به گزارش گروه فرهنگ و هنر ایسکانیوز، کتاب «سفرنامه جونس هنوی؛ ایران در واپسین سال های حکومت نادرشاه» با ترجمه ساسان طهماسبی توسط انتشارات امیرکبیر منتشر و راهی بازار نشر شد.

جونس هنوی نگارنده این سفرنامه، بازرگانی انگلیسی بود که میانه های قرن هجدهم میلادی به ایران سفر کرد. در آن دوره، نادرشاه افشار سلطنت می کرد و شمال ایران در تب و تاب کشتی سازی، رقابت های تجاری انگلستان و روسیه و تنش و تحولات بزرگ سیاسی قرار داشت. هنوی از راه روسیه و دریای خزر وارد ایران شد و شهرهای رشت، لنگرود، استرآباد، قزوین و همدان را دید.

نویسنده سفرنامه پیش رو، با کاپیتان جان التون و دیگر کارکنان کمپانی مسکوی دیدار کرد. او آشفتگی های دوران پایانی حکومت نادرشاه را در کنار کارگاه کشتی سازی لنگرود، شورش های محلی و زندگی روزمره مردم شمال ایران دید. در روزهای حضورش در ایران، با طیف های مختلف مردم به گفتگو نشست و بعد سفرنامه اش را نوشت که گفته می شود یکی از دقیق ترین گزارش های اروپا از ایران عصر نادری است. متن این سفرنامه بین اردوی نادری و بازارهای شلوغ ایران، در رفت و آمد است.

گفتگوهای هنوی با مردم ایران آن دوره، نشان می دهد علاوه بر مردم عادی، بخش بزرگی از صاحب منصبان و نیروهای نظامی در عین تحسین قابلیت های پادشاهی نادر، از شیوه کشورداری اش آزرده خاطر بودند و او را با الفاظ رکیک خطاب می کردند. هنوی در مسیر قزوین به همدان، با تعدادی از افسران عالی رتبه که به اردوی نادرشاه احضار شده بودند تا مورد بازخواست قرار گیرند همسفر شد و شاهد ترس و وحشت مردم از نادرشاه بود. این ترس و استبداد نادر به گفته هنوی باعث شده بود آن افسران عالی رتبه، تحت نظر یک چاپار عازم همدان شوند و برای تغییر سرنوشت خود و مقابله با مجازاتی که در انتظارشان بود، چاره ای جز توسل به جادو و خرافات نداشته باشند تا از خشم شاه کم کنند.

کتاب «سفرنامه جونس هنوی؛ ایران در واپسین سال های حکومت نادرشاه»، دارای ضمایم و پیوست هایی هم هست که در عنوان فرعی کتاب این گونه ذکر شده اند: «به انضمام: سفرنامه کاپیتان جان التون و منگو گراهام و سفرنامه کاپیتان توماس وودرووف».

بدنه اصلی سفرنامه ای که در این کتاب چاپ شده با این عناوین ساخته شده است:

