به گزارش ایسکانیوز، با نهایی شدن توافق هسته‌ای، فرصت‌های جدیدی برای رشد و توسعه این صنعت فراهم خواهد شد، اما همچنان چالش‌هایی نیز وجود خواهد داشت. برای بررسی بیشتر این موضوع، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

توافق هسته‌ای چه تاثیری بر صنعت لوازم یدکی ایران دارد؟

صنعت لوازم یدکی خودرو در ایران، به‌عنوان بخشی مهم و تاثیرپذیر از حوزه خودروسازی و واردات، به‌شدت از شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و به‌ویژه تحریم‌ها متاثر می‌شود. در این میان، توافقات هسته‌ای و بازگشت به برجام یا مذاکرات مشابه، نقشی کلیدی در آینده این صنعت ایفا می‌کنند. برای تحلیل بهتر، تاثیر توافق هسته‌ای را در ابعاد مختلف صنعت لوازم یدکی بررسی می‌کنیم.

واردات لوازم یدکی

برخلاف برخی صنایع که ایران در آن‌ها خودکفایی نسبی دارد، صنعت لوازم یدکی تا حد زیادی وابسته به واردات است؛ به‌ویژه درخصوص قطعات خودروهای خارجی و خودروهای مونتاژی که در سال‌های اخیر وارد بازار ایران شده‌اند. به گفته سخنگوی اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی تهران، بسیاری از قطعات موردنیاز برای خودروهایی مانند هیوندای، بنز، ب‌ام‌و، رنو، تویوتا و دیگر برندهای خارجی، عمدتا از کشورهای اروپایی وارد می‌شوند. اما با وضع تحریم‌ها واردات لوازم یدکی خودرو از مبداهای اصلی به‌شدت کاهش یافته و واردکنندگان مجبور شده‌اند از مسیرهای جایگزین مانند چین، ترکیه یا امارات اقدام کنند که این تغییر مسیر، هم زمان‌بر بوده و هم باعث افزایش 10 تا 15 درصدی هزینه تمام‌شده شده‌است.

در صورت دستیابی به یک توافق جدید هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها، مجددا امکان واردات مستقیم از کشورهای اصلی فراهم می‌شود. این مسئله باعث افزایش کیفیت قطعات در بازار و کاهش قیمت به‌دلیل حذف واسطه‌ها خواهد شد. همچنین با تسهیل روابط مالی و بانکی، روند انتقال پول و تجارت خارجی روان‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.

بازگشت شرکت‌های خارجی و افزایش همکاری‌های فنی

تجربه دوره برجام نشان داد که با رفع تحریم‌ها، شرکت‌های بزرگ خودروسازی خارجی تمایل به بازگشت به بازار ایران دارند. در آن زمان، ایران‌خودرو با پژو فرانسه، سایپا با سیتروئن و کرمان‌موتور با هیوندای وارد همکاری‌های گسترده شدند. این همکاری‌ها نه‌تنها بر بازار خودرو بلکه بر بازار قطعات یدکی نیز تاثیرگذار بودند؛ زیرا در بسیاری موارد لوازم یدکی اورجینال توسط همین شرکت‌ها یا نمایندگی‌های رسمی آن‌ها وارد کشور می‌شد و در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گرفت. در سناریوی توافق، انتظار می‌رود مجددا این فضا فراهم شود. در نتیجه، بازار از قطعات تقلبی یا بی‌کیفیت که در نبود نظارت و محدودیت‌های وارداتی گسترش یافته‌اند، پاک‌سازی خواهد شد.

تغییر ساختار تولید داخلی

در حال حاضر، تولید داخلی قطعات خودرو در ایران بیشتر به خودروهایی مانند پراید و پژو اختصاص دارد که تولید انبوه آن‌ها، تولید قطعه را برای تولیدکننده به‌صرفه‌ می‌کند. اما برای خودروهایی که تعداد آن‌ها در بازار کمتر است، تولید داخلی قطعه مقرون‌به‌صرفه نیست و واردات تنها راه‌کار تامین نیاز است. توافق می‌تواند شرایط را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در تولید قطعات در ایران فراهم کند. در صورت ایجاد همکاری‌های مشترک، نه‌تنها امکان تولید قطعات باکیفیت برای خودروهای خارجی افزایش می‌یابد، بلکه دانش فنی و فناوری نیز به کشور منتقل می‌شود. این مسئله می‌تواند در بلندمدت به تقویت توان تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات منجر شود.

ثبات بازار، کنترل قیمت‌ها و بهبود کیفیت

بازار لوازم یدکی خودرو طی سال‌های اخیر به‌دلیل نوسانات نرخ ارز، مشکلات واردات و ورود اجناس بی‌کیفیت، نوسانات شدید قیمتی را تجربه کرده‌است. توافق هسته‌ای و بازگشت به شرایط عادی می‌تواند نرخ ارز را تثبیت کرده و هزینه‌های واردات را کاهش دهد. این اتفاق، مستقیما روی قیمت قطعات یدکی اثرگذار خواهد بود و فشار هزینه‌ای را از دوش مصرف‌کنندگان و تعمیرکاران برمی‌دارد.

