هفته دولت، یادآور تعهد بیوقفه نظام جمهوری اسلامی به خدمترسانی و تحقق عدالت است. زمانی برای بازاندیشی در مسیر پیشرفت و ترسیم آیندهای که در آن قانونمداری و کارایی دست در دست هم، رفاه و اعتماد عمومی را به ارمغان آورند. در جهانی که فناوری با شتابی خیرهکننده، ساختارهای سنتی اداره جوامع را دگرگون کرده، «حکمرانی هوشمند در سایه قانون» بهعنوان رویکردی نوآورانه، میتواند ایران را به سوی آیندهای پیشرفته، شفاف و عادلانه هدایت کند.
در این یادداشت، سعی شده است تا مفهوم این نوع حکمرانی، ضرورتهای آن در ایران، چالشهای پیشرو و راهکارهایی عملی برای تحقق آن را تشریح و بررسی کند.
حکمرانی هوشمند در سایه قانون چیست؟
حکمرانی هوشمند در سایه قانون، تلفیقی از قانونمداری و بهرهگیری هوشمندانه از فناوریهای نوین مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و دادهکاوی است. این رویکرد، فراتر از دیجیتالی کردن فرآیندها، به دنبال بازآفرینی ساختارهای حقوقی و اجرایی است تا فناوری به ابزاری برای عدالت، شفافیت و پاسخگویی تبدیل شود. در این چارچوب، قانون همچنان محور اصلی است و فناوری، نقش کاتالیزوری برای کارایی و اعتماد عمومی ایفا میکند. تصور کنید سیستمی که در آن قراردادهای دولتی شفاف، دسترسی به عدالت آسان و صدای مردم در تصمیمگیریها شنیده شود؛ این همان وعده حکمرانی هوشمند است.
چرا ایران به حکمرانی هوشمند نیاز دارد؟
ایران، با گنجینهای از استعدادهای انسانی و منابع غنی، در مسیر توسعه پایدار نیازمند تحولی عمیق در شیوههای اداره کشور است. هفته دولت که یادمان شهدایی چون رجایی و باهنر میباشد، فرصتی برای بازخوانی این نیازها است. شفافیت در فرآیندهای اجرایی و مالی، با بهرهگیری از فناوریهایی مانند بلاکچین، میتواند اعتماد عمومی را تقویت کرده و سایه فساد را کمرنگ کند.
دسترسی آسانتر به عدالت، بهویژه در حوزه حقوق خصوصی، از طریق سامانههای هوشمند قضایی، هزینه و زمان رسیدگی به دعاوی را کاهش میدهد و برای اقشار محروم، تحولی بزرگ به ارمغان میآورد. افزایش کارایی در اجرای قوانین، از ثبت اسناد تا مدیریت مالیاتی، دیوانسالاری را کم کرده و خدماترسانی را شتاب میبخشد. مهمتر از همه، فناوریهای دیجیتال، امکان مشارکت فعالتر شهروندان در سیاستگذاری را فراهم میکنند و پلی بین مردم و دولت میسازند.
چالشهای پیش روی این تحول
با وجود این چشمانداز روشن، مسیر هوشمندسازی حکمرانی خالی از چالش نیست. زیرساختهای فنی و حقوقی هنوز بهطور کامل برای این تحول آماده نیستند؛ برای نمونه، قوانین حفاظت از دادهها و حریم خصوصی نیاز به بازنگری دارند. مقاومتهای فرهنگی و نهادی در برابر فناوریهای نوین، گاه پذیرش تغییرات را کند میکند. شکاف دیجیتال بین شهرها و روستاها نیز ممکن است نابرابری در دسترسی به خدمات را تشدید کند. همچنین، کمبود آموزش برای کارکنان دولت و شهروندان، بهرهبرداری کامل از فناوریها را دشوار میسازد. این چالشها، اگرچه جدیاند، اما با برنامهریزی دقیق قابل مدیریت هستند.
راهکارهایی برای تحقق حکمرانی هوشمند
برای تبدیل این چشمانداز به واقعیت، مجموعهای از راهکارها میتواند راهگشا باشد:
۱- تدوین چارچوبهای حقوقی پویا که ضمن حفظ حقوق شهروندان، با پیشرفتهای فناوری همگام شوند، پایهای محکم برای هوشمندسازی فراهم میکند.
۲- سرمایهگذاری در زیرساختهای دیجیتال، مانند اینترنت پرسرعت، سامانههای یکپارچه دولتی و مراکز داده امن، بستری ضروری برای این تحول است.
۳- آموزش و فرهنگسازی گسترده برای قضات، وکلا، کارکنان دولت و شهروندان، با تمرکز بر کاربردهای عملی فناوری، پذیرش این تغییرات را آسانتر میکند.
۴- همکاری با بخش خصوصی و شرکتهای دانشبنیان، از طریق مشوقهای مالی و قانونی، میتواند نوآوری را شتاب دهد و راهحلهای خلاقانهای به ارمغان آورد.
۵- توسعه پلتفرمهای مشارکتی، مانند اپلیکیشنهای موبایلی برای دریافت نظرات شهروندان یا گزارش مشکلات شهری، ارتباط دولت و مردم را عمیقتر میکند.
۶- تمرکز بر عدالت دیجیتال، با ارائه خدمات اینترنتی و آموزش فناوری در مناطق محروم، شکاف دیجیتال را کاهش داده و عدالت اجتماعی را تقویت میکند.
۷- ایجاد نهادهای نظارتی مستقل برای ارزیابی عملکرد سامانههای هوشمند، از سوءاستفاده جلوگیری کرده و اعتماد عمومی را جلب میکند.
۸- حمایت از ابتکارات محلی، مانند پروژههای هوشمندسازی در شهرهایی چون اصفهان، میتواند الگویی الهامبخش برای دیگر مناطق باشد.
۹- تقویت همکاریهای بینالمللی، از طریق تبادل تجربیات با کشورهای پیشرو در حکمرانی هوشمند، دانش و فناوری را به ایران منتقل میکند.
۱۰- ترویج اخلاق دیجیتال، با آموزش اصول استفاده مسئولانه از فناوری، فرهنگ استفاده از این ابزارها را نهادینه میکند.
جمعبندی؛
هفته دولت، فرصتی است برای تجدید پیمان با آرمانهای خدمترسانی و عدالتخواهی. حکمرانی هوشمند در سایه قانون، نهتنها یک ضرورت، بلکه وعدهای برای آیندهای است که در آن قانونمداری، شفافیت و کارایی، رفاه و اعتماد عمومی را به ارمغان میآورند. این تحول، نیازمند همافزایی دولت، نخبگان حقوقی، بخش خصوصی و شهروندان است. بیایید با الهام از آرمانهای والای هفته دولت، دست در دست هم، ایرانی پیشرفتهتر، عادلانهتر و شکوفاتر بسازیم.
سید امیر موسوی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان
انتهای پیام/
انتهای پیام/
نظر شما