به گزارش گروه فرهنگ و هنر ایسکانیوز؛ ما انسان‌ها موارد را در حافظه‌مان نه با کلمه، نه با شکل، بلکه با داستان و روایت به ذهن می‌سپاریم، هرچقدر که یک داستان بهتر عنوان شده باشد، نه تنها حافظه‌ی ما آن موضوع را بهتر به خاطر می‌سپار بلکه حتی می‌تواند باور ما را نسبت به یک موضوع تغییر دهد.

امروزه جنگ اصلی بر سر باورهاست یا به صورت دقیق‌تر؛ جنگ بر سر این است که چه کسی یک باور را بهتر روایت می‌کند؛ باید پذیرفت که کشور ما در این زمینه بسیار ضعیف عملکرده است و نیاز است باورهای خود را با قلمی بهتر بیان کند.

یکی از ابعاد پروژه‌ی ساخت روایت درست، ساخت روایتگر ماهر است، در وحله‌ی اول علاوه بر پلتفرم خوب و ماجرای مهم به یک راوی خوب نیازداریم که این راوی باید ساخته شود. کتاب «بحران روایت بحران» کتابیست که با هدف ساخت روایتگر ماهر نوشته شده و تخصصا به موضوع روایت بحران پراخته است، این کتاب به قلم تیموتی سلنو متیو سیگر نوشته شده و محمدحسام حاجی فرج‌اله و میثم امیری کتاب را به زبان فارسی درآورده‌اند و همچنین در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.

خبرنگار ایسکانیوز با محمدحسام حاجی فرج‌اله مترجم کتاب به گفت‌وگو نشسته که به شرح ذیل می‌باشد.

ایسکانیوز: شروع ترجمه کتاب روایت بحران به چه صورت بود؟ چه چیزی برای شما انگیزه شد که این کتاب رو ترجمه کنید؟
حاجی فرج‌اله: ما در موسسه «مدرسه‌ی نوشتن» یک خلأ جدی در ادبیات کشور احساس کردیم، آن هم در ژانر «روایت‌نگاری بحران» یا «وقایع‌نگاری بحران» است، این ژانر، یک ژانر ادبی جهانی است، اما در ایران آن‌طور که باید و شایسته، به آن توجه نشده و به درستی به آن پرداخته نشده است.

از طرفی، ما در کشورمان انواع و اقسام بحران‌ها را تجربه می‌کنیم؛ هر سال، هر ماه، هر هفته، و گاهی هر روز، بخشی از کشور درگیر بحرانی تازه است. به همین دلیل، ما این خلأ را جدی احساس کردیم و سعی کردیم در حد توان خودمان، قدمی برای جبران آن برداریم و بتوانیم یک موج هرچند کوچک از روایت‌نگاری بحران در فضای ادبی کشور ایجاد کنیم.

این طرح در فاز اول با سه کتاب آغاز شد کتاب اول، «روایت بحران» است که یک ترجمه محسوب می‌شود و به‌صورت تئوریک به مسئله‌ی روایت بحران می‌پردازد؛ اینکه روایت بحران چیست، به چه کار می‌آید، و چگونه باید پرداخته و پردازش شود.

کتاب دوم، «سیل یاری» است که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده و نویسنده‌اش میثم امیری است. این کتاب درباره‌ی سیل سال ۱۳۹۸ خوزستان است؛ یک تک‌نگاری میدانی که میثم امیری همراه با نیروهای هلال احمر به خوزستان رفته و آن بحران دو سه هفته‌ای را روایت کرده است.

کتاب سوم، «صعب‌روزی» نام دارد؛ عنوانش از شعر حافظ گرفته شده؛ (زیرکی را گفتم این احوال بین، خندید و گفت صبر روزی عجب کاری، پریشان عالمی) این کتاب مجموعه‌ای از روایت‌های بحران‌های ایران است؛ شامل روایت‌های متنوع از بحران‌های طبیعی و انسانی که نویسندگان مختلف و توانمندی در آن مشارکت داشته‌اند. کتاب آماده شده و به زودی منتشر می‌شود، و دبیری این مجموعه هم بر عهده‌ی من بوده است.

