به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، در روزهای گذشته غلامرضا قاسمیان، با انتشار ویدئویی از مسجدالنبی، اظهاراتی جنجالی مطرح کرد. وی در این کلیپ با لحنی تند گفت: «دیگر لازم نیست برای قمارخانه، مراکز فحشا و کنسرتهای رکیک به آنتالیا بروید، میتوانید، بروید مکه و مدینه چون اینجا همهچیز برگشته است به تنظیمات کارخانه بنیامیه. اینها همه بوی ظهور میدهد. گول رفت و آمدهای دیپلماتیک را نخورید.»
انتشار این سخنان از سوی یکی از چهرههای شناخته شده مذهبی و سیاسی بازتاب گستردهای در فضای رسانهای و مجازی داشت و اندکی بعد، گزارشهایی از بازداشت قاسمیان توسط نیروهای امنیتی عربستان سعودی منتشر شد. با این حال، تا این لحظه، اطلاعات دقیقی از وضعیت وی در دست نیست.
در واکنش به این اتفاق، اصغر جهانگیر، سخنگوی قوه قضائیه، با تأکید بر پیگیری موضوع، اظهارکرد:«تمام موضوع از مراجع ذیربط از جمله وزارت امور خارجه و نهادهای دیگر پیگیری میشود و وضعیت بازداشت وی از نظر ما غیرموجه و غیرقانونی بوده و انشاءالله که ایشان بهزودی آزاد شود و مشکلی برای وی و سایر افراد حاضر در حج پیش نیاید.»
این نخستینبار نیست که روحانیون و چهرههای مذهبی ایرانی به دلیل اظهارات خود در ایام حج با برخورد نیروهای امنیتی سعودی مواجه میشوند. سال گذشته نیز سیدکاظم روحبخش، روحانی فعال در فضای مجازی، بازداشت شده بود. همچنین در سال ۱۴۰۲، علیاکبر رائفیپور، بهدلیل اظهاراتش درباره عایشه، توسط مقامات عربستان بازداشت شد.
کاش قبل از سخن گفتن، لحظهای تامل میکردی آقای قاسمیان!
در سالهای اخیر، سفر حج چه در قالب عمره و چه تمتع، برای زائران ایرانی به سفری امنیتی و حساس بدل شده است. پیش از اعزام، به زائران هشدار داده میشود که در عربستان مراقب رفتار و گفتار خود باشند و بهویژه از اظهارنظر درباره مسائل داخلی این کشور پرهیز کنند. هدف از این توصیهها، جلوگیری از هرگونه بهانهتراشی برای دولت سعودی است.
دولتی که در هیبت یک نظام دیپلماتیک ظاهر شده، اما در درون همچنان رفتارهایی متحجرانه دارد. این ملاحظات برای چهرههای شناختهشده، از جمله غلامرضا قاسمیان، اهمیت دوچندان دارد؛ چرا که این افراد بیش از دیگران در معرض دید و حساسیت مقامات سعودی هستند و یک سخن نسنجیده از سوی آنان میتواند نه تنها خودشان بلکه سایر زائران ایرانی را با مخاطره روبهرو کند.
اظهارات اخیر این روحانی در شرایطی مطرح شده که کشور در موقعیتی بسیار حساس در عرصه دیپلماتیک قرار دارد. از یک سو، جمهوری اسلامی ایران درگیر مذاکرات هستهای با ایالات متحده است؛ کشوری که در پی هر بهانهای برای تحت فشار گذاشتن تیم دیپلماتیک ایران است. از سوی دیگر، روابط تهران و ریاض پس از سالها تیرگی، در مسیر احیا قرار گرفته و چنین سخنانی میتواند به روند بازسازی این روابط لطمه بزند. رفتار قاسمیان، بهروشنی نشان میدهد که درکی از فضای حساس سیاسی کشور ندارد.
سخنان جنجالی قاسمیان با واکنشهای تندی در داخل کشور روبهرو شد. عبدالفتاح نواب، سرپرست حجاج ایرانی، با ابراز شگفتی از این اظهارات گفت: « با توجه به سالها تجربه خدمت در حج و عمره و آشنایی نزدیک با فضای عربستان، باورم نمیشد چنین سخنانی مطرح شود. با این حال، امیدواریم دولت میزبان با در نظر گرفتن اینکه این سخنان دیدگاه شخصی اوست و با احترام به خدمات قرآنی ایشان، اجازه دهند مناسک حج را بهجا آورده و به کشور بازگردد.»
