به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، یکی از مهمترین دغدغههای رهبر معظم انقلاب اسلامی در سالهای اخیر، ایجاد فضایی برای تضارب آرا و گفتوگوی منطقی در محیطهای علمی کشور بوده است. ایشان در دیدار با نخبگان و اساتید دانشگاهی در تاریخ ۱۳۸۹/۸/۱۲ با تأکید بر این موضوع فرمودند: «شما کرسی آزادفکری سیاسی و معرفتی را در دانشگاهها به وجود بیاورید... چند نفر بیایند، حرفشان را بزنند، حرف همدیگر را نقد کنند، با همدیگر مجادله کنند. حق، آنجا خودش را نمایان خواهد کرد. آنچه کمک میکند به پیشرفت کشور، آزادی واقعیِ فکرهاست؛ یعنی آزادانه فکر کردن، آزادانه مطرح کردن، از هو و جنجال نترسیدن.»
این جمله، در نگاه بسیاری از پژوهشگران آموزش عالی، نقطه عطفی در مطالبهگری رهبری برای تحول فرهنگی دانشگاهها محسوب میشود. مقام معظم رهبری بارها تأکید کردهاند که دانشگاه، باید محل گفتوگوی آزاد و تضارب اندیشهها باشد و دانشجو بیاموزد چگونه نقد کند، بشنود، استدلال بیاورد و نظر مخالف را با منطق پاسخ دهد.
فلسفه و ضرورت شکلگیری کرسیهای آزاداندیشی
پیدایش کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاههای کشور پاسخی به یک نیاز بنیادین بود: نیاز به ایجاد فضای گفتوگوی علمی، آزاد و مسئولانه میان دانشجویان، اساتید و نخبگان فکری. در دهههای اخیر، جامعه دانشگاهی ایران با حجم گستردهای از پرسشها و چالشهای فکری، فرهنگی و اجتماعی مواجه شده است؛ مسائلی که حل آنها نیازمند گفتوگویی فراتر از کلاس درس یا مباحث رسمی آموزشی است. کرسیهای آزاداندیشی برای همین هدف به وجود آمدند؛ تا جایی برای اندیشیدن جمعی، نقد دیدگاهها و تمرین تفکر تحلیلی فراهم کنند.
از منظر آموزشی نیز کرسیهای آزاداندیشی بستری فراهم میکنند که دانشجویان از حالت شنونده صرف خارج شوند و به کنشگران فکری تبدیل گردند. در چنین فضایی، مهارتهایی چون تحلیل، استدلال، نقد، پاسخگویی و تعامل فکری تقویت میشود. این امر سبب میشود دانشگاهها از حالت یکسویه انتقال دانش خارج و به محیطی برای تولید فکر و گفتوگو تبدیل شوند.
جایگاه علمی و مطالعاتی دانشجویان در کرسیها
یکی از ویژگیهای اساسی کرسیهای آزاداندیشی آن است که شرکتکنندگان در آن باید از پشتوانه علمی کافی برخوردار باشند. گفتوگو در این کرسیها، صرفاً بیان سلیقه یا احساس نیست، بلکه مبتنی بر استدلال، داده و پژوهش است.
در هر کرسی آزاداندیشی، دانشجویان موظفاند پیش از حضور در میدان گفتوگو، منابع مرتبط با موضوع را مطالعه کنند، استدلالهای خود را مستند به دادههای علمی تنظیم کنند و از ادبیات منطقی در بیان دیدگاهشان بهره گیرند. این سازوکار باعث میشود کرسیها تبدیل به محیطی آموزشی شوند که دانشجویان در آن «فکر کردن علمی» را تمرین میکنند.
به بیان دیگر، هدف از این کرسیها تنها گفتوگو نیست، بلکه پرورش تفکر انتقادی، مهارت استدلال و احترام به نظرگروه منتقد است. چنین تجربهای به دانشجویان میآموزد که هیچ اندیشهای بدون نقد و گفتوگو به رشد نمیرسد و علم نیز در ذات خود نتیجه تضارب دیدگاههاست.
چرا کرسیهای آزاداندیشی برای جامعه ضروریاند؟
در نگاه کلان، کرسیهای آزاداندیشی یکی از مؤثرترین ابزارهای تربیتی و فرهنگی در محیطهای علمی هستند. این کرسیها دانشجو را از قالبهای فکری بسته خارج میکنند و روحیه پرسشگری و گفتوگو را در او تقویت مینمایند.
از سوی دیگر، این کرسیها در سطح جامعه نیز اهمیت دارند؛ زیرا کمک میکنند تا تضادها و اختلافنظرها در بستری علمی و آرام به گفتوگو تبدیل شود. جامعهای که گفتوگو را بیاموزد، از هیاهو، تفرقه و دوگانهسازیهای بیثمر دور میماند.
