به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان: شهر همدان با تاریخ غنی و موقعیت جغرافیایی کوهپایهای خود با چالشهای فزایندهای در مدیریت پسماند شهری مواجه است بهویژه در محلههای پرجمعیت مانند دیزج. گزارشهای اخیر و گلایههای ساکنان این محله نشاندهنده ناکارآمدی در سیستم جمعآوری و دفع زباله است که مسائل زیستمحیطی و بهداشتی را تشدید کرده است. محله دیزج واقع در شرق همدان به دلیل تراکم جمعیتی بالا با مشکلاتی مانند جمعآوری نامنظم زباله سرریز شدن مخازن و کمبود امکانات بازیافت روبروست. این وضعیت انتقادات گستردهای را در مورد مدیریت شهری و برنامهریزی زیرساختی برانگیخته است. این گزارش به بررسی وضعیت مدیریت پسماند در دیزج پیامدهای آن برای جامعه محلی و اهمیت آن در توسعه شهری همدان میپردازد.
دادههای شهرداری همدان نشان میدهد این شهر روزانه حدود ۶۰۰ تن پسماند جامد تولید میکند که دیزج به دلیل تراکم جمعیتی بالا حدود ۱۵ درصد این حجم را تشکیل میدهد. در سال ۱۴۰۳ بودجه مدیریت پسماند شهری ۱۲۰ میلیارد تومان تعیین شده اما ساکنان دیزج گزارش میدهند خدمات در این محله در مقایسه با مناطق مرکزی مانند خیابان شریعتی ناپیوسته است. یک مقام مسئول محلی در مصاحبهای اظهار داشت تنها ۳۰ درصد پسماند همدان بازیافت میشود که کمتر از میانگین ۴۰ درصدی شهرهای بزرگ ایران است. دیزج برخلاف مناطق مرفهتر مانند بلوار ارم که برنامههای آزمایشی بازیافت در آنها نرخ بازیافت را از سال ۱۴۰۲ به میزان ۲۵ درصد افزایش داده فاقد ایستگاههای بازیافت اختصاصی است. خیابانهای باریک این محله نیز دسترسی کامیونهای جمعآوری زباله را دشوار کرده و گاهی تاخیرهایی تا سه روز را به دنبال دارد.
این مشکل فراتر از مسائل لجستیکی است. تجمع زباله در دیزج طی دو سال گذشته به افزایش ۲۰ درصدی گزارشهای آلودگی به آفات طبق آمار اداره بهداشت همدان منجر شده است. ساکنان از بوی نامطبوع و حضور حیوانات ولگرد بهویژه در فصل گرما شکایت دارند. یک شهروند در گفتوگویی محلی بیان کرد وضعیت فعلی نهتنها کیفیت زندگی را کاهش داده بلکه ارزش املاک در برخی خیابانهای دیزج را تا ۱۰ درصد پایین آورده است. این موضوع در مقایسه با محلههای مرفهتر مانند کوی فرهنگیان که زیرساختهای بهتری دارند نابرابری در توزیع خدمات شهری را نشان میدهد. از منظر اجتماعی این ناکارآمدی اعتماد عمومی به مدیریت شهری را تضعیف کرده و از نظر اقتصادی هزینههای اضافی برای کنترل آفات و درمان بیماریهای مرتبط با بهداشت به خانوارها تحمیل کرده است. در سطح فرهنگی نیز بیتوجهی به این معضل با هویت همدان بهعنوان یکی از شهرهای تاریخی و گردشگری ایران در تضاد است زیرا انتظار میرود شهری با این جایگاه الگویی در مدیریت شهری باشد.
اهمیت این موضوع در بستر اجتماعی و اقتصادی همدان قابل توجه است. دیزج با جمعیتی حدود ۳۰ هزار نفر یکی از پرتراکمترین محلههای شرقی شهر است و مشکلات آن میتواند به سرعت به دیگر مناطق سرایت کند. افزایش نارضایتی عمومی در این محله میتواند به کاهش مشارکت اجتماعی در برنامههای شهری منجر شود. از منظر اقتصادی ناکارآمدی در مدیریت پسماند هزینههای مستقیم و غیرمستقیم مانند کاهش ارزش املاک و افزایش هزینههای بهداشتی را به دنبال دارد. مقایسه با شهرهای مشابه مانند زنجان که نرخ بازیافت ۴۵ درصدی را در سال ۱۴۰۳ گزارش کرده نشاندهنده عقبماندگی همدان در این زمینه است. این وضعیت ضرورت بازنگری در سیاستهای مدیریت پسماند و تخصیص عادلانه منابع را برجسته میکند.