نزار قطری، مداح شناختهشده و داور برنامه حسینیه معلی نیز نوشت: «تشبیه مکه و مدینه به شهرهای فسق و فجور پذیرفتنی نیست. بهگمانم قاسمیان در زمان ادای این سخنان آگاهی لازم نداشت. موسم حج، زمان عبادت و خضوع است، نه زمان فتنهانگیزی.»
آزمونی سخت پیشروی وزارت خارجه
تردیدی نیست که غلامرضا قاسمیان با اظهاراتی نسنجیده، زمینههایی را فراهم کرده که ممکن است منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحتالشعاع قرار دهد. اما نباید فراموش کرد که وی یک شهروند ایرانی است، دارای گذرنامه جمهوری اسلامی و در نتیجه برخوردار از حقوق قانونی حمایت کنسولی از سوی وزارت امور خارجه کشور خواهد بود.
با اینحال اظهار نظراتی که از سوی وزارت خارجه برای قاسمیان که در یازداشت سعودیها که نماد تحجر هستند، بیان شده کمی دور از انتظار است. در همین راستا عباس عراقچی، وزیرخارجه ایران، در واکنشی تعجببرانگیز نوشت: «جمهوری اسلامی ایران با صراحت کامل هرگونه تلاش برای ضربه زدن به وحدت مسلمانان را، بهویژه در فضای معنوی حج، محکوم میکند. ما مصمم هستیم که به هیچکس اجازه ندهیم به روابط برادرانه ما با همسایگانمان، از جمله به مسیر رو بهجلوی روابط با عربستان سعودی، آسیب بزند. ایران مدیریت شایسته و کارآمد حج امسال را به خوبی ارج مینهد. با درود و دعای خیر برای دولت و ملت عربستان سعودی در میزبانی از زائران بیتالله الحرام، آرزوی توفیق و سربلندی ایشان در ادامه این مسیر را دارم.»
همچنین علیرضا عنایتی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض، در اظهار نظری مشابه گفت: «کشور میزبان با تکریم زائران بیتالله الحرام، بهویژه حجاج ایرانی، تمام توان خود را برای خدمترسانی به کار گرفته است.»
با این حال سرانجام محمدرضا خرمیان ارشناس دیپلماسی قرآنی در وزارتامورخارجه خبر از پیگیری پرونده قاسمیان داد و گفت:« حجتالاسلام قاسمیان، صرفاً نظر شخصی خود را بیان کردهاند. با توجه به روند رو به رشد روابط سیاسی میان ایران و عربستان پس از چند سال توقف، مقامات کشور از جمله سفیر جمهوری اسلامی ایران در عربستان، دکتر رضا عنایتی، با دستور دکتر عراقچی بهطور جدی در حال پیگیری موضوع هستند.»
در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با عباس سلیمی نمین فعال سیاسی اصولگرا و مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران و حسین کنعانی مقدم فعال سیاسی اصولگرا و دبیرکل حزب سبز را میخوانید:
زمان و مکان سخنان قاسمیان نامناسب بود
عباس سلیمینمین در واکنش به بازداشت حجتالاسلام غلامرضا قاسمیان و گمانهزنیها درباره پیامهای سیاسی و امنیتی این اقدام برای جمهوری اسلامی ایران بیان کرد: بازداشت قاسمیان بهخودیخود پیام سیاسی یا امنیتی خاصی برای کشور نخواهد داشت. اینکه سخنان ایشان از نظر محتوایی صحیح بودهاند یا نه موضوعی قابل بحث است اما آنچه مسلم است، انتخاب زمان و مکان نامناسب برای طرح چنین اظهاراتی بوده است.
وی افزود: نکته مهمتر آن است که مواضع مطرحشده از سوی آقای قاسمیان، نظراتی شخصی محسوب میشود و مسئولیت آن بر عهده خود ایشان است. این مواضع لزوماً بازتابدهنده دیدگاه رسمی جمهوری اسلامی ایران نیست و نباید آن را به کل کشور تعمیم داد. طبیعی است که فردی که چنین سخنانی بیان کرده، باید خودش پاسخگوی تبعات آن باشد.
