به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز؛ اسکندر مومنی، وزیر کشور، در جریان سفر خود به کرمان در ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، از طرحی خبر داد که هدف آن اخراج دو میلیون مهاجر غیرمجاز از خاک ایران است. وی در بخشی از سخنانش گفت:«فرصت‌های شغلی گرفته شده و یارانه صرفاً اتباع می‌شود و انشاءالله برگردند و کشورشان آباد می‌کنند، ایران دیگر پذیرش اتباع غیرمجاز را ندارد.»
بیشتر بخوانید؛
«ساماندهی اتباع بیگانه» به کجا رسید؟/ از «لایحه جدید» دولت تا «طرح سوال» از وزیر کشور
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم نیز در نشستی خبری با خبرنگاران خراسان رضوی در مشهد تصریح کرد: «دولت برنامه‌ها و طرح‌های مشخصی برای ساماندهی اتباع خارجی در دستور کار دارد. در همین راستا، دستوراتی به استانداران استان‌های مرزی و سایر مناطق صادر شده است. تفاوت میان مهاجران مجاز و غیرمجاز باید مدنظر قرار گیرد و ظرفیت‌ها و چالش‌های ناشی از حضور اتباع خارجی در کشور، مورد بررسی و مدیریت دقیق قرار خواهد گرفت.»
میزبانی ایرانیان از مهاجران افغانستانی در طول این سال‌ها به حدی پررنگ بوده است که مقامات کشور افغانستان نیز بارها به آن اذعان کرده‌اند. به عنوان مثال در روزهای گذشته نیز در جریان «مجمع گفت‌وگوی تهران»، وزیر امور خارجه حکومت طالبان با قدردانی از میزبانی جمهوری اسلامی ایران از مهاجران افغانستانی گفت: «ایرانی‌ها در چهار دهه گذشته، میزبان میلیون‌ها مهاجر ما بوده‌اند و این مهم را نمی‌توان نادیده گرفت.»
در شرایطی که کشور با چالش‌های پیچیده‌ای همچون بحران اقتصادی، ناترازی انرژی و مسائل فرهنگی روبه‌روست، مسئله مهاجرت و حضور گسترده مهاجران غیرقانونی افغانستانی به یکی از دغدغه‌های مهم ملی بدل شده است.
بر اساس آخرین آمار رسمی وزارت کشور، حدود دو میلیون و یکصد هزار تبعه غیرمجاز افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند. با این حال، برخی کارشناسان بر این باورند که شمار واقعی مهاجران غیرقانونی ممکن است به بیش از ۷ میلیون نفر نیز برسد. اگر این برآوردها صحت داشته باشد، به معنای حضور میلیون‌ها نفر از افرادی است که بدون پرداخت مالیات و عوارض از زیرساخت‌ها، منابع عمومی و یارانه‌های مردمی کشور استفاده می‌کنند. مسئله‌ای که بار مضاعفی بر دوش نظام حکمرانی و جامعه ایرانی قرار داده است.
اتباع غیر مجاز؛ استخوان لای زخم اقتصاد و امنیت کشور
افزایش بی‌سابقه حضور اتباع غیرمجاز در بازار کار کشور، چهره شهرها را نیز دگرگون کرده است. در حالی که پیش‌تر عمده فعالیت این افراد به کارهای ساختمانی یا کارگری محدود می‌شد، امروز شاهد حضور گسترده آنان در مشاغلی هستیم که به‌طور مستقیم با شهروندان در ارتباط‌ات هستند؛ از فروشندگی در فروشگاه‌های شمال تهران گرفته تا خدمات پیک و نگهداری از ویلاهای لوکس. این تغییر، نه‌تنها بازار کار بسیاری از جوانان ایرانی را تنگ‌تر کرده، بلکه به بی‌تعادلی در نظم شغلی کشور دامن زده است.