کرسیهای آزاداندیشی میتوانند به تدریج فرهنگ نقد منطقی را جایگزین مجادلات احساسی کنند و از دل همین گفتوگوها، راهحلهای نو برای مسائل اجتماعی و اقتصادی کشور استخراج شود. از این منظر، آزاداندیشی تنها یک مفهوم فرهنگی نیست، بلکه ابزاری برای پیشرفت ملی است.
دانشگاه آزاد اسلامی، پیشگام تحقق مطالبه رهبری
در پاسخ به مطالبه رهبر معظم انقلاب، دانشگاه آزاد اسلامی از سال ۱۳۹۹ اجرای «رویداد ملی رقابت تیمهای دانشجویی در کرسیهای آزاداندیشی» را آغاز کرد. هدف از این طرح، ایجاد بستری رسمی برای گفتوگوی علمی میان دانشجویان و ارتقای توان استدلال و مناظره در فضای دانشگاهی بود.
در این رویداد، دانشجویان از سراسر کشور در قالب تیمهای علمی گردهم میآیند، موضوعات مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را بررسی میکنند و دیدگاههای خود را در فضایی منظم، اخلاقی و مستند به منابع علمی مطرح میسازند.
این برنامه، از همان ابتدا با استقبال گسترده مواجه شد و توانست در مدت کوتاهی جایگاه خود را به عنوان یکی از جریانهای فرهنگی پیشرو در دانشگاه آزاد اسلامی تثبیت کند.
دانشگاه آزاد اسلامی هر سال این رویداد را در سطح گستردهتری برگزار کرده و اکنون در سال ۱۴۰۴، پنجمین دوره این رقابت در حال برگزاری است. این تداوم، نشاندهنده عزم دانشگاه برای نهادینهسازی فرهنگ گفتوگو و تضارب آرا در میان دانشجویان است.
مسیر پنجساله تا امروز
فرآیند پنجساله اجرای این طرح نشان میدهد که کرسیهای آزاداندیشی از مرحله آزمون و تجربه عبور کرده و به یک برنامه ثابت و هدفمند تبدیل شدهاند. در این مدت، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی با برگزاری کارگاههای آموزشی، نشستهای تخصصی و دورههای مهارتی در زمینه مناظره، تفکر انتقادی و سواد رسانهای، تلاش کرده است تا این حرکت را از سطح گفتوگوهای نمادین فراتر ببرد و به جریانی فرهنگی و علمی تبدیل کند.
امروز کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاه آزاد، به عرصهای برای تمرین اندیشهورزی و مسئولیت اجتماعی دانشجویان بدل شدهاند. این برنامه، دانشجویان را به سمت مطالعه بیشتر، تحقیق عمیقتر و گفتوگوی مبتنی بر احترام متقابل سوق داده است. در واقع، این کرسیها فرصتی فراهم کردهاند تا جوانان بیاموزند چگونه بدون ترس از مخالفت، از فکر خود دفاع کنند و از اندیشه دیگران نیز بیاموزند.
آمار و روند برگزاری پنجمین دوره
فرزاد جهانبین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به رشد چشمگیر پنجمین رویداد کرسیهای آزاداندیشی گفت: از سال ۱۳۹۹ با ۱۴۶۰ تیم آغاز شد و اکنون در پنجمین دوره به ۱۱ هزار تیم رسیده است. این رشد هشتبرابری تنها یک آمار کمی نیست، بلکه بیانگر اقبال گسترده دانشجویان و نهادینه شدن فرهنگ گفتوگو در محیط دانشگاه است.
وی افزود: مرحله نهایی این رویداد فرهنگی از ۲۴ آبانماه آغاز میشود و با حضور ۴۸ تیم در ۶ محور موضوعی و ۹۰ گزاره برگزار خواهد شد. تاکنون بیش از ۷ هزار کرسی آزاداندیشی در سراسر کشور برگزار شده و ۶ هزار استاد هیئتعلمی بهعنوان مشاور تیمها و هزار و ۳۰۰ استاد و دانشجوی دکتری در مقام داور مشارکت دارند.
جهان بین تأکید کرد: مراسم اختتامیه روز چهارشنبه ۲۸ آبان در سالن مرحوم دکتر حبیبی واحد علوم و تحقیقات برگزار میشود.
در دیگر اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی به منظور نظاممند کردن جریان آزاداندیشی، فایلی جامع شامل ۹۰ گزاره برای ۶ محور موضوعی اصلی تدوین و منتشر کرده است. این مجموعه، چارچوبی منسجم برای هدایت بحثها و مناظرههای دانشجویی فراهم میکند و به مجریان کمک میکند تا کرسیها را بر پایه مباحث علمی و منطقی برگزار کنند. برای دریافت و کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
کرسیهای آزاداندیشی گامی ضروری در جهت رشد فکری، علمی و اخلاقی جامعه است. این کرسیها میتوانند دانشگاه را از فضای انفعالی به محیطی پویا و زنده تبدیل کنند؛ جایی که دانشجو صرفاً دریافتکننده دانش نباشد، بلکه تولیدکننده اندیشه و تحلیل نیز باشد.
انتهای پیام/
نظر شما