به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از تهران در بحبوحه بحران فزاینده مسکن در پایتخت و افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها، پدیده نوظهوری به نام "اجاره پشت بام" در مناطق مرکزی شهر به ویژه مناطق ۱۱ و ۱۲ در حال گسترش است. این پدیده که پیشتر به صورت پراکنده و در حاشیه شهرها دیده می‌شد اکنون در قلب تهران جایی که قیمت زمین و اجاره سر به فلک کشیده به یک راه حل تلخ و ناگزیر برای اقشار کم‌درآمد و کارگران فصلی تبدیل شده است. این شیوه سکونت نه تنها از حداقل استانداردهای زندگی شهری به دور است بلکه پیامدهای اجتماعی بهداشتی و امنیتی گسترده‌ای را به دنبال دارد.

با قدم زدن در کوچه‌ها و پس‌کوچه‌های مناطق پرتراکم و قدیمی تهران مانند محله‌های جمهوری منیریه میدان حسن‌آباد و اطراف بازار بزرگ به سادگی می‌توان خانه‌هایی را یافت که ساکنانشان بخشی از پشت بام خود را با قیمتی بسیار ارزان‌تر از اجاره یک اتاق کوچک در اختیار افراد نیازمند قرار داده‌اند.

این پشت بام‌ها اغلب فاقد هرگونه سرپناه مناسب سرویس بهداشتی مستقل و دسترسی به آب و برق پایدار هستند. اجاره‌کنندگان مجبورند در فضای باز یا زیر آلونک‌های دست‌ساز و ناامن زندگی کنند و در فصول سرد و گرم سال با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند. داده‌های غیررسمی حاکی از آن است که اجاره یک فضای چند متری در پشت بام ممکن است از یک تا سه میلیون تومان در ماه متغیر باشد که این رقم در مقایسه با اجاره یک آپارتمان کوچک حتی در همین مناطق بسیار ناچیز است اما در برابر امکانات ناچیزی که ارائه می‌شود همچنان رقم بالایی به حساب می‌آید.

ریشه اصلی گسترش این پدیده را باید در فقر فزاینده و ناتوانی اقشار کم‌درآمد از تأمین مسکن مناسب جستجو کرد. کارگران فصلی دستفروشان و مهاجرانی که برای یافتن کار به تهران می‌آیند اغلب با درآمدهای پایین خود توانایی پرداخت اجاره‌های سنگین را ندارند. این افراد که معمولاً فاقد حمایت‌های اجتماعی و بیمه هستند به ناچار به این نوع سکونت‌های غیررسمی روی می‌آورند. در واقع پدیده اجاره پشت بام محصول مستقیم نابرابری اقتصادی و سیاست‌های ناکارآمد مسکن در دهه‌های اخیر است. کمبود مسکن ارزان‌قیمت در سطح شهر فقدان خوابگاه‌های کارگری مناسب و عدم نظارت کافی بر بازار اجاره بها باعث شده تا این نوع سکونت‌های غیرمتعارف به عنوان تنها چاره پیش روی بخشی از جمعیت شهری قرار گیرد.

پیامدهای اجتماعی و بهداشتی این نوع سکونت بسیار نگران‌کننده است. زندگی در فضای باز یا آلونک‌های ناامن بهداشتی سلامت ساکنان را به خطر می‌اندازد. شیوع بیماری‌های پوستی تنفسی و عفونی در میان این افراد و همچنین عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و سرویس بهداشتی مناسب از جمله تبعات مستقیم این پدیده است. علاوه بر این، آسیب‌های اجتماعی مانند افزایش کودکان کار بی‌خانمانی رشد بزهکاری و گسترش پدیده‌های ناگوار اجتماعی نیز می‌تواند از پیامدهای بلندمدت این وضعیت باشد. این افراد به دلیل شرایط زندگی خاص خود از بسیاری از حقوق شهروندی محروم هستند و به نوعی در حاشیه جامعه شهری قرار می‌گیرند.

مسئولیت رسیدگی به این پدیده بر عهده چندین نهاد از جمله شهرداری وزارت راه و شهرسازی و بهزیستی است. با این حال به نظر می‌رسد که تاکنون راهکار جامع و مؤثری برای ساماندهی یا ممانعت از گسترش آن اتخاذ نشده است. برخوردهای مقطعی با مالکان یا اجاره‌کنندگان نیز تنها صورت مسئله را پاک می‌کند و بدون ارائه جایگزین‌های مناسب این افراد مجبور به یافتن سرپناهی دیگر در نقطه‌ای دیگر خواهند شد. برای حل این معضل پیچیده نیاز به یک رویکرد چندجانبه و جامع است. ابتدا باید بر افزایش عرضه مسکن ارزان‌قیمت و حمایتی تمرکز کرد.

ایجاد خوابگاه‌های موقت و استاندارد برای کارگران فصلی و افراد کم‌درآمد می‌تواند گام مؤثری در این راستا باشد. همچنین نظارت دقیق‌تر بر بازار اجاره بها و اعمال قوانین سختگیرانه‌تر برای جلوگیری از سوء استفاده از نیاز مسکن افراد ضروری است. در نهایت، افزایش حمایت‌های اجتماعی از اقشار آسیب‌پذیر و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار برای آنها می‌تواند به تدریج ریشه‌های این پدیده را بخشکاند. پدیده اجاره پشت بام در مناطق مرکزی تهران یک زنگ خطر جدی برای وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایتخت است که توجه فوری مسئولان را می‌طلبد.