ماه محرم که از راه میرسد، فضای شهرها و روستاهای آذربایجانغربی رنگوبوی دیگری میگیرد. این خطه که دروازه غربی ایران محسوب میشود، با داشتن اقوام و مذاهب گوناگون، نمونهای کمنظیر از همدلی و ارادت به اهل بیت (ع) را در این ایام به نمایش میگذارد. از ارومیه تا خوی، از ماکو تا مهاباد، از بوکان و سردشت گرفته تا پیرانشهر، مردم آذربایجانغربی در سوگ سیدالشهدا (ع) با آیینهای خاص خود دلهایشان را به کاروان کربلا گره میزنند.
با آغاز محرم، نخستین جلوه این سوگواری، در آذینبندی متفاوت شهرها و روستاها نمایان میشود. اهالی، مساجد، تکایا، سر در منازل و حتی مغازهها را با پرچمهای سیاه، پارچههای منقش به «یا حسین» و «یا ابوالفضل» زینت میدهند. کوچهها پر از بیرقهای سیاه و سبز میشود و چراغانی محافل مذهبی، فضا را به سمت معنویت میبرد.
در این میان، آذربایجانغربی به دلیل همجواری و ارتباطات دیرینه با آذربایجان شرقی، بسیاری از رسوم عاشورایی خطه آذری را نیز در دل خود دارد.
یکی از مهمترین جلوههای محرم در این استان، راهاندازی هیئتها و دستههای عزاداری است که در ایام تاسوعا و عاشورا به اوج میرسد. این دستهها از محلات مختلف به سمت مساجد و حسینیههای بزرگ حرکت میکنند و با نوای «یا حسین» و «یا عباس» فضای شهر را غرق در حزن میکنند.
در ارومیه، خوی و سلماس دستههای سینهزنی و زنجیرزنی تا نیمههای شب در خیابانها و کوچهها به عزاداری میپردازند. صدای طبل و سنج که هماهنگ با نوحهها نواخته میشود، حس عجیبی به این مراسم میدهد. در برخی شهرها، مثل خوی، حتی رسم است که پیشکسوتان عزاداری، نوجوانان را در صف اول دستهها قرار میدهند تا این فرهنگ به نسلهای بعد منتقل شود.
تعزیهخوانی نیز یکی از مراسم سنتی محرم در آذربایجانغربی است. در بسیاری از روستاها و شهرهای این استان، گروههای تعزیهخوان روز عاشورا واقعه کربلا را بازآفرینی میکنند. این اجراها که گاه با حضور هزاران نفر از مردم برگزار میشود، تأثیر عمیقی بر دلها میگذارد.
نکته جالب اینکه حتی در برخی مناطق کردنشین استان که عمدتاً اهل سنت هستند، حضور در این مراسم برای احترام به امام حسین (ع) و یارانش دیده میشود. مردم این دیار، با وجود تفاوتهای مذهبی، امام حسین (ع) را نماد ایستادگی در برابر ظلم میدانند و در آیینهای محرم حضور مییابند.
یکی دیگر از ارکان اصلی محرم در آذربایجانغربی، نذر و اطعام عزاداران است. در روزهای تاسوعا و عاشورا، در جایجای این استان دیگهای بزرگ پلو، آش، آبگوشت و حلیم برپا میشود. زنان و مردان، جوانان و سالخوردگان، همه پای کار هستند تا سفره نذری امام حسین (ع) گسترده شود.
این نذریها تنها به غذای پختهشده محدود نمیشود. در بسیاری از محلهها، مردم شربت، چای، خرما و میوه نیز میان عزاداران توزیع میکنند. برخی خانوادهها هم نذر دارند که در این ایام، کفش عزاداران را واکس بزنند یا مسیر حرکت دستهها را جارو کنند.
در برخی نقاط آذربایجانغربی، مراسم خاصتری نیز برگزار میشود. برای مثال در خوی، آیین «شمعگذاری» در عصر تاسوعا و شب عاشورا اجرا میشود. مردم با شمعهایی روشن، مسیر حرکت دستهها و حیاط مساجد را نورانی میکنند که نمادی از روشن نگهداشتن راه حق است.
همچنین در برخی روستاها، بانوان با پوشیدن لباسهای سیاه و برپا کردن مراسم روضهخوانی در خانهها، نقش مهمی در زنده نگهداشتن این فرهنگ دارند. این مجالس اغلب با دعا برای بیماران، فرج امام زمان (عج) و رفع گرفتاریهای مردم همراه است.
محرم در آذربایجانغربی تنها یک مناسبت مذهبی نیست؛ بلکه فرصتی برای نمایش همدلی اقوام و مذاهب مختلف این استان است. از ترک و کرد گرفته تا آشوری و ارمنی، و از شیعه تا سنی، همه در این روزها به نوعی ارادت خود را به امام حسین (ع) نشان میدهند.
شاید به همین دلیل است که مراسم عاشورا و تاسوعا در آذربایجانغربی، همیشه جلوهای از وحدت و همبستگی ملی را به رخ میکشد. در شرایطی که دشمنان میکوشند میان مردم ایران تفرقه بیندازند، این مراسم باشکوه نشان میدهد که محبت امام حسین (ع) مرزهای قومی و مذهبی را درنوردیده است.
محرم و صفر در آذربایجانغربی فرصتی است برای تجدید عهد با آرمانهای عاشورا. مردمان این دیار با این آیینهای ریشهدار، هر سال یاد مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش را زنده میکنند و نشان میدهند که پیام عاشورا همچنان در جان و دلشان جاری است.
*سینا رزمی - فعال رسانهای
انتهای یادداشت/
نظر شما