اظهارات قاسمیان تاثیری در مذاکرات ندارد
این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این پرسش که با توجه به روابط نزدیک دولت آمریکا با عربستان سعودی، آیا اظهارات قاسمیان میتواند تأثیری بر روند مذاکرات هستهای ایران داشته باشد، تصریح کرد: خیر، بهنظر نمیرسد این موضوع تأثیری بر مذاکرات هستهای داشته باشد. موضوع آقای قاسمیان در نهایت به رفتار و اظهارات یک فرد بازمیگردد و چنین مواردی در روند مذاکرات پیچیدهای مانند گفتوگوهای هستهای، که تحت نظارت مستقیم نهادهای عالی کشور انجام میشود، تأثیرگذار نیست.
وی ادامه داد: گرچه اظهارات ایشان در زمان مناسبی مطرح نشده و ممکن است در سطح رسانهای یا دیپلماتیک سوءتفاهمهایی ایجاد کند، اما نباید آن را به سیاست رسمی نظام نسبت داد. آقای قاسمیان نه مقام دولتی هستند و نه در ساختار تصمیمسازی کشور نقشی دارند. بنابراین طرح چنین موضوعاتی بهعنوان عاملی مؤثر در مذاکرات، صرفاً موجب انحراف از مسائل اصلی خواهد شد.
اگر هر زائر دیگری نیز چنین مطالبی میگفت بازداشت میشد
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در پاسخ به پرسشی که آیا بازداشت حجتالاسلام قاسمیان را میتوان بخشی از سیاست عربستان در مقابله با شیعیان و روند شیعهستیزی در این کشور دانست، اظهار کرد: خیر، به نظر نمیرسد بازداشت آقای قاسمیان ارتباطی با شیعهستیزی داشته باشد. حتی اگر فردی از اهل سنت و مثلاً از اتباع ترکیه نیز در موسم حج چنین سخنانی را بیان میکرد، احتمال بازداشت وی نیز وجود داشت. رفتار عربستان در این زمینه صرفاً بر اساس سیاست سختگیرانهای است که برای کنترل فضای حج، بهویژه در حوزه رسانه و فضای مجازی، در پیش گرفته است.
سلیمی نمین در ادامه افزود: امروز سعودیها توانستهاند نظارت گستردهای بر محتوای منتشرشده از سوی زائران در ایام حج اعمال کنند. بنابراین اگر هر زائر دیگری، فارغ از مذهب و ملیت، دست به بیان مطالبی میزد که با فضای مورد نظر دولت عربستان ناسازگار تلقی میشد، احتمال برخورد وجود داشت. در نهایت باید این موضوع را مسئلهای فردی دانست و از تعمیم آن به سطح منازعات مذهبی یا روابط ایران و عربستان پرهیز کرد. البته اینکه آیا اقدام سعودیها از نظر حقوقی و اخلاقی درست بوده یا نه، بحثی جداگانه است که میتوان درباره آن تأمل کرد.
قاسمیان در حال حاضر یک شخصیت عادی محسوب میشود
این فعال سیاسی اصولگرا در واکنش به این ادعا که با توجه به روند ترمیم روابط ایران و عربستان، آیا اظهارات اخیر قاسمیان میتواند تأثیری بر بازسازی روابط میان دو کشور داشته باشد، اظهار داشت: قاسمیان در حال حاضر یک شخصیت عادی محسوب میشود و سمتی رسمی در ساختار حاکمیتی یا دیپلماسی کشور ندارد مگر اینکه ادعا شود ایشان از سوی نظام جمهوری اسلامی مأموریت یا نمایندگی خاصی برای بیان این اظهارات داشتهاند که چنین چیزی به هیچوجه صحت ندارد.
وی در ادامه گفت: حتی مقامات سعودی نیز بهخوبی از جایگاه فعلی ایشان مطلع هستند و میدانند که آقای قاسمیان مدتی است از فعالیتهای رسمی، از جمله مسئولیت در کتابخانه مجلس، کنار گذاشته شدهاند. بنابراین، از منظر دیپلماتیک، ایشان در جایگاهی قرار ندارند که سخنانشان بتواند بر مناسبات تهران و ریاض تأثیرگذار باشد.