«به سوی ایران؛ نگرانی روس ها از اقدامات کاپیتان التون»، «دیدار با کاپیتان التون در ساحل لنگرود»، «انگیزه های نادرشاه برای ایجاد نیروی دریایی»، «در مسیر استرآباد»، «نامه ای به کاپیتان التون»، «در ساحل استرآباد»، «دیدار با حاکم استرآباد و یکی از دوستان قدیمی نادرشاه»، «پذیرایی از مهمانان؛ قلیان ایرانی»، «مشکلات انتقال کالاها به مشهد»، «بردگان روسی در استرآباد؛ لشکرکشی ناکام روس ها به خیوه»، «مهمانان ناخوانده؛ اختلاف با ساربانان»، «شورش محمدحسن خان قاجار و غارت کالاهای انگلیسی ها»، «فرار به مازندران»، «سقوط بارفروش»، «برگشت به گیلان»، «بازگشت کارکنان کمپانی به لنگرود؛ مشکلات کاپیتان التوی برای ...»، «مرگ نمایندگان کمپانی؛ خروج از لنگرود و توصیف لاهیجان»، «مهمانی در خانه یکی از بزرگان لاهیجان؛ روس ها و نادرشاه از نگاه ...»، «اسباب و اثاثیه ایرانی ها»، «دیدار با حاکم گیلان و اروپاییان رشت»، «از رشت تا قزوین»، «در خانه بازرگان قزوینی؛ توصیف قزوین و کاخ شاه»، «بازار و کاروانسرای قزوین»، «مصادره چارپایان توسط دولت؛ ساعت سعد و نحس»، «به سوی اردوی شاه؛ گفت و گو با افسر بلوچ؛ باورها و خرافات ایرانی»، «در اردوی شاه؛ گفت و گو با صاحب منصبان»، «توصیف اردو، عَلم ها و زن های نادرشاه»، «ترکیب سپاه و ملازمان نادرشاه»، «زین و یراق های جواهرنشان اسب های نادرشاه؛ گفت و گو با ...»، «قساوت و بی رحمی نادرشاه»، « وداع با مصطفی خان شاملو؛ اخبار شورش تقی خان شیرازی؛ دیدار با ...»، «بازگشت به گیلان؛ راهزنان و چاپارها»، «دیدار با کاپیتان التون، میسیونرهای فرانسوی و حاکم مازندران»، «گفت و گو با یک روحانی مسلمان؛ زنان ایرانی»، « تجمل گرایی ایرانیان؛ بی تابی برای برگشت به استرآباد»، «جغرافیای گیلان؛ ماهیان دریای کاسپین»، «کارگاه کشتی سازی کاپیتان التون؛ نیروی دریایی ایران در خلیج فارس»، «به سوی استرآباد»، «آمل در شورش محمدحسن خان قاجار»، «رقص و موسیقی ایرانی؛ معدن سنگ آهن آمل»، «بازگشت به بارفروش و مهمانی در خانه حاکم مازندران»، «گاومیش استرآباد؛ در جاده سنگ فرش»، اشرف و کاخ شاه عباس»، «در مسیر استرآباد؛ کله منارها»، «استرآباد بعد از شورش محمدحسن خان قاجار؛ محاکمه شورشیان»، «دیدار با محمدحسین خان قاجار»، «دلایل و سرانجام شورش محمدحسن خان قاجار»، «یافتن بخشی از پارچه ها؛ اعدام ترکمن ها»، «دیدار با ناصرآقا و محمدحسین خان قاجار؛ ترکمن های بلخان از ...»، «ترکمن ها در مقابل کشتی های انگلیسی؛ میانجی گری برای نجات یک ...»، «طرح حمله به بلخان؛ تلاش برای گرفتن غرامت؛ سقوط جایگاه زنان ...»، «شورشیان زندانی؛ حملات ترکمن های بلخان؛ خرافه پرستی ایرانیان»، «ناامیدی از دریافت غرامت؛ یک حکایت ایرانی»، «شاهدان دروغین؛ پافشاری برای گرفتن غرامت»، «اعدام شورشیان و فشارهای مالیاتی؛ املاک دردسرساز یک سید»، «ارسال پول ها و پارچه ها به کشتی؛ شکواییه و اقدامات محمدحسین خان»، «حمله ترکمن های بلخان به مازندران؛ سران ترکمن در مسیر اردوی شاه»، «نامه علیقلی خان؛ کاغذ و سبک نامه های ایرانی؛ بی سوادی ...»، «اعزام سپاه به بلخان؛ آداب جلوس ایرانی ها در حضور بزرگان»، «اعدام شورشیان؛ خروج از استرآباد و درگیری با دزدان دریایی»، «دیدار با کاپیتان التون و بازگشت به لنگرود؛ آیین تدفین ایرانی ها»، «لنگرود و کارگاه کشتی سازی کاپیتان التون»، «کارشکنی های کنسول روسیه؛ اعزام کاپیتان وودرووف به استرآباد»، «شیوع بیماری در میان اروپاییان گیلان؛ قطع ارتباط با کاپیتان التون»، «سفر درمانی به لاهیجان؛ شورش غریب شاه»، «کشمکش با کاپیتان التون؛ دریافت غرامت از استرآباد»، «گیاهان دارویی و بیماری های ایرانیان»، «چالش های تجارت با ایران؛ دیدار با کلانتر لاهیجان»، «سفر به رشت و دیدار با حاکم گیلان و نمایندگان کمپانی»، «اخلاق و رژیم غذایی ایرانی ها»، «ظاهر و پوشش ایرانی ها»، «نظام اداری ایران و اخاذی های حکام»، «دین ایرانی ها»، «تقویم و زبان ایرانی ها»، «علوم و نظام آموزشی ایرانی ها».