در این میان، خلأ سیاست‌گذاری منسجم و نظارت مستمر از سوی دولت‌های مختلف به‌ویژه در سال‌های اخیر، زمینه‌ساز رشد بی‌رویه مهاجرت غیرقانونی و گسترش بازار سیاه قاچاق انسان شده است. دهه ۹۰ و سال‌های ابتدایی قرن جدید، شاهد ورود هزاران نفر از مرزهای شرقی کشور بدون هیچ برنامه‌ریزی مشخصی بود؛ موجی که تبعات فرهنگی، اجتماعی و امنیتی گسترده‌ای به‌همراه داشت.
قاچاقچیان انسان که با وعده‌های دروغین و سودجویی، جان انسان‌ها را به بهای اندکی به‌خطر می‌اندازند، امروز به شبکه‌ای سازمان‌یافته تبدیل شده‌اند که هم به اتباع افغانستانی آسیب می‌زنند و هم ساختارهای امنیتی و اجتماعی ایران را تهدید می‌کنند. توقیف چندین دستگاه خودروی «شوتی» از سوی نیروهای انتظامی تنها بخشی از این بحران عمیق است؛ بحرانی که اگر به‌سرعت و با اراده‌ای جدی ساماندهی نشود، در آینده‌ای نزدیک ابعاد بسیار نگران‌کننده‌تری به خود خواهد گرفت.
ساماندهی اتباع، آزمون مهم دولت پزشکیان
پس از آغاز به کار دولت چهاردهم در تیرماه ۱۴۰۳ به ریاست مسعود پزشکیان، موضوع حضور اتباع غیرمجاز در ایران بار دیگر در کانون توجه افکار عمومی قرار گرفت. بسیاری از جامعه معتقد بودند که در یک دوره گذشته، ضعف در کنترل مرزها باعث شده است که تعداد زیادی از مهاجران غیرقانونی وارد کشور شوند، امری که پیامدهای آن در حوزه های مختلف، خدمات عمومی و امنیت اجتماعی به همراه داشته است.
در پی افزایش مطالبات عمومی، کارزارهای اینترنتی و هشتگ‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه در توییتر، با هدف درخواست برخورد قاطع‌تر با اتباع غیرمجاز شکل گرفت. در همین زمینه، طبق گزارش‌های رسمی، فعالیت‌های ابتدایی دولت چهاردهم از یک میلیون نفر غیرقانونی از کشور خارج می‌شوند.
در ادامه گفتگو ایسکانیوز با غلامعلی رجایی فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی و عزت‌الله یوسفیان ملا نماینده ادوار مجلس، فعال سیاسی اصولگرا و رئیس ستاد اصولگرایان مسعود پزشکیان را می‌خوانید:
بازگشت اتباع غیرمجاز بدتدبیری در حوزه مهاجرت است
رجایی در ارزیابی سیاست دولت چهاردهم درباره اتباع غیرمجاز افغانستانی گفت: سیاست رسمی دولت باید از زبان سخنگو یا وزیر کشور اعلام شود، اما واقعیت این است که اگرچه سیاست کلان نظام، پذیرش مدیریت‌شده اتباع بوده، ولی در عمل هیچ رویه مشخص و دقیقی در این زمینه وجود نداشته است.
وی افزود: طبق آمارها، حدود سه میلیون تبعه غیرمجاز طی سال‌های اخیر از کشور اخراج شده‌اند، اما متأسفانه با تنها ۱۰۰ دلار دوباره به ایران بازمی‌گردند. این بازگشت‌ها نه‌تنها تهدیدی برای سیاست مهاجرتی کشور است، بلکه موجب آسیب‌های اقتصادی سنگینی می‌شود که هزینه آن را ملت ایران می‌پردازد. این یک نمونه آشکار از بدتدبیری در حوزه مهاجرت است.
رجایی با دفاع از رویکرد دولت گفت: سیاست فعلی دولت در برخورد با این پدیده، واقع‌گرایانه و قابل دفاع است. نظرسنجی‌ها نیز نشان می‌دهند که اکثریت مردم با این رویکرد همراهی دارند. بعید می‌دانم کسی در نظام جمهوری اسلامی باشد که بپذیرد اتباع بیگانه بدون هیچ‌گونه نظارت و کنترل وارد کشور شوند.