در کنار آن، فضای رقابتی ایجاد شده با ورود برندهای معتبر و نظارت بهتر، کیفیت محصولات عرضه‌شده در بازار را بهبود می‌بخشد. در حال حاضر نیز تلاش‌هایی از سوی اتحادیه‌ها برای جلوگیری از ورود قطعات بی‌کیفیت در حال انجام است، اما نبود جایگزین باکیفیت باعث شده این تلاش‌ها نتوانند اثربخشی کامل داشته باشند.

چالش‌های توافق هسته‌ای در بازار لوازم یدکی ایران

توافق هسته‌ای هرچند می‌تواند نویددهنده کاهش تنش‌های سیاسی و گشایش‌های اقتصادی باشد، اما برای بازار لوازم یدکی ایران، به‌ویژه در حوزه خودرو، معادله‌ای پیچیده و چندوجهی است. این بازار طی سال‌های تحریم، به‌طرزی عمیق با چین گره خورده و همین وابستگی حالا به مانعی بر سر راه تغییر و بهبود تبدیل شده‌است.

دور زدن تحریم‌ها با محوریت چین

در سال‌های اخیر، ایران برای مقابله با محدودیت‌های ناشی از تحریم، مسیرهای غیررسمی متعددی را برای تامین لوازم یدکی خودرو و تجهیزات خود انتخاب کرده‌است. نقش اصلی در این میان را چین ایفا کرده؛ کشوری که نه‌تنها مبدا واردات مستقیم قطعات بوده، بلکه حلقه واسطی برای تولیدکنندگان داخلی نیز به حساب می‌آید. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی با واردات قطعات چینی و مونتاژ آن‌ها خط تولید خود را فعال نگه داشته‌اند.

حالا با فرض بازگشت شرایط عادی و ورود احتمالی برندهای معتبر اروپایی یا آسیایی، تغییر ساختار تولید برای این دسته از تولیدکنندگان، هزینه‌بر و دشوار خواهد بود. زیرساخت‌های تولیدی موجود، عمدتا برمبنای قطعات چینی تعریف شده‌اند و بازگشت به استانداردهای دیگر نیازمند سرمایه‌گذاری سنگینی است؛ سرمایه‌ای که فعلا در دسترس صنایع نیست.

سیطره خودروسازان چینی و مقاومت در برابر رقابت

در سال‌های تحریم، چینی‌ها از خلا برندهای جهانی بهره‌برداری کردند و با همکاری شرکت‌های داخلی، حضور گسترده‌ای در بازار خودرو و قطعات ایران پیدا کردند. این حضور فقط محدود به فروش محصول نیست، بلکه ساختار تولید، مونتاژ، تامین قطعه و حتی دانش فنی بسیاری از کارخانه‌ها، به‌شدت چینی‌محور شده‌است.

در چنین شرایطی، ورود برندهای جدید پس از توافق هسته‌ای با چالش مقاومت ساختاری روبه‌روست. بازیگران چینی نه‌تنها بازار را اشباع کرده‌اند، بلکه با سیاست‌های تجاری هوشمندانه، رقابت را برای دیگران سخت کرده‌اند. حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود، باز هم سرمایه‌گذاران خارجی با احتیاط بیشتری به بازار ایران ورود می‌کنند؛ چراکه تجربه تلخ ترک ناگهانی بازار در دور قبل از توافق، همچنان در ذهن آن‌ها تازه است.

قدرت خرید پایین، سد راه اصلاح بازار

نکته نهایی که باید در تحلیل چالش‌ها مدنظر قرار داد، کاهش قدرت خرید عمومی است. در چنین شرایطی، حتی با ورود محصولات باکیفیت و برندهای معتبر، توان مصرف‌کننده برای خرید آن‌ها وجود ندارد. این موضوع باعث می‌شود که بازار همچنان به قطعات ارزان‌قیمت چینی وابسته بماند. هرچند واردات خودروهای کارکرده یا قطعات دست دوم استاندارد می‌تواند بخشی از این خلا را پر کند، اما برای اثرگذاری واقعی، نیاز به سیاست‌گذاری منسجم و حمایت هوشمندانه از مصرف‌کننده داریم. بااین‌حال، ممکن است با گذشت زمان قدرت خرید مردم بالا رفته و توان خرید برای قطعات اورجینال وارداتی نیز فراهم شود.

سخن پایانی

در نهایت، توافق هسته‌ای می‌تواند نقطه عطفی برای صنعت لوازم یدکی خودرو ایران باشد؛ صنعتی که سال‌ها زیر بار تحریم‌ها و محدودیت‌های وارداتی، کیفیت و ثبات خود را از دست داده‌است. باز شدن درهای تجارت خارجی، بازگشت برندهای معتبر، تسهیل نقل‌وانتقال مالی و انتقال فناوری، همگی می‌توانند بازار قطعات یدکی را دگرگون کنند. اما این مسیر بدون چالش نخواهد بود. وابستگی عمیق به چین، زیرساخت‌های فرسوده و مقاومت بازیگران فعلی بازار در برابر تغییر، موانعی جدی بر سر راه این تحول هستند. موفقیت در این مسیر، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، شفاف‌سازی سازوکارها و جذب هدفمند سرمایه خارجی است تا این فرصت استثنایی به نتیجه‌ای پایدار منجر شود.