قاسمیان مستحق حمایت کنسولی است
عباس سلیمینمین در پاسخ به این پرسش که با توجه به اظهارات نسنجیده حجتالاسلام قاسمیان و با در نظر گرفتن اینکه وی یک شهروند ایرانی است، آیا وزارت امور خارجه در شأن یک شهروند ایرانی با او برخورد کرده است، گفت: بدون تردید، قاسمیان بهعنوان یک شهروند ایرانی، مستحق حمایتهای کنسولی و حقوقی است که هر ایرانی در خارج از کشور باید از این حق مسلم برخوردار باشد. اما نباید این موضوع را فراتر از جایگاه یک شهروند عادی جلوه داد.
وی افزود: هر فردی که در قامت یک شهروند دست به اقدامی میزند، باید تبعات آن را نیز بپذیرد. اینکه برخی تلاش میکنند ماجرا را به سطحی سیاسی و فراشخصی ارتقاء دهند، تحلیل درستی نیست. یک سیاستمدار هم باید بداند که هر سخنی را نمیتوان در هر زمان و مکانی مطرح کرد.
سلیمی نمین در ادامه گفت: از اینرو، به نظر من وزارت امور خارجه در ماجرای آقای قاسمیان کوتاهی نکرده و در چارچوب وظایف دیپلماتیک خود، پیگیر وضعیت ایشان بوده است؛ البته در حد و اندازه حمایت از یک شهروند عادی. بهعنوان مثال، اگر فردی دارویی را به عربستان وارد کند که ورود آن طبق قوانین سعودی ممنوع است، باز هم دستگاه دیپلماسی در چارچوب وظیفه خود از او حمایت میکند، اما نه بیشتر از آن، در ماجرای قاسمیان نیز با اینکه اقدام انجامشده قابل دفاع نیست، اما دستگاه دیپلماسی کشور وظیفه خود را انجام داده و میدهد.
سخنان قاسمیان ممکن درست باشد اما با توجه به شرایط ناپسند بود
حسین کنعانیمقدم نیز در واکنش به بازداشت غلامرضا قاسمیان و پیامهای سیاسی و امنیتی آن برای ایران اظهار کرد: اقدام آقای قاسمیان در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران به دنبال عادیسازی و آرامسازی روابط با کشورهای منطقه، بهویژه عربستان سعودی است، اقدامی نادرست و ناپسند بود. بیان چنین سخنانی در فضای داخلی کشور، هرچند میتوانست تبعات خاص خود را داشته باشد، اما دستکم باعث سوءتفاهم و تنش در روابط دیپلماتیک با دولت عربستان نمیشد.
کنعانی مقدم درباره اعلام موضع نماینده ولی فقیه در سازمان حج گفت: موضعگیری مناسب و سنجیده نماینده محترم ولیفقیه در امور حج، آقای نواب، در این زمینه قابل تحسین است و نشان میدهد که در موضوعات حساس منطقهای، باید وحدت رویه و انسجام در بیان مواضع داشته باشیم. این نوع هماهنگی در گفتار و رفتار دیپلماتیک، بهویژه در شرایط فعلی که کشور درگیر مذاکرات پیچیده هستهای با ایالات متحده است، ضرورتی انکارناپذیر دارد.
کنعانی مقدم ادامه داد: سخنان آقای قاسمیان از نظر محتوا ممکن است حاوی نکات قابل تأمل و حتی درست بوده باشد، اما طرح آنها در بستر و زمان نامناسب، نتیجهای جز تنشآفرینی در روابط منطقهای ندارد. به نظر میرسد ایشان در این زمینه دچار خطای محاسباتی و سوءتقدیر در شیوه بیان شدهاند.
این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این سوال که آیا بازداشت قاسمیان تاثیری در روند مذاکرات هستهای دارد یا خیر؟ گفت: ترامپ هر موضوعی را بهانه میکند و ما نباید به کشورها بهانه دهیم. اگر یک خبرنگار خارجی در داخل ایران درباره وضعیت ایران حرفی میز قطعا باهاش برخورد میکردیم. اما اگر در کشورخودش این حرف را میزد واکنش ما متفاوتتر بود.