باید سیاست مهاجرتی را دقیق‌تر تنظیم کرد
وی تأکید کرد: نمی‌توان انکار کرد که حضور این افراد گاه هزینه‌هایی برای کشور در پی داشته، اما در کنار آن، خدمات مثبتی نیز از سوی برخی از آنان ارائه شده است. بخشی از این اتباع شیعه‌اند و برادران ما محسوب می‌شوند، برخی حتی هرگز افغانستان را ندیده‌اند و در ایران متولد شده‌اند. بنابراین باید میان این گروه‌ها تفکیک قائل شد و سیاست مهاجرتی را بر اساس دسته‌بندی‌های دقیق‌تری تنظیم کرد.
وی در ادامه به شایعات مربوط به اعطای تابعیت اشاره کرد و گفت: برخی تصور می‌کردند دولت سابق با هدف جبران کاهش مشارکت سیاسی، مسیر ورود این افراد را تسهیل کرده یا به آن‌ها کارت ملی داده است، اما واقعیت این است که صرفاً کارت آمایش برای آنان صادر شده و کارت ملی برایشان صادر نشده است.
رجایی درباره مسئله افغان‌هراسی تصریح کرد: ما هرگز موافق برخوردهای تند و غیرانسانی با اتباع افغانستانی نیستیم. افغان‌هراسی ریشه‌ای غیرایرانی دارد و نباید فراموش کنیم که همین نیروها، در کنار سردار شهید سلیمانی در جبهه سوریه فداکاری کردند. در برخی مناطق، شرایط به‌گونه‌ای است که انسان احساس می‌کند در شهرهای افغانستان حضور دارد.
دولت در مسئله اتباع غیر مجاز باید انقلابی عمل کند
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به این پرسش که بعضی از مناطق تهران افغان نشین شده‌اند واین موضوه چه اسیب‌هایی به کشور می‌زند گفت: در برخی از بیمارستان‌های شهر، تقریباً تمام موارد زایمان مربوط به اتباع افغانستانی است. حتی گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی کارکنان این مراکز درمانی با گلایه گفته‌اند که «آن‌قدر زایمان اتباع افغانستانی را انجام داده‌ایم که خسته شده‌ایم.» این وضعیت به‌روشنی هشداردهنده است و نیازمند ورود فوری نهادهای مسئول از جمله شورای عالی امنیت ملی است.
وی با تأکید بر ضرورت برخورد با ورود غیرقانونی و ساماندهی وضعیت موجود تصریح کرد: به‌نظر من اخراج اتباع غیرمجاز باید با جدیت و سرعت بیشتری دنبال شود. متأسفانه این افراد بخش قابل‌توجهی از بازار کار را اشغال کرده‌اند، آن‌هم در شرایطی که فرصت‌های شغلی برای شهروندان ایرانی روزبه‌روز محدودتر می‌شود.
این فعال اصلاح‌طلب خاطرنشان کرد: با وجود حجم بالای تبعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حضور غیرمجاز این اتباع، افکار عمومی در طول این سال‌ها حساسیت کافی نسبت به این مسئله نداشته‌اند. حالا اما زمان آن فرارسیده که دولت چهاردهم این مسئله را در اولویت قرار دهد و با رویکردی انقلابی، قاطع و برنامه‌ریزی‌شده، برای ساماندهی و حل این بحران ملی وارد عمل شود.
رجایی در این زمینه که آیا باید مانند سیاستی که ترامپ درباره اتباع غیر مجاز در پیش گرفته، رفتار کنیم یا خیر گفت: این افراد مسلمان هستند و ما نمی‌توانیم با برادر مسلمان خودمان این‌گونه رفتار کنیم حتی اگر غیرمجاز باشند.
