شهرستان جعفریه یکی از شهرستانهای مهم و استراتژیک استان قم است که به دلیل موقعیت جغرافیاییاش، ظرفیتهای فراوانی برای توسعه کشاورزی دارد. این شهرستان بهخصوص در زمینه کشاورزی دیمی و محصولات باغی میتواند نقش قابلتوجهی در تأمین نیازهای داخلی و حتی صادراتی ایفا کند. از طرفی، منابع آبی محدود و تغییرات اقلیمی، چالشهایی هستند که کشاورزان این منطقه با آنها مواجه هستند.
در شرایط فعلی، یکی از اصلیترین محصولات کشاورزی شهرستان جعفریه، محصولاتی چون گندم، جو و زعفران است که همگی در این منطقه با کیفیت بالایی تولید میشوند. بهعنوانمثال، محصول زعفران که در شهرستانهای مختلف استان قم کشت میشود، از نظر کیفیت به یکی از محصولات مهم در بازار داخلی تبدیل شده است. کشاورزان جعفریه در سالهای اخیر تلاش کردهاند با استفاده از روشهای نوین آبیاری و بهبود خاک، عملکرد محصول خود را افزایش دهند.
یکی از فرصتهای چشمگیر در این منطقه، توسعه کشتهای گلخانهای است که میتواند علاوه بر کاهش مصرف آب، موجب افزایش بهرهوری و تولید محصولات با کیفیت بالاتر شود. در سالهای اخیر، چندین طرح برای توسعه گلخانهها در جعفریه آغاز شده است، اما نیاز به حمایتهای مالی و فنی بیشتر از سوی دولت و بخش خصوصی وجود دارد.
همچنین، باتوجهبه نزدیکی جعفریه به شهر قم و سایر مراکز اقتصادی، این شهرستان میتواند از مزایای نزدیک بودن به بازارهای بزرگ بهرهبرداری کند. این مزیت میتواند به کشاورزان کمک کند تا محصولات خود را سریعتر به بازار عرضه کنند و درآمد بیشتری داشته باشند.
یکی از ویژگیهای قابلتوجه در کشاورزی جعفریه، وسعت زمینهای کشاورزی و مستعد بودن خاک در بسیاری از روستاهای این شهرستان است. روستاهایی مثل حسینآباد، طایقان و جعفریهٔ مرکزی، زمینهایی دارند که اگر بهدرستی از آنها استفاده شود، نهتنها میتوانند نیاز منطقه را تأمین کنند، بلکه پتانسیل صادرات هم دارند. بااینحال، بسیاری از این زمینها نیمهفعال یا کاملاً راکد ماندهاند. دلایلش؟ نبود تجهیزات، کمبود آب، دسترسی ضعیف به بازار و البته، فراموش شدن کشاورز بهعنوان ستون اصلی اقتصاد بومی.
بخش زیادی از زمینهای کشاورزی این منطقه همچنان با روشهای سنتی آبیاری میشوند که باعث هدررفت شدید منابع آب میشود. آمارها نشان میدهد در بعضی روستاها، تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد زمینها زیر پوشش سیستمهای نوین آبیاری مثل قطرهای یا بارانی هستند. این در حالیست که با یک برنامهریزی درست و حمایت هدفمند، میتوان این عدد را در مدت کوتاهی به بالای ۷۰ درصد رساند.
از طرف دیگر، نبود سردخانه و صنایع فرآوری در نزدیکی زمینهای کشاورزی باعث شده بسیاری از محصولات قبل از رسیدن به بازار، بخشی از ارزش خود را از دست بدهند یا حتی دور ریخته شوند. همین مشکل، سال گذشته باعث شد بخشی از محصول گوجهفرنگی و خیار تولیدی منطقه با قیمتهایی پایینتر از قیمت تمامشده به فروش برسد؛ اتفاقی که اگر یک واحد بستهبندی یا فرآوری ساده در همان نزدیکی وجود داشت، شاید هرگز نمیافتاد.
باوجود تمام چالشها، چیزی که در جعفریه بهوضوح دیده میشود، امید و انگیزهایست که بین کشاورزان برای بهتر کردن وضعیت وجود دارد. بسیاری از جوانهای روستایی که روزگاری سودای مهاجرت به شهر را داشتند، امروز دوباره سر زمین برگشتهاند. آنها با آگاهی بیشتر از روشهای نوین، دنبال این هستند که کشاورزی را نه به چشم یک شغل ورشکسته، بلکه بهعنوان یک بیزینس واقعی ببینند. اما برای رسیدن به این نقطه، باید بستر فراهم باشد.
توسعه واقعی کشاورزی در جعفریه، فقط با توزیع بذر و کود و برگزاری چند کارگاه آموزشی اتفاق نمیافتد. این توسعه نیاز به زیرساختهایی دارد که تا حالا یا ناقص اجرا شده یا اصلاً شروع نشدهاند. برای مثال، ایجاد یک بازارچه دائمی محصولات کشاورزی در خود جعفریه، نهتنها باعث رونق فروش میشود، بلکه واسطهگری را کم میکند. یا مثلاً تسهیل دسترسی به وامهای کمبهره با زمان تنفس منطقی، میتواند به کشاورزان فرصت بدهد بهجای ماندن در چرخه بدهی، وارد مسیر رشد و سودآوری بشوند.
نکته کلیدی در این مسیر، مشارکت دادن خود کشاورزان در برنامهریزیهاست. بسیاری از طرحهای بالابهپایین، به دلیل نادیده گرفتن واقعیتهای بومی، یا روی کاغذ ماندهاند یا در عمل شکست خوردهاند. اگر توسعه را از دل خود روستا، با مشارکت واقعی کشاورزان شروع کنیم، جعفریه میتواند به الگویی موفق از توسعه محلی مبتنی بر کشاورزی تبدیل شود. زمینها آمادهاند، تجربه هست، انگیزه هم هست؛ فقط باید مسیر را درست ساخت.
*سیدمیلاد محسنی-فعال رسانهای
انتهای یادداشت/
نظر شما