه همدان را به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایران تضعیف کند و بر اقتصاد محلی تأثیر منفی بگذارد.

فرسودگی پل‌های تاریخی در همدان ریشه در مسائل ساختاری و مدیریتی متعددی دارد که فراتر از کمبود بودجه است. ساختار مدیریت میراث فرهنگی در همدان به گونه‌ای است که نظارت بر وضعیت بناها و اجرای پروژه‌های مرمت به‌صورت ناپیوسته انجام می‌شود. داده‌های اداره میراث فرهنگی همدان نشان می‌دهد از ۱۲ پل تاریخی تنها ۳ پل تحت پایش منظم قرار دارند و ۷۰ درصد آن‌ها طی ۵ سال گذشته بررسی سازه‌ای نشده‌اند. یک کارشناس مرمت اظهار داشت که نبود تجهیزات پیشرفته مانند اسکنرهای لیزری برای شناسایی آسیب‌های داخلی پل‌ها باعث شده ترک‌های سازه‌ای به‌موقع تشخیص داده نشوند. در مقایسه شهرهایی مانند اصفهان با استفاده از فناوری‌های نوین نرخ تخریب بناهای تاریخی را تا ۳۵ درصد کاهش داده‌اند. همچنین تأثیر عوامل طبیعی مانند سیلاب‌های فصلی و زلزله‌های خفیف که در سال ۱۴۰۳ شدت بیشتری داشته‌اند فرسودگی را تسریع کرده است.

منظر فرهنگی تخریب پل‌های تاریخی به کاهش حس هویت و افتخار محلی منجر شده است. یک معلم تاریخ محلی بیان کرد که پل‌هایی مانند کوریجان بخشی از آموزش تاریخ همدان به دانش‌آموزان هستند و فرسودگی آن‌ها این ارتباط فرهنگی را تضعیف می‌کند. از منظر اقتصادی کاهش بازدید گردشگران به افت درآمدهای محلی انجامیده است. گزارش اداره گردشگری همدان در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد کاهش ۲۵ درصدی بازدید از پل‌های تاریخی به زیان ۱۰ میلیارد تومانی برای کسب‌وکارهای مرتبط مانند اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها منجر شده است. از منظر زیست‌محیطی ریزش مصالح پل‌ها به آلودگی رودخانه‌های محلی مانند عباس‌آباد منجر شده که کیفیت آب را تا ۱۲ درصد کاهش داده و اکوسیستم منطقه را تهدید می‌کند.

ضعف در سیاست‌گذاری حفاظت از بناهای تاریخی است که نظارت و جریمه‌های کافی برای تخلفات اطراف پل‌ها اعمال نمی‌کند. در حالی که شهرهایی مانند شیراز با تشدید مقررات ساخت‌وساز در حریم بناها تخریب را تا ۳۰ درصد کاهش داده‌اند همدان فاقد نظارت سختگیرانه است. دوم کمبود بودجه مرمت است که مانع بازسازی به‌موقع پل‌هایی مانند آبشینه شده است. سوم فقدان مشارکت جامعه محلی در حفاظت از این بناهاست.

افزایش بودجه مرمت به حداقل ۸ میلیارد تومان در سال است که امکان بازسازی ۴۰ درصد پل‌های در معرض خطر را فراهم می‌کند. دوم استفاده از فناوری‌های پایش مانند اسکنرهای لیزری برای شناسایی آسیب‌های سازه‌ای است که می‌تواند دقت مرمت را تا ۵۰ درصد افزایش دهد. سوم اجرای برنامه‌های آموزشی برای ساکنان و دانش‌آموزان درباره ارزش فرهنگی پل‌هاست که حس تعلق را تقویت می‌کند. چهارم تقویت گردشگری فرهنگی با توسعه مسیرهای بازدید از پل‌های تاریخی است که می‌تواند درآمد پایدار ایجاد کند. در نهایت تشکیل کارگروهی مشترک بین اداره میراث فرهنگی شورای شهر و تشکل‌های محلی می‌تواند هماهنگی در حفاظت و مرمت را بهبود بخشد.

خبرنگار: نازنین مولایی منظر

انتهای خبر/