بخش «پیوست ها»ی کتاب هم «سفرنامه کاپیتان جان التون و منگو گراهام» و «سفرنامه کاپیتان توماس وودرووف» را شامل می شود که «سفرنامه کاپیتان جان التون و منگو گراهام» این عناوین را در خود جا داده است:

از مسکو تا آستراخان، مشکلات تجارت در ایران، در سودای بخارا، آستراخان، ورود به انزلی و رشت، رقابت با ارمنی ها، دیدار با مستوفی گیلان، مهمانی در خانه کلانتر لنگرود، دیدار با وزیر گیلان؛ توصیف سربازان ایرانی، بازگشت به خانه کلانتر؛ منجمان ایرانی»، «بازگشت به رشت و گفت و گو با وزیر»، «گفت و گو با تاجرباشی»، «درخواست انگلیسی ها از رضاقلی میرزا»، «مشکلات و محدودیت های تجارت در ایران»، «ارزیابی حجم تولید ابریشم در گیلان»، «برنامه های تجاری رضاقلی میرزا؛ اعتراض مردم گیلان»، «لشکرکشی نادرشاه به هند»، «قتل شاه طهماسب و تصرف بلخ به دست رضاقلی میرزا»، «کمپانی هند شرقی انگلیس و روابطش با نادرشاه»، «غروب اصفهان و طلوع مشهد»، «دورنمای تجارت در آسیای مرکزی»، «افزایش بهای ابریشم گیلان»، «امنیت بارزگانان در ایران»، «بازار مشهد و آینده تجارت دریای کاسپین»، «مخالفت مقامات گیلان با بازگشت انگلیسی ها به روسیه»، «ورود حاکم جدید گیلان و فرمان رضاقلی میرزا به رشت»، «فرمان رضاقلی میرزا برای حمایت از بازرگانان انگلیسی»، «مخالفت حاکم گیلان با برگشت کاپیتان التون به روسیه»، «مزایای دریانوردی در دریای کاسپین؛ بندر استرآباد»، «ایالات شمال و شمال غربی ایران؛ بازار مشهد و کالاهای انگلیسی» و «اوزان، مقادیر و پول ایران».

در قسمتی از این کتاب می خوانیم:

کارگاه کشتی سازی کاپیتان التون؛ نیروی دریایی ایران در خلیج فارس

سی ام آوریل/بیست و هشتم ربیع الاول، چون آقای التون پاشنه و دماغه کشتی اش را برپا کرد، به افتخار شاه نوشیدیم و با توپی که در ساحل داشتیم، شلیک کردیم. ایرانی ها نیروی دریایی بسیار کوچکی که زمانی بیست تا سی کشتی را شامل می شد، در خلیج فارس دارند. برخی از کشتی ها در اروپا و برخی در پگو و سورت ساخته شدند و همگی توسط هندی ها و پرتغالی ها هدایت می شدند.

بیشتر نجارانی که در دریای کاسپین، برای کاپیتان التون کار می کردند، هندی بودند و هرچند کارشان را با دقت و ظرافت انجام می دادند، ولی کند بودند و برای انجام کارهای بزرگ، مناسب نبودند. به علاوه، در مورد ساختار و چگونگی هدایت کشتی، اطلاعات اندکی داشتند. برای اثبات بی اطلاعی ایرانی ها از امور دریایی، هیچ نمونه ای بهتر از میرزامهدی نیست. وی که به عنوان دریاسالار منصوب شد، قبل از دریافت این منصب، هرگز حتی یک کشتی ندیده بود و بعدا از طرف نادر مامور شد در مورد دین مسیحیت کاوش کند.

این کتاب با ۲۸۳ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۳۹۰ هزار تومان منتشر شده است.

انتهای پیام/