عبدالرضا بای، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسکانیوز پیرامون چالش‌های حوزه علوم انسانی در دانشگاه‌های ایران گفت: پیش شرط نیل به تمدن نوین اسلامی، تحول در علوم انسانی است و اگر علوم انسانی ما نتواند با پویایی لازم به عنوان موتور محرکه فرهنگی اجتماعی جامعه نقش خود را ایفا کند، تمدن سازی ممکن نخواهد بود. هرچند در سال‌های اخیر بازنگری‌هایی در دروس رشته علوم سیاسی انجام شده اما همچنان اغلب مباحث صرفا نظری هستند و بومی‌سازی در حوزه علوم سیاسی و زیرمجموعه‌های آن صورت نگرفته‌است. همچنین ما نیز سرفصل‌هایی که در گذشته تدوین شده‌است و در نظام ارزشی و اعتقادی ما جای ندارد را بدون توجه به نیازهای جامعه ایرانی به دانشگاه وارد کرده‌ و همچنان تدریس می‌کنیم؛ به این ترتیب دانشجو فقط با مفاهیم و نظریاتی که محصول فرآیند تحول علم سیاست در غرب است سر و کار دارد. به‌نظر می‌رسد با توجه به تحولاتی که امروز با آن روبرو هستیم زمینه‌سازی برای ایجاد حوزه‌های درسی جدید ضروری است.

وی تولید محتوا را حلقه مفقوده علوم انسانی در ایران دانست و اظهار کرد: تولید محتوایی در حوزه علوم سیاسی نداشته‌ایم و موارد معدودی هم که داریم، بسیار ضعیف هستند؛ بنابراین اولین گامی که باید برداریم یک تحول ماهوی در حوزه علوم سیاسی است که از نشست‌های تغییر سرفصل‌ها خیلی مهم‌تر است و آن  عبارت از تولید محتوا در کارگروه‌های تخصصی و دستگاه های علمی پژوهشی ذیل مبانی مورد توجه در سیاست است و چون تولید محتوایی نداشته‌ایم، مجبور به تدریس مفاهیم تدوین شده غرب در دانشگاه هستیم. مثلا بعضی‌ها اساسا شاخه روابط بین الملل را یک دانش آمریکایی می‌دانند زیرا محتوای این رشته به‌طور کلی حاصل پژوش‌های دانشگاه‌های آنجاست.

بای افزود: اگرچه فرآیندهای مختلفی در این رابطه در سطح کلان تحت عنوان تحول در علوم انسانی در حال پیگیری است اما در واقع هنوز نتوانسته‌ایم در عمل بومی‌سازی علوم انسانی را رقم بزنیم. ما بیشتر به نقد نظریات غربی روی آورده‌ایم و مدل‌سازی صحیحی را دنبال نکرده‌ایم. با توجه به این‌که ما یک انقلاب دینی و ایدئولوژیک را در ایران تجربه کرده‌ایم، باید یک ساختار آموزشی متناسب با گفتمان انقلاب اسلامی را بازتولید کنیم و تا زمانی که چنین نباشد، محکوم به ارائه محفوظات وارداتی هستیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: امروز بین رشته‌ای شدن علوم یک امر اجتناب ناپذیر است زیرا بسیاری از رشته‌ها مثل جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی، جامعه‌شناسی سیاسی، سیاست‌گذاری عمومی و روانشناسی سیاسی در هم تنیده شده‌است و ما اگر بتوانیم به صورت منطقی و هدف‌مند وبا یک آینده‌پژوهی درست ابعاد نظری و کاربردی  این رشته‌ها را ساماندهی کنیم، اصل این موضوع یک گام روبه جلو است.

وی با انتقاد از وضعیت اشتغال و جذب دانشجویان علوم انسانی گفت: دانش آموختگان علم سیاست سهم چندانی در مدیریت  کلان و خرد کشور ندارند و این در انگیزه دانشجویان جهت فعالیت‌های مختلف علمی تاثیرگذار است. همچنین بستر مناسب جهت جذب فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری علوم سیاسی در سیستم اداری ما ایجاد نشده است و همین باعث شده تا ایشان در مشاغل غیرمرتبطی که در شان یک تحصیل کرده این رشته نیست، مشغول باشند. به عقیده من، در صورت تحول محتوایی علوم سیاسی و اصلاح نگرش حاکمیت نسبت به این دانش، می‌توان به آینده آن امیدوار بود.

عبدالرضا بای تصریح کرد: توجه به کمیت، موجب غفلت از کیفیت آموزشی رشته‌های علوم انسانی شده است. امروز آموزش رشته‌های علوم انسانی بدون نیازسنجی دقیق از جامعه و تعریف چشم‌انداز درستی از آینده، در سطح کشور گسترش داده شده و دانشگاه با حجم انبوهی از هیئت علمی مواجه شده است و از طرفی دانشجویان نسبت به آینده شغلی خود سردرگم و ناامید هستند. برای مثال زمانی که من در آزمون دکتری شرکت کردم فقط دو یا سه دانشگاه مثل تهران و آزاد واحد علوم تحقیقات بود که در این مقطع دانشجو جذب می‌کرد.

به گفته وی، پژوهش‌های بنیادینی که بتواند گرهی از مشکلات کشور باز کند نداریم و اساسا پیوند و فهم مشترکی میان نخبگان فکری و نظام اداری ما وجود ندارد. به‌طوری‌که استاد دانشگاه در کلاس حرف خود را می زند و مدیر اداره ما در یک جزیره فکری مجزا کار خود را می‌کند.

او در پایان تاکید کرد: بخش عمده‌ای از دانش آموزان ما علاقه‌مند به تحصیل در حوزه علوم طبیعی هستند به طوری که علوم پایه و انسانی در رده‌های پایینی تقاضا قرار گرفته‌اند و حتی تحصیل علوم انسانی در بعضی از مدارس تعطیل شده است. یکی از علل آن ملموس و عینی‌بودن اثر کار یک فارغ‌التحصیل علوم طبیعی مانند پزشک در جامعه است و از دیگر عوامل دخیل در آن، بازار کار تعریف‌شده و درآمدهای شغلی تضمین‌شده رشته‌های دانشگاهی علوم تجربی را می‌توان نام برد هرچند که علوم طبیعی در حکمرانی علوم انسانی است که می‌تواند فعالیت داشته باشد. لذا ما نیازمند یک بازتعریف صحیح از این علم در جامعه هستیم تا آن را از روزمرگی نجات دهیم.

خبرنگار: حسن دانش

انتهای خبر/