علی انجو متخصص اخلاق پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درباره مصادیق تعارض منافع در نظام سلامت گفت: تعارض منافع ترجمه عبارت Conflict of Interest است و کلمه Interest در فارسی منافع ترجمه شده است درحالی که این کلمه بیشتر به مفهوم دغدغه است. ما دغدغه‌های مختلفی مانند شهرت، جایگاه اجتماعی و محبوبیت داریم و یکی از این دغدغه‌ها هم مسائل مالی است یعنی ممکن است کسی به دلیل رسیدن به محبوبیت کاری انجام دهد که دغدغه دیگری زیرپا گذاشته شود. نوع اشتباه تعارض منافع این موضوعات را محدود کرده است اما تعارض منافع صرفا بحث مالی نیست و هر دلنگرانی و دغدغه دیگری هم در آن بگنجد و مثلا ممکن است تلاش من برای محبوبیت داشتن باعث شود که کاری به ضرر مریض انجام دهم.

بیشتر بخوانید

تعارض منافع وزیر بهداشت / تفاوت حرف تا عمل عین‌الهی

کدام مدیران بیمارستان‌های دولتی در بخش خصوصی شاغل هستند؟ 

او افزود: تعارض منافع در تعریف یعنی هر کجا که دغدغه‌ای در طرف یک ارتباط باعث شود دغدغه‌ای در طرف دیگر ارتباط نادیده گرفته شود. همه انواع تعارض منافع هم عمدی اتفاق نمی‌افتند و گاهی ممکن است پزشکان خیلی خوبی که دغدغه بیمار دارند، در اقدامی در درمانگاه شریک شوند و این آن‌ها را در موقعیت تعارض منافع قرار دهد. برای مثال درمانگاهی تصمیم بگیرد که دستگاه نوار قلب بیاورد و درصدی از انجام نوار قلب‌ها به پزشک برسد و ناخودآگاه میزان تجویز نوار قلب افزایش پیدا می‌کند. یعنی اگر مراقبت نکنیم عارض منافع خود به خود اتفاق می‌افتد.

سهم خواهی در نظام سلامت

انجو توضیح داد: تعارض منافع موقعیتی است که فرد در آن قرار می‌گیرد و ممکن است خطا کند. از دیگر مصادیق تعارض منافع وقتی است که پزشک یا مرکز درمانی به راننده یک آمبولانس پول بدهد که بیماران را به مرکز او بیاورد  و راننده هم درصد بگیرد. یا گاهی یک متخصص داخلی در ازای ارجاع بیمار به جراح از آن جراح هزینه دریافت می‌کند، اگر بخواهیم موضوع را تحلیل کنیم داستان‌های متعددی پشت آن است، برای مثال متخصص داخلی که سوادش کمتر از جراح نیست و با خود می‌گوید که چرا درآمد من باید کمتر از او باشد و سهم من از درمان بیمار چقدر است؟ درواقع همیشه آدم‌هایی که تخلف می‌کنند استدلال‌های هم برای خودشان دارند و اول موضوع را برای خود توجیه می‌کنند و بعد انجام می‌دهند. به این موارد در نظام سلامت سهم‌خواهی می‌گویند.

او ادامه داد: مورد دیگر زمانی است که پزشک برای آزمایشگاه، رادیولوژی، نوار قلب، سیتی اسکن، داروخانه و غیره بیمار می‌فرستد و سهم دریافت می‌کند. تعارض منافع در شکل‌های مختلف اتفاق می‌‍‌افتد مثلا در شرایطی  که بیماری برای پزشک هدیه آورده و درخواست دارد که بدون نوبت ویزیت شود هم تعارض منافع رخ داده است. معمولا در دانشکده‌های پزشکی تشخیص تعارض منافع و نوع برخورد در آن موقعیت تدریس می‌شود.

بیشتر بخوانید

هدایای دریافتی مدیران سلامت اعلام عمومی شود 

راه‌های مقابله با تعارض منافع

متخصص اخلاق پزشکی عنوان کرد: با اصلاح تعرفه‌ها و ساخت سیستمی درست، پرداخت مناسب حق و حقوق‌ها و آگاهی رسانی می‌توان از تعارض منافع پیشگیری کرد. نگذاریم کسی هم در بخش دولتی کار کند و هم بخش خصوصی که بیماران پولساز بخش دولتی را به بخش خصوصی هدایت کند. در واقع یکی از راه‌های مقابله این است که جلوی به وجود آمدن موقعیت تعارض منافع را بگیریم. در مواردی هم که امکان پیشگیری از شرایط تعارض منافع وجود ندارد می‌توان اطلاع‌رسانی کرد. مثلا پزشک می‌تواند به مریض بگوید که نوار قلب برای تو لازم است و اگر به این مرکز مراجعه کنی درصدی هم به من تعلق می‌گیرد و در آن شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد که به کدام مرکز مراجعه کند.