دولت‌ها همیشه با معلول‌ها مبارزه می‌کنند نه با ریشه‌ها
عزت‌الله یوسفیان‌ملا، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی نیز در ارزیابی سیاست‌های دولت چهاردهم درباره اتباع غیرمجاز افغانستانی گفت: در همه کشورهای دنیا رسم است که اتباع کشورهای همسایه به‌صورت محدود و تحت ضوابط مشخص پذیرفته می‌شوند. گاهی این ورودها قانون‌مند و گاه به‌صورت هجوم غیرقانونی است. در مواردی نیز کشورها با هدف تأمین نیروی کار، پذیرش این افراد را ضروری می‌دانند. در هر صورت، ایران باید این روند را از حالت بی‌نظمی خارج و به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده مدیریت کند.
وی با انتقاد از اقدامات مقطعی در این حوزه افزود: متأسفانه دولت‌ها همواره به‌جای پرداختن به ریشه، با معلول‌ها مبارزه کرده‌اند. وقتی وزیر کشور صرفاً از اخراج چند هزار نفر صحبت می‌کند، مشکل حل نمی‌شود. باید علت حضور و جذب این جمعیت گسترده بررسی شود.
یوسفیان‌ملا با اشاره به نقش اتباع غیرمجاز در مشاغل سخت و طاقت‌فرسا گفت: کارهایی مانند حفر چاه یا کار در نانوایی‌های مناطق گرمسیر، عمدتاً توسط اتباع غیرمجاز انجام می‌شود. دولت هیچ‌گونه جاذبه‌ای برای ورود نیروی کار داخلی به این عرصه‌ها ایجاد نکرده و این خلأ، بازار کار را به‌سمت مهاجران سوق داده است. بله، ما به بخشی از این نیروها نیاز داریم، اما به ند میلیون نفر نیاز نداریم.
تمامی دولت‌ها در زمینه اتباع غیر مجاز کوتاهی کردند
این فعال سیاسی اصولگرا در مورد کوتاهی دولت‌ها گفت: در هیچ‌کجای دنیا، وضعیتی مانند ایران وجود ندارد. تمام دولت‌ها در این حوزه کوتاهی کرده‌اند. برخی نیز با توجیه‌هایی مانند وضعیت جنگی افغانستان یا تهدید طالبان، مجوز ورود این افراد را صادر کردند. نتیجه آن، افزایش جرایم و فشار بر سیستم‌های خدماتی بود.
وی افزود: با رجزخوانی درباره بازداشت چند صد نفر نمی‌توان مشکل را حل کرد. واقعیت این است که در حال حاضر، این جمعیت برای امنیت، اشتغال و ساختار اجتماعی کشور ایجاد مزاحمت کرده‌اند. باید واقع‌بین بود؛ در میان این جمعیت، انسان‌های شریف و قانون‌مدار هم هستند، اما حضور چند میلیونی اتباع بی‌ضابطه قابل دفاع نیست. حتی پاکستان با وجود قرابت قومی با افغانستان، برخورد قاطع‌تری داشته و مورد هجوم گسترده قرار نگرفته است.
طالبان از برنامه‌های دولت چهاردهم برای اتباع غیر مجاز خبر دارد
وی با اشاره به سفر اخیر وزیر خارجه طالبان به ایران تصریح کرد: تقدیر و تشکر دیپلماتیک در سطح وزیر خارجه طبیعی است، اما در کنار تعارفات، باید مسائل جدی مانند حق‌آبه ایران از رود هیرمند نیز مطرح شود. رئیس‌جمهور فقید، آیت‌الله رئیسی، به‌صراحت درباره این مسئله موضع گرفت اما تا امروز این مسئله حل‌نشده باقی مانده است. طالبان امروز به‌خوبی فهمیده‌اند که دولت جدید ایران قصد دارد تصمیمات جدی در حوزه مهاجرت اتخاذ کند. اما جمهوری اسلامی باید ابتدا تکلیف خود را مشخص کند؛ اینکه چند نفر از اتباع را می‌تواند بپذیرد و به چه میزان ظرفیت دارد.
