به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، شبکه حمل‌ونقل عمومی این شهر طی سال‌های اخیر با چالش‌های گسترده‌ای در حوزه نوسازی، کارآمدی و رضایت‌مندی عمومی مواجه بوده و روند اصلاحات ساختاری در این حوزه، با تأخیرهای مکرر و بی‌برنامگی همراه شده است. بررسی میدانی ایسکانیوز از ۲۰ ایستگاه اصلی اتوبوس‌رانی در مناطق پررفت‌وآمدی همچون میدان امام، خیابان بوعلی، بلوار کاشانی، شهرک مدنی و حصار مطهری نشان می‌دهد که نه‌تنها فرسودگی ناوگان به شکل ملموسی در جریان است، بلکه تأخیرهای طولانی و نبود اطلاع‌رسانی شفاف، منجر به نارضایتی عمومی شده است.

بر اساس گزارش سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در سال ۱۴۰۲، میانگین عمر ناوگان اتوبوس‌رانی همدان ۱۱.۸ سال برآورد شده که حدود ۴ سال بیشتر از استاندارد ملی است. در حالی که برخی شهرهای مشابه مانند زنجان و سنندج طی سه سال گذشته بیش از ۲۰ درصد ناوگان خود را نوسازی کرده‌اند، همدان هنوز درگیر قراردادهای نیمه‌تمام خرید اتوبوس از سال ۱۳۹۹ است که به دلایل متعدد از جمله نبود تخصیص اعتبار یا عدم دریافت سهمیه از محل تسهیلات دولتی، اجرایی نشده‌اند.

در این میان، داده‌های سازمان حمل‌ونقل بار و مسافر شهرداری همدان نشان می‌دهد که به‌رغم وعده‌های مدیران شهری برای اصلاح خطوط و بازطراحی مسیرها، تنها یک‌بار در بهار ۱۴۰۲ بازنگری جزئی در خطوط انجام شده که نتوانسته پاسخگوی الگوی جدید سکونت و اشتغال در شهر باشد. به‌ویژه در مناطقی نظیر پردیس، شهرک فرهنگیان، حصار مطهری و رسالت، کاربران ناچارند برای رسیدن به خطوط اصلی، مسیرهای طولانی را پیاده‌روی کنند یا به ناچار از تاکسی‌های شخصی استفاده کنند که موجب افزایش هزینه و کاهش تمایل به استفاده از ناوگان عمومی شده است.

از سوی دیگر، مطالعات صورت‌گرفته توسط دانشگاه بوعلی‌سینا در تابستان سال گذشته درباره رفتار ترافیکی شهروندان همدانی حاکی از آن است که حدود ۳۸ درصد از کاربران سابق حمل‌ونقل عمومی، به دلیل بی‌نظمی در زمان‌بندی، فرسودگی اتوبوس‌ها و نبود ایستگاه‌های ایمن و پوشیده، دیگر از این ناوگان استفاده نمی‌کنند. این آمار نگران‌کننده به‌ویژه در شرایطی مطرح می‌شود که شهر همدان با افزایش جمعیت سالمند و نیز رشد آلودگی هوای فصلی در ماه‌های گرم سال، بیش از گذشته نیازمند حمل‌ونقل ایمن و عمومی کارآمد است.

تداوم ضعف در ساختار حمل‌ونقل عمومی همدان نه‌تنها اعتماد عمومی به سیستم شهری را خدشه‌دار کرده بلکه مستقیماً بر هزینه‌های خانوار نیز تأثیرگذار بوده است. طبق بررسی‌های میدانی اتاق اصناف همدان، در سال ۱۴۰۲ میانگین هزینه روزانه رفت‌وآمد شهروندان با تاکسی‌های شخصی و اینترنتی نسبت به حمل‌ونقل عمومی حدود ۳/۵ برابر افزایش یافته که این مسئله به‌ویژه برای دانشجویان، کارگران روزمزد و سالمندان فشار مضاعفی ایجاد کرده است. از سوی دیگر، کاهش استفاده از اتوبوس و افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل انفرادی، بار ترافیکی مرکز شهر را به‌شدت افزایش داده و در برخی معابر اصلی مانند خیابان تختی، میدان بعثت و بلوار آیت‌الله نجفی، در ساعات اوج با گره‌های ترافیکی مداوم مواجه هستیم.

در زمینه محیط‌زیست، آمارهای ارائه‌شده توسط اداره‌کل محیط زیست استان همدان در سال گذشته نشان می‌دهد که میزان آلودگی ناشی از وسایل نقلیه سبک در مرکز شهر نسبت به سال ۱۳۹۸ بیش از ۲۷ درصد افزایش یافته که سهم قابل‌توجهی از آن به استفاده بیش‌ازحد خودروهای تک‌سرنشین مربوط است. غیرفعال بودن سیاست‌های تشویقی برای استفاده از ناوگان عمومی نظیر اختصاص خطوط ویژه، کاهش کرایه برای گروه‌های خاص یا بهبود خدمات رفاهی در ایستگاه‌ها، منجر به کاهش انگیزه در استفاده عمومی شده است. یکی از نمونه‌های بارز این ناکارآمدی، بلاتکلیفی اجرای پروژه سامانه حمل‌ونقل سریع (BRT) همدان است که از سال ۱۳۹۷ در طرح جامع حمل‌ونقل دیده شده بود اما تاکنون حتی مطالعات اجرایی آن آغاز نشده است.

از منظر اجتماعی نیز، بی‌توجهی به ساماندهی ایستگاه‌ها و خطوط فرعی به شکل غیرمستقیم بر امنیت روانی و فیزیکی مسافران تأثیر گذاشته است. در برخی ایستگاه‌های حاشیه‌ای مانند شهرک الوند، محمودیه و باغ‌نظر، روشنایی ناکافی، نبود دوربین‌های نظارتی و شرایط نامناسب بدنه و صندلی‌های اتوبوس‌ها، احساس ناامنی به‌ویژه برای زنان و سالمندان را افزایش داده است. این موارد بارها در جلسات شورای شهر مطرح شده اما هنوز راهکار عملیاتی دقیقی برای آن ارائه نشده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از عوامل اصلی در کندی اصلاحات، نبود اجماع و همکاری مؤثر میان شهرداری، شورای شهر و شرکت‌های پیمانکار حمل‌ونقل است. با وجود آنکه بودجه‌ای نزدیک به ۲۰۰ میلیارد ریال برای توسعه خطوط اتوبوس‌رانی در بودجه ۱۴۰۳ شهرداری دیده شده، اما مشخص نیست این رقم دقیقاً چگونه و در کدام بخش‌ها هزینه خواهد شد. همچنین، همچنان قراردادهای گذشته برای تأمین اتوبوس‌های گازسوز از محل سهمیه وزارت کشور به نتیجه نرسیده و بخش زیادی از ناوگان فعال، دیزلی و غیراستاندارد باقی مانده‌اند.

تا زمانی که اصلاح ساختار حمل‌ونقل عمومی همدان به عنوان یک اولویت راهبردی و بین‌بخشی شناخته نشود و راهکارها از سطح وعده به مرحله اجرا نرسد، پیامدهای این تعلل نه‌تنها در ترافیک و آلودگی بلکه در کیفیت زندگی شهری، امنیت اجتماعی و توسعه پایدار نمود خواهد یافت.

خبرنگار: نازنین مولایی منظر

انتهای خبر/