او در پاسخ به این سوال که برای اصلاح این شرایط خلا نظارتی و اجرایی وجود دارد یا خلا قانونی، افزود: به نظر من بیشتر خلا فرهنگی وجود دارد. مثلا اگر در کشور ما پزشکی به بیمار بگوید که می‌تواند به آزمایشگاهی مراجعه کند که برای پزشک منفعت دارد، کسی این موضوع را نمی‌پذیرد. ما هم در بخش ارائه دهندگان خدمات سلامت و هم بین مردم در این حوزه خلا فرهنگی داریم. اینکه پزشکی در جایی منفعتی دارد الزاما نشان دهنده بدذاتی او نیست بلکه پزشک با اخلاق کسی است که کارش را با کیفیت انجام دهد. به لحاظ قانونی هم باید موارد تعارض منافع به تفکیک مشخص شده و برخورد لازم صورت گیرد. گاهی هم قانون هست اما اجرا نمی‌شود مثلا در زمان رای اعتماد برای وزیر بهداشت یکی از نمایندگان گفت که عضو هیات علمی دانشگاه باید تمام وقت باشد و در بخش خصوصی کار نکند و شما مطب خصوصی دارید اما می‌خواهید وزیر شوید.

کارانه یکی از مصادیق تعارض منافع است

انجو توضیح داد: در مواردی هم خلا قانونی وجود دارد مثلا کارانه خود یکی از موارد تعارض منافع است. کارانه یعنی تو هرچقدر درآمد بیشتری برای بیمارستان داشته باشی، سهم بیشتری از درآمد می‌بری. من نمی‌گویم که کارانه باید حذف شود بلکه توصیه اول اخلاقی ما اجتناب است. گاهی هم حقوق‌ها انقدر کم است که کارانه جبران کسری درآمد است. کارانه قانون است اما قانون هم باید پیوست اخلاقی داشته باشد اما حتی مدیران ما نمی‌دانند که این قانون می‌تواند مصداق تعارض منافع باشد. در واقع باید موارد تعارض منافع شناسایی و برای هر کدام قانونی باشد و گاهی هم خود قانون مصداق تعارض است که باید اصلاح شود.

خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی

این متخصص اخلاق پزشکی درباره آسیب‌هایی که تعارض منافع به نظام سلامت وارد می‌کند، گفت: یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی است. اگر مردم به ما اعتماد نکنند به سمت شیادینی می‌روند که به دنبال آدم‌های نا امید از نظام سلامت هستند. در این شرایط پزشکان هرچقدر هم مردم را به انجام کاری توصیه کرده یا از انجام کاری بازدارند، آن‌ها اعتماد نخواهند کرد. از طرفی تعارض منافع هزینه‌های بسیاری را هم به نظام سلامت وارد می‌کند؛ زمانی که بیماری باید در نزدیک‌ترین مرکز درمان شود اما به دلیل تعارض منافع آمبولانس او را به مرکز دیگری می‌برد و بیمار جانش را از دست می‌دهد و این موارد دیده نمی‌شود.

بیشتر بخوانید

تعارض منافع این بار در مدیران میانی وزارت بهداشت / اتوبوس اصفهان در راه وزارت خانه

او افزود: گاهی در بیمارستان‌ها افرادی هستند که با مراجعه به خانواده بیمار و بدگویی از بیمارستان دولتی سعی دارند او را به سمت بخش خصوصی هدایت کنند. گاهی حتی در سیستم دولتی کسانی هستند که خود به دلیل منافعی که در بخش خصوصی دارند وضعیت بیمارستان دولتی را آشفته می‌کنند که بیمار به بخش خصوصی بروند. شیادان دو دسته هستند، برخی ادعای طبابت کرده و در سیستم درمانی مداخله می‌کنند و درجه دوم شیادان برخی همکاران ما در نظام سلامت هستند که به دلیل منافع مالی خودشان نفعشان در این است که سیستم دولتی خوب کار نکند. این آسیب‌هایی است که از نظر اتلاف منابع به نظام سلامت آسیب می‌زند. بی‌اعتمادی مردم به بخش دولتی هم از اینجا نشات می‌گیرد.

انجو تاکید کرد: اگر امروز ما اطلاعاتی در مورد بیماری‌هایی مثل ایدز و غیره داریم دلیلش این است که مردم به ما اعتماد کرده و از خصوصی‌ترین بخش‌های زندگیشان با ما حرف زده‌اند اما تعارض منافع این اعتماد را مخدوش می‌کند و که حتی در ادامه تعارض منافع کنترل نشده به دانش پزشکی هم آسیب می‌زند.

انتهای پیام/