در مجموع، این سه کتاب مجموعه روایت بحران موسسه «مدرسه‌ی نوشتن» را تشکیل می‌دهند. انگیزه‌ی ما نیز همان خلأ روایت‌نگاری بحران در فضای ادبی کشور بود؛ مسئله‌ای مهم که تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

ایسکانیوز: موضوع شرح و روایت تا چه حد نیاز جامعه امروز هست و ما تا چه حد میتونیم این مهارت را از کشورهای دیگر کسب کنیم؟
حاجی فرج‌اله: روایتگری بحران واقعاً یک نیاز جدی است. هر بحرانی، از جنگ گرفته تا سیل، زلزله، یا بحران‌های انسانی، پس از وقوع، خلأیی در فضای ارتباطی کشور ایجاد می‌کند. این خلأ باید با روایت درست پر شود؛ تا واقعیت موجود منعکس شود، نه اینکه خبرسازی‌های دروغین و شایعه‌ها به آن بپردازند.

به همین دلیل، روایتگری در زمان بحران‌ها بسیار مهم است، حتی گاهی مهم‌تر از خودِ عملیات امدادی. مثلاً در زمان وقوع سیل، بله، باید به اسکان و تغذیه‌ی آسیب‌دیدگان پرداخت، اما هم‌زمان باید روایت درستی از آنچه اتفاق افتاده ارائه کرد. در شرایط جنگی هم همین‌طور است؛ شاید ما در میدان نبرد پیروز شویم، اما اگر در روایتگری شکست بخوریم، در ذهن مردم و تاریخ بازنده‌ایم.
بنابراین روایتگری، خود یک میدان جنگ است؛ میدانی که بر افکار عمومی و حافظه‌ی جمعی تاثیردارند. اهمیت بحث روایتگری مشخص است.

از آنجا که ما کشور بحران‌خیزی هستیم، طبیعی است که به روایت‌های درست از این بحران‌ها نیاز داریم. این روایت‌ها در طول زمان، تجربه‌ها و آموزه‌هایی را در جامعه‌ی هدف (یعنی مردم فارسی‌زبان) انباشته می‌کنند. این انباشت باعث می‌شود در بحران‌های بعدی، چه در مرحله‌ی پیشگیری و چه پس از وقوع، آسیب‌ها کمتر شود. مثلاً نمی‌توان جلوی زلزله یا سیل را گرفت، اما می‌توان آموخت که چطور عمل کنیم و چطور روایت کنیم. روایت‌کردن درست در طول زمان به جامعه کمک می‌کند تا آسیب‌های کمتری چه در سطوح مدیریتی و چه در سطوح مردمی داشته باشیم.

ایسکانیوز: بنظر شما راویان حال حاضر کشور تا چه حد مهارت روایت کردن را بلد هستند و وضعیت آموزشی داخل کشور تا چه حد است؟
حاجی فرج‌اله: متأسفانه باید بپذیریم که هنوز در این زمینه ضعیف هستیم. نباید تعارف کرد؛ باید این ضعف را پذیرفت، برایش برنامه‌ریزی کرد و آن را ترمیم نمود. روایتگری یک مهارت کاربردی است؛ مثل هر مهارت دیگری باید یاد گرفته شود و تمرین گردد. در دنیای امروز که پر از بحران‌ها و رخدادهای رسانه‌ای است، این مهارت حتی از گذشته بسیار مهم‌تر و تأثیرگذارتر شده است. ما باید روایت کردن را یاد بگیریم، در آن مهارت پیدا کنیم و ضعف‌هایمان را جبران کنیم. کشور ما، کشوری بسیار بحران‌خیز است و بیش از هر زمان دیگری به امر روایت نیاز دارد. این روایتگری می‌تواند به تولیدات ادبی و فرهنگی بینجامد، و همین تولیدات‌اند که در نهایت جامعه‌ای آگاه‌تر می‌سازند؛ جامعه‌ای که آسیب‌هایش در برابر بحران‌ها کمتر خواهد بود.

خبرنگار: صبا هراتی

انتهای پیام/