بازسازی میدان کهنه قم؛ ترمیم کالبد یا احیای هویت؟

با ورود پروژه بهسازی میدان کهنه به فاز دوم، موضوع کف‌سازی محوطه و اصلاح فضای عمومی در اولویت قرار گرفته است. اما تجربه پروژه‌های مشابه در بافت تاریخی قم نشان داده که اقدامات کالبدی اگر بدون مشارکت اجتماعی و اقتصادی محلی اجرا شود، ماندگاری و اثربخشی لازم را نخواهد داشت.

به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از قم، پروژه بهسازی میدان کهنه که یکی از هسته‌های تاریخی و بافت قدیمی شهر قم به شمار می‌رود، وارد فاز جدیدی از اجرا شده است. این میدان که سابقه‌ای چندصدساله در قلب بازار سنتی قم دارد، همواره در معرض تهدید فرسودگی، شلوغی بی‌نظم و نبود زیرساخت‌های مناسب شهری بوده است. اکنون، با آغاز عملیات بهسازی در قالب پروژه‌ای چندمرحله‌ای از سوی سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر، امیدواری‌هایی برای بازگرداندن هویت تاریخی و عملکرد اقتصادی این منطقه ایجاد شده است.

فاز اول این پروژه که سال گذشته اجرا شد، معابر مهمی چون محور شاه حمزه، بازار کهنه، مسجد جامع و مسیر دسترسی به درخت پیر را شامل می‌شد. این مناطق هم از نظر معماری سنتی و هم به لحاظ پیوند اجتماعی و تاریخی، جزو گره‌های مهم بافت قدیمی شهر هستند و سال‌ها در اولویت بازسازی قرار داشتند. در این فاز، علاوه بر اصلاح مسیرها و بازسازی بدنه برخی از جداره‌ها، اقداماتی در زمینه زیرساخت‌های آب، برق و فاضلاب نیز انجام شد. اما در عمل، این فاز تنها توانست بخشی از مشکلات فیزیکی را حل کند و همچنان ضعف‌های عمده‌ای در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و کارکرد شهری بازار باقی‌مانده است.

بازار کهنه که زمانی یکی از قطب‌های تجاری شهر محسوب می‌شد، اکنون با مشکلاتی چون کاهش حضور کسبه سنتی، نبود رونق در معاملات روزانه و تغییر کاربری برخی حجره‌ها به انبار یا محل نگهداری کالا مواجه است. در این شرایط، اجرای فاز دوم پروژه که شامل کف‌سازی میدان کهنه و اصلاح جداره‌های اطراف آن است، باید با نگاهی دقیق به پیوندهای اجتماعی - اقتصادی منطقه انجام شود؛ چراکه صرف زیباسازی فیزیکی بدون احیای نقش اقتصادی میدان و بازار، ممکن است تنها به یک بازسازی سطحی منجر شود، نه احیای واقعی آن.

با ورود پروژه بهسازی میدان کهنه به فاز دوم، موضوع کف‌سازی محوطه و اصلاح فضای عمومی در اولویت قرار گرفته است. اما تجربه پروژه‌های مشابه در بافت تاریخی قم نشان داده که اقدامات کالبدی اگر بدون مشارکت اجتماعی و اقتصادی محلی اجرا شود، ماندگاری و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. به‌ویژه در مناطقی همچون میدان کهنه که لایه‌های اجتماعی و فرهنگی پیچیده‌ای دارد و زیست‌بوم اقتصادی آن وابسته به حضور کسبه، زائران، ساکنان قدیمی و مناسبات دینی است.

برخی از کسبه‌ی قدیمی بازار معتقدند که با وجود شروع عملیات عمرانی، هنوز الگوی مشخصی از احیای اقتصادی و جذب سرمایه‌گذار دیده نمی‌شود. حجره‌هایی که سابقاً در آن‌ها نبض بازار سنتی می‌تپید، حالا یا تعطیل‌اند یا به‌صورت محدود فعالیت دارند و نبود مشوق‌های مالی و تسهیلات حمایتی از سوی شهرداری یا دولت، مانع بازگشت پویایی به فضا شده است. همچنین برخی نگرانی‌ها درباره احتمال تغییر کاربری‌ها در صورت تجاری‌سازی صرف میدان نیز مطرح است که می‌تواند منجر به حذف هویت سنتی منطقه شود.

از سوی دیگر، وضعیت رفت‌وآمد و دسترسی نیز همچنان با مشکلاتی مواجه است. نبود پارکینگ مناسب، تداخل مسیرهای پیاده و سواره و ترافیک مقطعی در ساعات اوج خرید، مسائلی هستند که در بازطراحی میدان باید به‌صورت یکپارچه و با رویکرد میدان مبنا موردتوجه قرار گیرند. این یعنی میدان نباید صرفاً یک گذر یا مسیر باشد، بلکه باید دوباره به‌عنوان «پهنه‌ای برای کنش اجتماعی و فرهنگی» بازتعریف شود.

پرسش اصلی آن است که آیا فاز دوم پروژه با همین رویکرد سطحی و صرفاً عمرانی ادامه می‌یابد یا نهادی مانند سازمان نوسازی اطراف حرم می‌تواند با مشارکت گرفتن از اصناف، هنرمندان، تاریخ‌پژوهان و شهروندان، طرحی جامع‌تر برای احیای این میدان ارائه دهد؟ زیرا بازسازی بدون بازگرداندن معنا، هویت و نقش تاریخی به میدان کهنه، تنها ظاهر را ترمیم می‌کند اما جان کالبد را برنمی‌گرداند.

خبرنگار: سید میلاد محسنی

انتهای پیام/

کد خبر: 1270145

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • 0 + 0 =