وی همچنین در مقایسه ایران و اتحادیه اروپا در برخورد با اتباع غیرمجاز افزود: در اتحادیه اروپا اگر کسی غیرقانونی وارد شود، هیچ حقی ندارد. اما در ایران، اتباع غیرمجاز آزادانه کار می‌کنند، ازدواج می‌کنند و فرزنددار می‌شوند و در نتیجه دولت با چالش‌هایی چون تعیین تابعیت فرزندان، صدور شناسنامه یا اقامت دائمی مواجه می‌شود. هر چند سال یک بار نیز مجلس مصوبه‌ای برای ثبت‌نام مجدد این افراد صادر می‌کند، در حالی‌که باید از ابتدا روندی نظام‌مند طراحی می‌شد.
یوسفیان ملا با اشاره به ضرورت کنترل مرزها گفت: باید مرزها به‌صورت جدی کنترل و تقویت شوند. وقتی تصاویر ورود جمعی مهاجران غیرمجاز را از مرزها می‌بینیم، گمان می‌کنیم تظاهراتی چند هزار نفره در حال وقوع است، اما در واقع این‌ها موج جدیدی از ورودهای بی‌ضابطه‌اند. دولت باید تصمیمی جدی، سنجیده و حساب‌شده بگیرد و پس از آن، با احساسات و دلسوزی‌های لحظه‌ای مسیر خود را منحرف نکند.
اتباع غیر مجاز با مبلغ اندک برمی‌گردند
این نماینده ادوار مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا اتباع غیرمجاز با پرداخت مبالغ اندک دوباره به کشور بازمی‌گردند یا خیر، تصریح کرد: بله، این مسئله کاملاً صحیح است و موارد متعددی از آن گزارش شده است. متأسفانه در حوزه ورود و خروج این افراد، شاهد نوعی بی‌قانونی و بی‌برنامگی آشکار هستیم که عملاً امنیت مرزها و ساختار انتظامی کشور را با چالش مواجه کرده است.
وی با اشاره به آثار اجتماعی این نابسامانی گفت: اگر به دادگستری‌های کشور مراجعه کنید و بتوانید آمار جرائم را بر اساس قومیت استخراج کنید، متوجه خواهید شد که بخش زیادی از آمار برخی جرائم سنگین به اتباع غیرمجاز اختصاص دارد. این واقعیت تلخ، زنگ خطری است که سال‌ها نادیده گرفته شده است.
یوسفیان ملا ادامه داد: هرچند سهم این افراد از جمعیت کشور ممکن است حدود ۵ درصد باشد، اما همین میزان نیز وقتی بدون نظارت، ارزیابی و پالایش وارد کشور شوند، طبعاً آثار منفی قابل توجهی خواهند داشت؛ هم در بُعد اجتماعی و هم امنیتی.
این فعال سیاسی اصولگرا با مقایسه نظام مهاجرتی ایران با کشورهای توسعه‌یافته خاطرنشان کرد: در اتحادیه اروپا اگر فردی بخواهد وارد کشوری شود، ابتدا تمکن مالی، میزان تحصیلات و توانایی او برای سازگاری با نظام اجتماعی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در حالی‌که در ایران، اتباع غیرمجاز بدون هیچ‌گونه بررسی اولیه وارد کشور می‌شوند و به‌راحتی جذب کار، زندگی و حتی ساختارهای خدماتی می‌گردند.
دشمن قطعا از اتباع غیرمجاز استفاده می‌کند
یوسفیان ملا در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال دارد دشمن از این افراد جهت تشنج در موارد حساس استفاده کند یا خیر؟ گفت: قطعا دشمن این کار را می‌کند. امکان رخ دادن هرچیزی وجود دارد وقای جمعیت از حدش بالاتر برود هیچ کشوری نمی‌تواند آن‌را کنترل کند.
وی در پایان گفت: وقتی ترامپ به‌روی کار امد گفت من دیوار بین امریکا و مکزیک میکشم، مکزیک هم کشوری است که نیروی کار ارزانی دارد و بایدن اعتقاد داشت که خیلی کارهارا می‌توانند انجام دهند. ولی با مهاجران مقابله می‌کنند و انها نمی‌توانند به‌طور هجومی وارد کشور شوند. بعد که همه جارا گرفتار کرده‌اند به فکر اخراج آن بیفتد.
انتهای‌پیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما