به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از قم، آسیاب قره‌سو، نمونه‌ای اصیل از معماری صنعتی سنتی ایران است. بنایی که با بهره‌گیری از مصالح بومی چون سنگ و ساروج و با فناوری ساده اما هوشمندانه روزگار خود، به یکی از مؤثرترین ابزارهای معیشتی مردمان منطقه تبدیل شده بود. این آسیاب از نوع تنوره‌ای است؛ یعنی با هدایت آب به مخزنی به نام تنوره، فشار لازم برای چرخش چرخاب فراهم می‌شده تا سنگ‌های سنگین آسیاب را به گردش درآورد.

منبع آب این آسیاب، رودخانه راهجرد بوده که با جریان دائمی خود امکان فعالیت مداوم در فصل‌های مختلف سال را فراهم می‌کرد. این نوع طراحی، بدون نیاز به نیروی انسانی یا حیوانی، امکان خرد کردن غلات و تأمین آرد برای روستاهای اطراف را فراهم می‌ساخت. در زبان محلی به آن “آس” می‌گفتند؛ واژه‌ای که هنوز در برخی نقاط قم در اشاره به آسیاب سنتی کاربرد دارد.

باوجود جایگاه تاریخی این بنا، ثبت ملی نشده و فاقد تابلوهای معرفی، مسیر دسترسی مشخص یا حتی حفاظ فیزیکی است. گذر زمان، فرسایش طبیعی و بی‌توجهی نهادی، آن را به مرز فروپاشی رسانده؛ درحالی‌که همین بنا در مناطق دیگر کشور با اندکی مرمت، به قطب‌های گردشگری فرهنگی و حتی آموزشی بدل شده‌اند.

درحالی‌که بسیاری از استان‌های کشور با بازسازی و معرفی سازه‌های مشابه، مسیر توسعه گردشگری روستایی را دنبال می‌کنند، آسیاب قره‌سو همچنان در سکوت و فراموشی فرورفته است. نبود شناسنامه رسمی، بی‌توجهی در فهرست آثار ملی، و کم‌کاری دستگاه‌های متولی میراث ‌فرهنگی باعث شده این بنا در معرض آسیب جدی قرار گیرد؛ درحالی‌که ظرفیت‌های متعددی در دل آن نهفته است.

در چشم‌انداز توسعه گردشگری استان قم، سلفچگان می‌تواند نقشی محوری ایفا کند. نزدیکی به جاده ترانزیتی، وجود آثار طبیعی و تاریخی متنوع و پتانسیل بوم‌گردی، منطقه را مستعد سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری کرده است. آسیاب تنوره‌ای قره‌سو می‌توانست به بخشی از این زنجیره تبدیل شود؛ محلی برای بازدید علاقه‌مندان به معماری سنتی، گردشگران تاریخی، و حتی برنامه‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان در شناخت فنون قدیمی.

در نبود حفاظت، این سازه اکنون با تهدید تخریب تدریجی روبه‌روست. نبود سقف محافظ، نفوذ رطوبت و بارندگی، و احتمال تخریب انسانی در غیاب نظارت، همگی آینده این اثر را مبهم کرده‌اند. شاید بازدیدی ساده، یک ثبت ملی یا حتی مشارکت اهالی روستا بتواند نقطه آغاز نجات آن باشد. اما تا آن زمان، قره‌سو همچنان فقط نامی خواهد بود بر روی نقشه، با چرخی که دیگر نمی‌چرخد.

خبرنگار: سیدمیلاد محسنی

انتهای پیام/