به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، یوزپلنگ آسیایی یا یوز ایرانی یک زیرگونه در معرض انقراض است؛ سال ۹۹ اعلام شد که تنها ۱۲ قلاده از آن در ایران شناسایی شده و شناسنامه دارند. یوزپلنگ آسیایی زمانی در مناطق وسیعی از آسیا از شبه‌جزیره عربستان و خاور نزدیک تا منطقه خزر، قفقاز جنوبی، بیابان قزل‌قوم و هند پراکنده بود، اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد و منحصر به نواحی دور افتاده‌ای در بیابان‌های مرکزی ایران شده‌است.

بیشتر بخوانید

تولیدمثل یوزپلنگ فصلی نیست/ لزوم برخود جدی محیط زیست با قاچاقچیان حیات وحش

پروژه ذخیره‌سازی اسپرم یوزپلنگ آسیایی اولین‌بار سال ۱۳۹۵ کلید خورد و اقداماتی برای آن انجام شد. یک تیم از دامپزشک‌های آلمانی، پرتغالی و ایرانی در سال ۹۵ اسپرم (سلول‌های جنسی نر) را برای انجام پروژه تکثیر در اسارت یوزپلنگ‌ها اجرائی کردند.

پس از آن ماجرای تکثیر یوز آسیایی در اسارت مطرح شد؛ پروژه‌ای که در ۱۱ آبان ۱۴۰۱ منجر به تولد سه توله یوز شد که تنها یکی از آنها اکنون زنده است. در این میان اما همچنان بر سر درست‌بودن پروژه تکثیر در اسارت بحث‌هایی در میان کارشناسان مطرح است.

بازگشت یوزهای در اسارت به طبیعت ممکن نیست

ایمان معماریان دامپزشک و کارشناس حیات وحش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درباره نحوه تکثیر در اسارت گفت: امکان بازگشت یوزهایی که از طبیعت جداشده‌اند، وجود ندارد و تجربیات دنیا هم نشان می‌دهد که شانس بازگشت یوزهایی که در اسارت و بدون مادر هستند، نزدیک به صفر است. در اندک تجربیات موفق هم حیوان در محلی رهاسازی شده که تحت کنترل بوده و دام و سگ گله‌ای در آن حضور نداشته است درحالی که محیط‌های محافظت شده در ایران به این شکل نیستند و دام و گله در آن حضور دارند، محدوده مشخصی ندارند و حتی جاده از آن می‌گذرد.

وی افزود: حتی برای نسل‌های بعدی هم شانس صفر است و اگر پیروز و هر کدام از یوزهای ماده پیدا شده هم جفت‌گیری کنند، امکان بازگشت نسل بعدشان به طبیعت وجود ندارد.

معماریان با اشاره به مشکلاتی که سر راه تکثیر یوز آسیایی وجود دارد، گفت: یکی از مشکلات یوزپلنگ‌ها تنوع کم ژن در آن‌ها است و زمانی که تعداد یوزها به زیر صد می‌رسد هم این تنوع بسیار کمتر می‌شود. یکسان شدن ذخیره ژنتیکی یکی از موانعی است که برای تکثیر ژن این گونه وجود دارد.

معماریان معتقد است که برای گسترش نسل یوزپلنگ آسیایی در طبیعت باید از آن‌ها در طبیعت محافظت کرد. او در این باره می‌گوید: تکثیر در اسارت زمانی معنا دارد که کلا از بازگشت یوزها به طبیعت بگذریم و طبیعت آن‌ها از بین رفته باشد. البته این به مفهوم اهمیت ندادن به یوزهای در اسارت نیست. برای حفاظت از یوزها باید از زیستگاه آن‌ها حفاظت کرد.

او دلایل از بین رفتن زیستگاه این زیرگونه را اینطور شرح داد: دو تهدید برای یوز آسیایی وجود دارد؛ یکی دام و گله است که سگ‌های گله زیستگاه را ناامن می‌کنند و توله یوزها را می‌کشند و حتی چوپان‌ها به یوزها آسیب می‌رسانند، علاوه بر این چرای دام منابع غذایی آهو و دیگر گیاهخواران را کم می‌کنند و با کم شدن آهوها منابع غذایی یوز هم کاهش پیدا می‌کند. مورد دوم ساخت جاده در زیستگاه این حیوان، از بین بردن محل زندگی او و تهدید تصادف با وسایل نقلیه است. حل کردن این مشکلات دست نیافتنی نبوده و اگر زیست‌گاه حفظ شود، یوز هم حفظ می‌شود. این جای شرمساری است که ما می‌دانیم مشکل چطور حل می‌شود اما کاری نمی‌کنیم.

حفاظت از زیستگاه و تکثیر در اسارت توام با هم انجام شود

برخی هم معتقدند که برای حفظ یوز آسیایی باید حفاظت از زیستگاه و تکثیر در اسارت را در کنار هم داشت. محمدصادق فرهادی نیا، محقق پسادکتری جانورشناسی مهر ۹۸ در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر به این موضوع اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم برای یوز کاری کنیم، برنامه ما باید تمام این چهار بخش را داشته باشد: اول، افزایش قابل توجه نیرو و امکانات حفاظتی زیستگاه‌های زادآور یوز، دوم، کنترل سگ‌های گله و آزادسازی میاندشت و توران از دام‌های اهلی، سوم، تکثیر یوز در اسارت و چهارم، رهاسازی و پایش یوزها در طبیعت فکر می‌کنم هر راه حلی بدون اینها برای یوز دشوار خواهد بود.

