احتمالاً بارها شنیده‌اید که استرس تأثیرات مخربی بر سلامتی دارد؛ اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که استرس چگونه می‌تواند مسیرهای مولکولی خاصی را در بدن فعال کند و به بروز بیماری‌های جدی مانند سرطان منجر شود؟

بدن ما همچون یک اکوسیستم پیچیده، میزبان میلیاردها میکروارگانیسم است که در تعادل با یکدیگر زندگی می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این جوامع میکروبی، میکروبیوتای روده است که نقش کلیدی در فرآیندهای مختلفی مانند هضم غذا، تنظیم سیستم ایمنی، و تولید مواد مغذی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، میکروبیوتای روده مسئول تولید ویتامین‌های گروه B و K است که برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند.

اما یافته‌های اخیر نشان می‌دهند که این تعادل می‌تواند تحت تأثیر استرس مختل شود و پدیده‌ای به نام عدم تعادل میکروبیوت‌ها یا «گوت دیسپایوزیس» را ایجاد کند. در شرایط استرس، میزان برخی از باکتری‌های مفید، مانند آکرامُنیسیا موسینیفیلیا که در حفظ سلامت دیواره روده نقش دارند، کاهش می‌یابد. همچنین تولید بوتیرات، یک اسید چرب کوتاه زنجیر، با خاصیت ضد التهابی نیز کاهش می‌یابد. این تغییرات منجر به افزایش برخی باکتری‌های التهابی و در نتیجه اختلال در تعادل میکروبی روده می‌شود.

مطالعات نشان داده‌اند که عدم تعادل میکروبی روده می‌تواند به افزایش بیان ژن LRP5 منجر شود. LRP5 یا پروتئین گیرنده مرتبط با لیپوپروتئین با چگالی پایین ۵، نقش مهمی در مسیرهای سیگنال‌دهی سلولی ایفا می‌کند و به‌ویژه در برخی بیماری‌ها از جمله سرطان اهمیت دارد. یکی از مسیرهای کلیدی که در تنظیم رشد سلول‌های بنیادی سرطانی نقش دارد؛ مسیر وِنت بِتا کِتِمین است. این مسیر در تنظیم ویژگی‌های سلول‌های بنیادی سرطانی حیاتی است و اگر به‌طور بیش از حد فعال شود، می‌تواند به رشد و تهاجمی‌تر شدن تومورها منجر شود.

بر اساس تحقیقات، استرس مزمن می‌تواند باعث ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول شود که تأثیر مستقیمی بر میکروبیوتای روده دارد. افزایش سطح کورتیزول با کاهش تنوع میکروبی مرتبط است و این وضعیت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش دهد.

بیان ژن LRP5 می‌تواند این مسیر را بیش‌فعال کند و در نتیجه سلول‌های بنیادی سرطانی، خصوصیات تهاجمی‌تری پیدا کرده و رشد تومورها تسریع شود.

اما خبر خوب این است که این روند قابل کنترل است. پژوهشگران دریافتند که مصرف مکمل‌های حاوی باکتری آکرامُنیسیا موسینیفیلیا یا بوتیرات می‌تواند فعالیت مسیر LRP5 بتاکنین را کاهش دهد. این مداخله نه تنها باعث کاهش ویژگی‌های سرطانی سلول‌ها می‌شود بلکه علائم استرس‌زا را نیز در مدل‌های حیوانی بهبود بخشیده است.

اهمیت این یافته‌ها زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم داده‌ها و نتایج بالینی نیز همخوانی و همبستگی دارند. در بیماران مبتلا به سرطان پستان، محققان مشاهده کردند که کاهش آکرامُنیسیا و بوتیرات در مدفوع و سرم خون با افزایش بیان LRP5 در تومور ارتباط دارد.

این نتایج نشان می‌دهد که میکروبیوتای روده نقش کلیدی در تبدیل استرس به تغییرات مولکولی سرطان‌زا دارد و هدف قرار دادن آن از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌های پروبیوتیکی می‌تواند راهی برای کاهش اثرات استرس بر پیشرفت سرطان باشد.

روده و مغز ارتباطی پیچیده و حیاتی با یکدیگر دارند. «محور روده-مغز» (Gut-Brain Axis) به تبادل سیگنال‌ها بین روده و مغز اشاره دارد که از طریق سیستم عصبی، هورمون‌ها و سیستم ایمنی انجام می‌شود. استرس می‌تواند تعادل میکروبی روده را مختل کند و این تغییرات از طریق مسیرهای مولکولی به تشدید ویژگی‌های سرطان‌زا منجر شوند.

خوشبختانه پژوهش‌ها نشان داده‌اند که رژیم غذایی مناسب، مصرف پروبیوتیک‌ها و مکمل‌های خاص مانند اسیدهای چرب امگا-۳، فیبرهای محلول و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند تأثیرات منفی این فرایند را کاهش دهند.

پس اگر روزی احساس کردید تحت فشار هستید، به یاد داشته باشید که استرس تنها ذهن شما را درگیر نمی‌کند؛ بلکه در سطح سلولی نیز تغییراتی ایجاد می‌کند که ممکن است پیامدهای طولانی‌مدت داشته باشد. با انتخاب‌های سالم و هوشمندانه، می‌توانید نه تنها سلامت جسمی خود را حفظ کنید، بلکه از تأثیرات منفی استرس بر بدن خود نیز بکاهید.

*فعال رسانه‌ای

انتهای یادداشت/