ناکارآمدی در مدیریت پسماند محله دیزج ریشه در مسائل ساختاری متعددی دارد که فراتر از مشکلات لجستیکی است. ساختار مدیریت شهری همدان بهگونهای طراحی شده که اولویتبندی منابع به نفع مناطق مرکزی و مرفهتر مانند بلوار ارم صورت میگیرد. دادههای شورای شهر همدان نشان میدهد از کل بودجه ۱۲۰ میلیارد تومانی مدیریت پسماند در سال ۱۴۰۳ تنها ۱۲ درصد به محلههای شرقی مانند دیزج اختصاص یافته است. این توزیع نابرابر منابع باعث شده تجهیزات مدرن جمعآوری زباله مانند مخازن هوشمند که در مناطق مرکزی با موفقیت آزمایش شدهاند به دیزج نرسد. علاوه بر این کمبود نیروی انسانی آموزشدیده در حوزه تفکیک زباله یکی دیگر از موانع است. یک مسئول محلی در مصاحبهای اشاره کرد که تعداد کارگران جمعآوری زباله در دیزج ۲۰ درصد کمتر از استاندارد مورد نیاز برای جمعیتی ۳۰ هزار نفری است.
پیامدهای این وضعیت چندوجهی است. از منظر زیستمحیطی تجمع زباله در خیابانهای دیزج به آلودگی خاک و منابع آب زیرزمینی منجر شده است. گزارش اداره محیط زیست همدان حاکی از افزایش ۱۵ درصدی آلودگیهای میکروبی در چاههای آب نزدیک دیزج طی سه سال گذشته است. این امر سلامت عمومی را تهدید میکند بهویژه برای کودکان و سالمندان که در برابر بیماریهای ناشی از آلودگی آسیبپذیرترند. از نظر اجتماعی نارضایتی ساکنان دیزج به کاهش اعتماد به نهادهای محلی انجامیده است. یک شهروند در گفتوگویی اظهار داشت که عدم پاسخگویی مسئولان به شکایات مکرر باعث شده برخی ساکنان خودسرانه زبالهها را در زمینهای بایر تخلیه کنند که این اقدام مشکل را تشدید کرده است. از منظر اقتصادی کاهش ارزش املاک در دیزج که تا ۱۰ درصد گزارش شده بر توانایی خانوارها برای سرمایهگذاری یا جابهجایی تأثیر منفی گذاشته است.
ریشههای این مشکل به چند عامل کلیدی بازمیگردد. نخست ضعف در برنامهریزی شهری است که نتوانسته با رشد جمعیت دیزج هماهنگ شود. این محله طی دهه گذشته شاهد افزایش ۲۵ درصدی جمعیت بوده اما زیرساختهای خدماتی آن متناسب با این رشد ارتقا نیافته است. دوم فقدان آموزش عمومی درباره تفکیک زباله از مبدأ است. در حالی که شهرهایی مانند اصفهان با اجرای برنامههای آموزشی موفق به افزایش نرخ تفکیک زباله به ۵۰ درصد رسیدهاند همدان تنها ۱۰ درصد زبالههای خانگی را از مبدأ تفکیک میکند. سوم کمبود هماهنگی بین نهادهای مختلف مانند شهرداری و سازمان محیط زیست است که باعث شده طرحهای بازیافت در دیزج بهصورت پراکنده و بدون برنامه جامع اجرا شود.
برای رفع این چالش راهکارهای متعددی قابل پیشنهاد است. نخست تخصیص عادلانهتر بودجه مدیریت پسماند به محلههای پرجمعیت مانند دیزج است. افزایش بودجه به ۲۰ درصد کل منابع میتواند امکان خرید مخازن مدرن و استخدام نیروی انسانی بیشتر را فراهم کند. دوم اجرای برنامههای آموزشی برای ساکنان دیزج با تمرکز بر تفکیک زباله از مبدأ است. تجربه شهرهایی مانند تبریز نشان میدهد آموزشهای محلی میتوانند نرخ تفکیک را تا ۳۰ درصد در یک سال افزایش دهند. سوم توسعه زیرساختهای دسترسی در خیابانهای باریک دیزج از طریق استفاده از خودروهای جمعآوری کوچکتر است که میتواند تاخیرها را کاهش دهد. چهارم ایجاد ایستگاههای بازیافت محلی در دیزج است که میتواند مشارکت عمومی را افزایش دهد. در نهایت تشکیل کارگروهی مشترک بین شهرداری اداره محیط زیست و شورای محله برای نظارت بر اجرای طرحهای مدیریت پسماند میتواند هماهنگی را بهبود بخشد.
این راهکارها در صورت اجرا میتوانند نهتنها مشکلات دیزج را کاهش دهند بلکه الگویی برای سایر محلههای همدان باشند. موفقیت در این زمینه نیازمند تعهد بلندمدت و همکاری بین نهادهای محلی و ساکنان است. بدون اقدام فوری خطر تشدید مشکلات زیستمحیطی و اجتماعی در دیزج افزایش خواهد یافت که میتواند به کل شهر همدان سرایت کند.
خبرنگار: نازنین مولایی منظر
انتهای پیام/
نظر شما