به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، شهرستان تویسرکان با پیشینه تاریخی غنی و جاذبههایی مانند کاروانسرای فرسفج مقبره حیقوق نبی و خانههای تاریخی یکی از مقاصد گردشگری فرهنگی استان همدان است. با این حال تخریب بافتهای تاریخی در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به چالشی جدی برای حفظ هویت فرهنگی و توسعه گردشگری تبدیل شده است. گزارشهای محلی و اظهارات ساکنان نشان میدهد عواملی مانند ساختوسازهای غیرمجاز فرسودگی بناها و کمبود نظارت بر مرمت بناهای تاریخی این تخریبها را تشدید کرده است. این وضعیت نهتنها میراث فرهنگی تویسرکان را تهدید میکند بلکه اقتصاد محلی و جایگاه این شهرستان بهعنوان مقصد گردشگری را به خطر انداخته است.
دادههای اداره میراث فرهنگی تویسرکان نشان میدهد از ۸۰ اثر ثبتشده این شهرستان در فهرست آثار ملی ۳۵ درصد در معرض تخریب جدی قرار دارند. بناهایی مانند خانههای تاریخی محلههای قدیمی شهر و حمامهای سنتی روستایی به دلیل قدمت بیش از ۱۰۰ سال و عدم مرمت منظم دچار فرسودگی شدهاند. یک نمونه بارز خانه تاریخی مسعودی در مرکز تویسرکان است که بخشهایی از آن در سال ۱۴۰۳ به دلیل ریزش سقف تخریب شد. یک مسئول میراث فرهنگی در گفتوگویی اظهار داشت بودجه مرمت آثار تاریخی تویسرکان در سال ۱۴۰۳ تنها ۳ میلیارد تومان بوده که برای حفاظت از ۱۰ درصد بناها کافی است. در مقایسه شهر همدان با بودجه ۲۰ میلیارد تومانی مرمت در سال گذشته توانسته ۵۰ درصد آثار خود را حفظ کند. ساختوسازهای غیرمجاز در اطراف آثار تاریخی مانند کاروانسرای فرسفج نیز به تخریب منظر فرهنگی این بناها منجر شده است.
این وضعیت پیامدهای چندوجهی برای تویسرکان دارد. از منظر اقتصادی کاهش جذابیت گردشگری به افت درآمدهای محلی منجر شده است. دادههای اداره گردشگری تویسرکان نشان میدهد تعداد گردشگران این شهرستان در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۲۰ درصد کاهش یافته که بخشی از آن به تخریب بناهای تاریخی نسبت داده میشود. از منظر اجتماعی تخریب این بافتها حس هویت و تعلق فرهنگی ساکنان را تضعیف کرده است. یک شهروند تویسرکانی بیان کرد که تخریب خانههای قدیمی محلهاش باعث شده نسل جوان ارتباط کمتری با تاریخ منطقه احساس کند. از منظر زیستمحیطی ساختوسازهای غیرمجاز اطراف بناهای تاریخی به تخریب باغات و فضاهای سبز منجر شده که کیفیت محیط شهری را تا ۱۵ درصد کاهش داده است.
اهمیت این موضوع در بستر اجتماعی و اقتصادی تویسرکان غیرقابل انکار است. بافتهای تاریخی نهتنها بخشی از هویت فرهنگی این شهرستان هستند بلکه موتور محرکه صنعت گردشگری آن به شمار میروند. مقایسه با شهر نهاوند که با مرمت هدفمند بناهای تاریخی مانند مقبره نعمان نرخ جذب گردشگر را ۲۵ درصد افزایش داده نشاندهنده عقبماندگی تویسرکان در این زمینه است. این وضعیت با جایگاه تویسرکان بهعنوان یکی از شهرهای تاریخی همدان در تضاد است و میتواند به کاهش سرمایهگذاری در بخش گردشگری منجر شود.
