به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، وجود تقلب‌های علمی یکی از معضلات جامعه دانشگاهی در سطح ملی و بین‌المللی است. اخیرا هم گزارشی در نشریه نیچر در مورد تقلب علمی منتشر شد که نام ایران در این گزارش به عنوان یکی از کشورهای درگیر با تقلب علمی مطرح شده بود.

کارشناسان دلایل متعددی برای چرایی بروز این تقلبات و راهکارهای پیشگیری از آن‌ها ارائه داده اند. در این بین برخی معتقدند ارتباط معناداری بین آیین‌نامه ارتقای اساتید و بروز تقلب علمی در جامعه دانشگاهی ایران وجود دارد.

المیرا جنوی با بیان این که بدون بررسی دقیق نمی‌توان ‌گفت این گزارش دروغ گفته یا بزرگنمایی کرده، اظهار کرد: واقعا این مشکل وجود دارد و ایرانداک هم در ارزیابی و همانندجویی پایان‌نامه‌ها این موضوع را تایید می‌کند که تقلب علمی در آثار پژوهشی دیده می‌­شود.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با اشاره به این که اعضای هیئت علمی برای کسب امتیاز آیین‌نامه ارتقا در تلاشند از پایان‌نامه‌های دانشجویی بیشترین استفاده را بکنند، افزود: مثلا وقتی پایان‌نامه‌­ای دفاع می‌شود، استاد و دانشجو همه تلاش‌شان را می‌کنند که از آن پایان‌نامه چندین مقاله استخراج کنند، در صورتی که با توجه به ماهیت کار، ممکن است این یکی از نمودهای انتشار سالامی باشد.

وی با تصریح بر این که اخلاقی است که از پژوهشی که جامعه و روش پژوهش و فرضیه یکسان دارد و یک مسئله را حل می‌کند، تنها یک مقاله استخراج شود، گفت: پژوهشگر نباید نتایج را به نتایج جزئی‌تر تقسیم کند، چراکه مصداق سلب اعتبار مقالات در بسیاری موارد است.

جنوی درباره انواع مصادیق تقلب علمی غالب در کشورهای دیگر خاطرنشان کرد: مثلا در آمریکا داده‌سازی بسیار اتفاق می‌افتد یا در چین یک مقاله را در چند مجله مختلف چاپ می‌کنند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان این که تبانی در داوری یکی از انواع تقلب علمی رایج در ایران است، ادامه داد: بروز این تقلبات به دلیل همین چارچوبی است که آیین‌نامه افراد را در آن محصور کرده است.

وی با ذکر مثالی یادآور شد: یک استادیار در فرصتی چند ساله برای ارتقا به دانشیاری، باید ۴۰ امتیاز از ۱۲۰ امتیاز آیین­‌نامه را از مقاله به دست بیاورد. امتیاز یک مقاله بین ۲ تا ۷ امتیاز متغیر است که بین نویسندگان هم تقسیم می‌شود. با توجه به این که امتیازی که به یک مقاله داده می‌شود هم چندان زیاد نیست، با عنایت به ماهیت حوزه­‌های علمی که بر میزان انتشار و استناد مقالات تاثیرگذار است، کسب این امتیاز برای اساتید تمامی حوزه‌­ها آسان نخواهد بود.

جنوی درباره دلایل اصلی سلب اعتبار شدن مقالات ایران در نشریات بین‌المللی گفت: بررسی مقالات سلب اعتبار شده ایرانی، نشان می‌دهد کپی‌کاری و تبانی در داوری دلایل اصلی سلب اعتبار مقالات ایرانی هستند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان این که وقتی مقاله‌ای از سوی انتشارات سلب اعتبار می‌شود، ناشر نامه‌ای ارائه می‌دهد در مورد این که چرا این مقاله سلب اعتبار شده، افزود: ما در سال­های گذشته که تک تک این نامه‌های مقالات سلب اعتبار شده را تحلیل محتوا کردیم، نتایج نشان داد که ناشر در موارد زیادی متوجه تبانی در داوری مقالات شده بود.

وی در توضیح تبانی در داوری مقالات در نشریات گفت: یکی از نمونه‌های تبانی در داوری این بوده است که فردی سمتی در مجله دارد، آدرس‌های ایمیل مختلفی برای خودش ایجاد می‌کند و همه نسخه‌های ارسالی مقاله آشنایان برای داوری به خودش ارسال شده، یعنی مقاله­‌ای که قرار بوده از سوی سه نفر داوری شود، تنها برای یک نفر که چند ایمیل داشته ارسال شده است.   

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در ادامه خاطرنشان کرد: اخلاق علمی حکم می­‌کند که در داوری مقالات، هم نویسنده و هم داور از فاش شدن اسامی خودداری کنند و زیبنده است داوران در صورت آگاهی از نام نویسندگان یا سفارش داوری، از داوری آن مقاله امتناع کنند.

به گفته جنوی، انجام طرح‌­های پژوهشی کارفرمایی نیز یکی از الزامات ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی بخصوص اعضای هیات علمی پژوهشی است که در بسیاری موارد دیده می‌­شود از پیشنهادهای ارسالی به سازمان‌­ها، سرقت ایده اتفاق می­افتد.

وی با بیان این که بیشتر تقلب‌های علمی در علوم پایه اتفاق افتاده است، گفت: نخست به این دلیل که تعداد انتشار مقالات در حوزه علوم پایه بیش از سایر حوزه‌­هاست همچنین اغلب این رشته‌ها آزمایشگاهی هستند و در آزمایشگاه هر اتفاقی بیفتد، نتیجه‌اش می‌تواند یک مقاله باشد که در نهایت اگر خلاف آن نتیجه اثبات ­شود یا در انجام آزمایشات موارد اخلاقی رعایت نشود، مقالات سلب اعتبار می‌­شود.

جنوی در پایان درباره دیگر دلایل بالا بودن تعداد تقلب‌های علمی در علوم پایه، اظهار کرد: موارد سلب ‌اعتبار گاهی به دلیل روش کار و گاهی به دلیل ارائه ندادن داده‌ها بوده است. مانند این که پژوهشگر نخواسته داده‌ها را در اختیار ناشر قرار دهد. نشریاتی این دست از رشته‌­ها، معمولا داده‌ها را می‌خواهند و وقتی پژوهشگر امتناع می‌کند، بدون در نظر گرفتن نتیجه مقاله، آن را رد می‌کنند.

انتهای پیام/