وی افزود: از سال ۲۰۱۴، رویکردی در دنیا مطرح شده بنام «رویکرد یک‌طرح The One Plan Approach». یعنی همه اقدامات حفظ زیستگاه، مداخله در زیستگاه و تکثیر در اسارت، همه زیر چتر یک طرح بیایند که اهداف و اثرات یکدیگر را تقویت کنند، نه اینکه هر کدام جداگانه ساز خودشان را بزنند.

فرهادی نیا عنوان کرد: وضعیت یوز ما مانند یک بیمار بدخیم است، سالهاست کارشناسان بجای آنکه اقدام مناسبی بکنند بحث می‌کنند که شیمی‌درمانی کنیم یا رادیوتراپی؟ درحالی‌که شانس بقای مریض با هر دوی این دو روش تضمین می‌شود، چرا باید درباره انتخاب روش‌ها بحث کنیم وقتی هر دو روش نیاز است؟

نسل‌های بعد پیروز هم به طبیعت بازنمی‌گردند

شهرداری تیمارگر “پیروز” در گفت‌وگویی که با ایسنا داشت، درباره توانایی‌های حیوانات در شرایط تکثیر در اسارت توضیح داد: پروژه تکثیر در اسارت پروژه متفاوتی است، به‌طوری‌که اصلا نباید انتظار حضور توله‌ای در شرایط اسارت را در طبیعت به صورت آزاد داشت. “پیروز”حتی اگر از مادر به‌صورت طبیعی نیز متولد می‌شد و شیر مادر را می‌خورد، باز هم قرار نبود به طبیعت بازگردد. با فرض اینکه پیروز نسل اول تعدادی یوز باشد از نسل‌های سوم به بعد او، شرایط خاصی را در یک زیستگاه خاص برایشان فراهم خواهند کرد تا بتوانند آن‌ها را به یک زیستگاه کاملا حفاظت شده، بدون رقیب و دشمن طبیعی برگردانند.

وی ضمن اشاره به توانایی‌های “پیروز”گفت: پیروز اکنون به‌راحتی به دنبال خرگوش می‌دود و او را می‌گیرد اما توانایی دریدن آن را ندارد چراکه توله‌های یوزپلنگ تا دو سالگی در کنار مادر هستند و از دوسالگی به بعد به‌صورت کامل مستقل می‌شوند. “پیروز”هشت ماهه است و هنوز فرصت زیادی برای این کار دارد و اصلا نیازی نیست حتما شکار یاد بگیرد چراکه در نهایت باید یک خرگوش شکار کند که اکنون نیز می‌تواند این کار را انجام دهد. او قرار است در اسارت نگهداری شود و غذا در اختیارش قرار داده می‌شود، همانطور که “ایران” و “فیروز” مادر و پدر “پیروز” نیز شکار نمی‌کنند و غذا برایشان تهیه می‌شود.

این تیمارگر حیات وحش درباره باورها و انتظارات نادرست مردم نسبت به او اظهارکرد: مردم بسیار نگران حضور “پیروز”در طبیعت هستند. قطعا “پیروز”هیچ وقت قرار نبوده به طبیعت بازگردد. دوم اینکه شایع شده بود در تامین غذای “پیروز”با مشکل مواجه هستیم اما هزینه غذای پیروز اصلا زیاد نیست و هیچ مشکلی تا الان برای تامین غذای “پیروز”نداشته‌ایم و در آینده نیز مشکلی نخواهیم داشت.

“پیروز” قرار نیست نسل یوزپلنگ آسیایی را از خطر انقراض نجات دهد

شهرداری درباره این باور نادرست که “پیروز” قرار است نسل یوزپلنگ آسیایی را از خطر انقراض نجات دهد، گفت: این یک باور کاملا غلط است چراکه در دنیا حفاظت از گونه‌های موجود در طبیعت صورت می‌گیرد و در کنار آن سایت تکثیر برای حفظ ژن نیز وجود دارد. “پیروز”یک توله یوز در شرایط تکثیر در اسارت است که قرار است در اسارت نیز باقی بماند. حتی اگر با چنین مشکلاتی مواجه نبود حفاظت از یوز آسیایی باید به صورت طبیعی و در طبیعت کشور انجام شود. خوشبختانه امسال نیز شاهد زادآوری‌های بسیار بهتر به نسبت سال گذشته بوده‌ایم. ما همچنان به حفاظت از یوز آسیایی در دل طبیعت امیدوار هستیم.

به گزارش ایسکانیوز، بخشی از چالش‌ها و اظهارنظرهای متفاوتی که درباره تکثیر یوز آسیایی مطرح شد ناشی از عملکرد ضعیف محیط زیست در اطلاع‌رسانی بود چراکه اگر مسئولان این سازمان پروژه حفاظت از یوز آسیایی را شفاف توضیح می‌دادند و از اظهارنظرهای سریع خودداری می‌کردند، این شرایط به وجود نمی‌آید که گاهی موضوع تکثیر در اسارت و بازگشت به طبیعت چالش شود، گاه هزینه نگهداری از یوز در اسارت سوال‌برانگیز شده و گاهی هم این تصور ایجاد شود که پیروز آمده که نسل یوز آسیایی را نجات دهد. در هر حال آنچه اهمیت دارد حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض و مهم‌تر از همه محافظت از زیستگاه‌ آن‌هاست وگرنه یوز آسیایی هم به سرنوشت شیر ایرانی دچار می‌شود و جز قاب عکسی در موزه چیزی از آن باقی نمی‌ماند.

انتهای پیام //