بحرانها بخش جدانشدنی تاریخ جوامع هستند. از بحرانهای اقتصادی و بلایای طبیعی گرفته تا پاندمیها و تحولات سیاسی، هر یک میتوانند زندگی روزمره را مختل و احساس امنیت روانی شهروندان را تضعیف کنند. در چنین شرایطی، امید اجتماعی و تابآوری جمعی بهعنوان دو سرمایه مهم روانشناختی و اجتماعی، نقش تعیینکنندهای در عبور از بحران ایفا میکنند.
امید اجتماعی به معنای باور مشترک مردم به امکان بهبود شرایط در آینده است. این امید زمانی شکل میگیرد که شهروندان احساس کنند تلاش فردی و جمعیشان میتواند نتیجهبخش باشد. در شرایط بحران، وجود امید اجتماعی مانع از گسترش یأس و بیاعتمادی میشود و جامعه را به سمت همکاری و تلاش برای تغییر سوق میدهد. پژوهشهای روانشناسی اجتماعی نشان میدهد جوامعی که سطح امید بالاتری دارند، سریعتر از بحرانها عبور میکنند و مشارکت شهروندان در فعالیتهای عمومی در آنها بیشتر است.
تابآوری جمعی مفهومی فراتر از مقاومت در برابر بحران است. این مفهوم توان جامعه برای سازگاری، یادگیری از شرایط دشوار و بازسازی ساختارهای آسیبدیده را توصیف میکند. همبستگی اجتماعی، سرمایه اجتماعی و وجود نهادهای پاسخگو از مهمترین عناصر شکلدهنده تابآوری هستند. جامعهای که این مؤلفهها را تقویت کرده باشد، نهتنها به وضعیت پیشین بازمیگردد، بلکه در بسیاری موارد قویتر و منسجمتر از قبل عمل میکند.
بحرانها معمولاً با افزایش اضطراب جمعی، احساس بیقدرتی و کاهش پیشبینیپذیری همراه هستند. تداوم یا تکرار بحرانها ممکن است امید اجتماعی را فرسوده کند و نوعی بدبینی عمومی ایجاد نماید. بااینحال، تجربه مشترک دشواریها میتواند فرصتی برای بازسازی اعتماد اجتماعی و تقویت تابآوری باشد، به شرط آنکه مدیریت بحران شفاف، عادلانه و مشارکتی باشد. تاریخ نشان داده است جوامعی که در مواجهه با بحران از ظرفیت همبستگی و همکاری جمعی بهره بردهاند، پس از عبور از بحران، انسجام و سرمایه اجتماعی بیشتری تجربه کردهاند.
رسانهها نقش مهمی در شکلدهی امید اجتماعی دارند. انتشار اطلاعات دقیق، شفاف و بهموقع، جلوگیری از شایعات و بازنمایی الگوهای موفق عبور از بحران میتواند احساس کنترل و مشارکت را در مردم افزایش دهد. از سوی دیگر، سیاستگذاران و مدیران با تصمیمهای عادلانه، گفتوگو با افکار عمومی و شفافیت در اقدامات خود، اعتماد اجتماعی را تقویت میکنند و بستر لازم برای تابآوری جمعی را فراهم میسازند.
به طور کلی بحرانها اگرچه تهدیدی برای سلامت روان و انسجام اجتماعی هستند، اما میتوانند فرصتی برای یادگیری و رشد نیز باشند. حفظ امید اجتماعی و تقویت تابآوری جمعی، کلید عبور موفق از بحرانها و دستیابی به جامعهای پایدار و مقاوم است. نقش رسانهها، نهادهای سیاستگذار و مشارکت فعال شهروندان در این فرآیند حیاتی است. جامعهای که بتواند از بحران درس بگیرد و ظرفیتهای روانی و اجتماعی خود را ارتقا دهد، در آینده با قدرت بیشتری در برابر چالشها خواهد ایستاد.
* فعال اجتماعی
انتهای پیام/
نظر شما