تخریب بافتهای تاریخی در تویسرکان ریشه در مسائل ساختاری و مدیریتی متعددی دارد که فراتر از کمبود بودجه است. ساختار مدیریت میراث فرهنگی در این شهرستان به گونهای است که نظارت بر ساختوسازهای غیرمجاز و مرمت بناها بهصورت پراکنده و ناکارآمد انجام میشود. دادههای اداره میراث فرهنگی تویسرکان نشان میدهد از ۸۰ اثر ثبتشده تنها ۲۰ درصد تحت نظارت منظم قرار دارند و ۶۰ درصد بناها به دلیل کمبود نیروی انسانی متخصص بررسی نشدهاند. یک مسئول میراث فرهنگی اظهار داشت که نبود سامانه پایش دیجیتال برای شناسایی تخلفات ساختمانی در اطراف آثار تاریخی مانند کاروانسرای فرسفج باعث شده ساختوسازهای غیرمجاز تا ۳۰ درصد افزایش یابد. در مقایسه شهرهایی مانند نهاوند با استفاده از فناوریهای نظارتی توانستهاند تخلفات را تا ۴۰ درصد کاهش دهند.
از منظر اقتصادی کاهش جذابیت گردشگری به افت درآمدهای محلی و کاهش سرمایهگذاری در بخش خدمات منجر شده است. گزارش اتاق بازرگانی همدان در سال ۱۴۰۳ نشان میدهد صنعت گردشگری تویسرکان که ۱۵ درصد اقتصاد محلی را تشکیل میدهد به دلیل تخریب بناها ۱۲ درصد درآمد سالانه خود را از دست داده است. از منظر اجتماعی تخریب بافتهای تاریخی به تضعیف حس هویت فرهنگی منجر شده است. یک فعال فرهنگی تویسرکان بیان کرد که نبود برنامههای آموزشی برای آشنایی نسل جوان با ارزش بناهای تاریخی باعث شده این آثار بهتدریج از حافظه جمعی محو شوند. از منظر زیستمحیطی تخریب باغات و فضاهای سبز اطراف بناها به دلیل ساختوسازهای غیرمجاز به کاهش تنوع زیستی و افزایش دمای محلی تا ۲ درجه سانتیگراد در تابستان ۱۴۰۴ منجر شده است.
ضعف در قوانین حفاظتی و اجرای آنهاست. در حالی که شهرهایی مانند یزد با تشدید جریمههای ساختوساز غیرمجاز در مناطق تاریخی تخریبها را تا ۳۵ درصد کاهش دادهاند تویسرکان فاقد نظارت کافی است. دوم کمبود بودجه مرمت است که مانع بازسازی بهموقع بناهایی مانند خانه مسعودی شده است. سوم فقدان مشارکت جامعه محلی در حفاظت از آثار تاریخی است. تجربه شهرهایی مانند کاشان که با تشکیل تشکلهای محلی نرخ حفظ بناها را ۲۰ درصد افزایش داده نشاندهنده اهمیت این موضوع است.
افزایش بودجه مرمت به حداقل ۱۰ میلیارد تومان در سال است که امکان بازسازی ۳۰ درصد بناهای در معرض خطر را فراهم میکند. دوم تقویت نظارت بر ساختوسازها با استفاده از فناوریهای پایش دیجیتال مانند تصاویر ماهوارهای است که میتواند تخلفات را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. سوم اجرای برنامههای آموزشی برای ساکنان و دانشآموزان درباره ارزش فرهنگی بناهای تاریخی است که حس تعلق را تقویت میکند. چهارم جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی برای تبدیل بناهای تاریخی به اقامتگاههای بومگردی است که میتواند درآمد پایدار ایجاد کند. در نهایت تشکیل کارگروهی مشترک بین اداره میراث فرهنگی شورای شهر و تشکلهای محلی میتواند هماهنگی در حفاظت و مرمت را بهبود بخشد.
اجرای این راهکارها میتواند جایگاه تویسرکان را بهعنوان مقصد گردشگری فرهنگی حفظ کند و اقتصاد محلی را تقویت نماید. موفقیت در این زمینه نهتنها هویت فرهنگی منطقه را بازسازی میکند بلکه میتواند تویسرکان را به الگویی برای حفاظت از میراث تاریخی در همدان تبدیل کند. بدون اقدام فوری خطر تخریب بیشتر بناها و کاهش جذابیت گردشگری افزایش خواهد یافت.
خبرنگار: نازنین مولایی منظر
انتهای پیام/
نظر شما