چنین رفتارهایی میتواند زمینهساز اتهامزنی به جمهوری اسلامی شود
دبیرکل حزب سبز در پاسخ به این پرسش که آیا برخورد عربستان با غلامرضا قاسمیان را میتوان بخشی از سیاست سرکوب شیعیان و جریان شیعهستیزی در این کشور دانست، اظهار کرد: بله، بهنظر میرسد عربستان با این اقدام تلاش دارد چنین القا کند که افکار و دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران و شیعیان نسبت به دولت سعودی، ماهیتی خصمانه دارد. این در حالی است که آقای قاسمیان یک چهره معمولی نیستند؛ ایشان از افراد شناختهشده و فعال در حوزه قرآن و معارف اسلامی، بهویژه در برنامه «محفل» بودهاند و از شخصیتهای برجسته مذهبی محسوب میشوند.
کنعانی مقدم افزود: چنین رفتارهایی میتواند زمینهساز اتهامزنی به کل نظام جمهوری اسلامی ایران شود. گویی این مواضع نه صرفاً شخصی، بلکه بازتاب رسمی نگاه جمهوری اسلامی است. این همان مسیری است که چهرههایی مانند نتانیاهو بهدنبال آن هستند. یعنی نشان دادن چهرهای غیرقابل اعتماد از ایران در سطح بینالمللی و تخریب جایگاه آن در افکار عمومی جهانی که بگویند ایران قابل اعتماد نیست.
کنعانی مقدم درباره اینکه عدهای بحث نفوذ را مطرح میکنند گفت: این موضوع زیادهروی است. قاسمیان یک چهره شناخته شده است. ممکن است عوامل نفوذ این کار را جلوی پای ایشان گذاشته باشند و اشباه کرده باشد.
چنین سخنانی میتواند فضای دیپلماتیک را متأثر کرده و موجب تنش شود
این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این پرسش که با توجه به تنشهای گذشته میان ایران و عربستان و روند اخیر ترمیم روابط، آیا اظهارات قاسمیان میتواند بر اعتماد متقابل میان دو کشور تأثیرگذار باشد، اظهار کرد: بیتردید چنین سخنانی میتواند فضای دیپلماتیک را متأثر کرده و موجب بروز تنش در روابط دو کشور شود. در شرایطی که تهران و ریاض تلاش میکنند روابط خود را از مسیر تنشزدایی بهسمت گفتوگو و همکاری پیش ببرند، هرگونه موضعگیری نسنجیده ممکن است این روند را خدشهدار کند.
وی ادامه داد: باید فراموش کرد که عربستان نیز آمادگی دارد نسبت به چنین موضوعاتی با واکنشهای تند و حساسیتبرانگیز برخورد کند. از این رو، لازم است در شرایط حساس کنونی، همه چهرههای شناختهشده و تأثیرگذار، به ویژه شخصیتهای مذهبی، با درک دقیق از ملاحظات سیاست خارجی، در بیان دیدگاههای خود دقت بیشتری داشته باشند.
در هر صورت، قاسمیان یک شهروند ایرانی است
دبیرکل حزب سبز در پاسخ به این سوال که توئیتهای مسئولان وزارت خارجه مخصوصا آقای عراقچی ممکن است این نگرانی را ایجاد کند که وزارت خارجه از قاسمیان حمایتهای کافی را نمیکند، گفت: به نظر من، وزارت امور خارجه موظف است بهعنوان نماینده رسمی دولت، با جدیت پیگیر وضعیت قاسمیان باشد و برای آزادی ایشان از طریق مجاری دیپلماتیک تلاش کند. در هر صورت، وی یک شهروند ایرانی است و دولت جمهوری اسلامی ایران تعهد دارد از حیثیت و کرامت اتباع خود در خارج از کشور دفاع کند؛ حتی اگر آن فرد مرتکب خطا یا اشتباهی شده باشد.
کنعانی مقدم تصریح کرد: حفظ آبرو و شأن ایرانیان در هر نقطهای از جهان باید برای دستگاه دیپلماسی اولویت باشد. پس از آزادی، در صورتی که مراجع ذیصلاح داخلی لازم بدانند، میتوان موضوعات قضایی یا احتمالی مرتبط با سخنان ایشان را در چارچوب قوانین داخلی و جزایی بررسی کرد. اما در حال حاضر، اصل بر حفظ حقوق شهروندی و تلاش برای بازگرداندن وی به کشور است.
انتهایپیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما