به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، مجلس دوازدهم شورای اسلامی در آستانه انتخابات اجلاسیه دومین سال خود در خرداد ۱۴۰۴ قرار دارد و از هم اکنون بازار گمانه‌زنی درباره ترکیب هیات رئیسه مجلس در فضای رسانه‌ای کشور داغ شده است.
بیشتر بخوانید؛
نقش مستقلین در ریاست قالیباف
انتخاباتی که به واسطه شرایط خاص کشور از اهمیتی دوچندان برخوردار است. خردادماه موعدی سرنوشت‌ساز برای قوه مقننه خواهد بود مقطعی که نه‌تنها ساختار مدیریتی مجلس برای یک سال آینده تعیین رقم می‌خورد بلکه بر روند تعامل این نهاد با سایر ارکان حاکمیت، به‌ویژه دولت تأثیر مستقیم خواهد گذشت.
امروز کشور با مجموعه‌ای از چالش‌های درهم‌تنیده در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مواجه است از گره‌های پیچیده در مذاکرات هسته‌ای و بحران ناترازی‌های انرژی، تا مسائل حساس فرهنگی و اجتماعی مانند موضوع حجاب را در برمی‌گیرد. در چنین شرایطی انتخاب رئیس مجلس نه تنها صرفاً یک تصمیم داخلی بلکه اقدامی راهبردی برای سامان‌دهی امور کشور به شمار می‌رود.
رئیس فعلی مجلس چگونه به این جایگاه رسید؟
محمدباقر قالیباف از خردادماه ۱۳۹۹، با تکیه بر کرسی ریاست قوه مقننه، واژه «مجلس انقلابی» را وارد ادبیات سیاسی کشور کرد؛ واژه‌ای که بازتاب نحوه نگرش وی به حکمرانی در سطح کلان بود. دور نخست ریاست وی بر مجلس در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ معاصر کشور آغاز شد که همه‌گیری ویروس کرونا، خروج آمریکا از برجام، و بازگشت تحریم‌های سنگین از مصادیق چالش آن دوران بود.
اما وی در دور دوم ریاست خود، در شرایطی سکان قوه مقننه را مجدداً در دست گرفت که کشور در آستانه انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری بود و التهابات ناشی از شهادت رئیس جمهور پیشین بود. در آن زمان انتشار نام قالیباف به‌عنوان یکی از نامزدهای ریاست مجلس دوازدهم، واکنش‌های گوناگونی را در میان ناظران سیاسی و نمایندگان مجلس برانگیخت.
موافقان، وی را مسلط‌ترین فرد به شرایط پیچیده کشور و سکان‌داری مجلس می‌دانستند و معتقد بودند فقط وی می‌تواند هدایت مجلس را برعهده بگیرد. اما در مقابل نمایندگان منتقد وی در جبهه پایداری بر این باور بودند که وی در مجلس دوازدهم از نقش ریاست مجلس فراتر رفته و در آیین نامه‌های داخلی مجلس نیز تغییراتی ایجاد کرده است.
با وجود نقدهایی از این دست، سرانجام درآستانه انتخابات موسی غضنفرآبادی، رئیس موقت فراکسیون انقلاب اسلامی، به خبرنگار ایسکانیوز گفته بود: «احتمال قوی می‌دهم فراکسیون انقلاب اسلامی با قدرت از ریاست آقای قالیباف حمایت کند و ایشان بالای ۲۰۰ رأی بیاورد.» این پیشبینی به رئیس فراکسیون انقلاب اسلامی که طیف همسو با قالیباف است محدود نماند و حسینعلی حاجی‌دلیگانی که کاندید جبهه پایداری برای نائب‌رئیسی مجلس بود، نیز پیشبینی کرد: «اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، آقای قالیباف با حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ رأی رئیس مجلس شورای اسلامی خواهد شد.»
در نهایت قالیباف با کسب ۱۹۸ رأی به ریاست مجلس دوازدهم رسید. مجتبی ذوالنور، رقیب وی از جبهه پایداری تنها ۶۰ رأی کسب کرد و منوچهر متکی، دیگر کاندیدای انتخابات ریاست مجلس که از لیست شورای وحدت به مجلس راه یافته بود با کسب ۶ رای نفر سوم انتخابات ریاست مجلس شد. تحلیل‌گران نقش نمایندگان مستقل و اصلاح‌طلب مجلس را در پیروزی قالیباف بسیار تعیین‌کننده می‌دانند؛ چراکه این طیف از نمایندگان ترجیح می‌دهند از قالیباف حمایت کنند تا از رسیدن کاندیدهای جبهه پایداری مانند مجتبی ذوالنور به ریاست قوه مقننه جلوگیری شود.
ریاست آینده مجلس؛ قالیباف یا رقبای در سایه؟
شرایط سیاسی محمدباقر قالیباف در خرداد امسال تفاوتی چشمگیر با سال گذشته دارد. چهره‌ای که تا همین یکی دو سال پیش برای اعضای جبهه پایداری «حاج‌باقرِ انقلابی» بود، اکنون از سوی همان جریان‌ها به‌عنوان «رئیس مجلسی که با پزشکیان به وفاق رسیده» مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
امروز جبهه پایداری به جدی‌ترین رقیب قالیباف در مسیر بازگشت دوباره‌اش به کرسی ریاست مجلس بدل شده‌است. این تقابل، ریشه در جلسات پشت‌پرده انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته دارد؛ جایی که قالیباف و سعید جلیلی، بر سر کناره گیری یکی به نفع دیگری به توافق نرسیدند و همین اختلاف، نقطه آغاز تنش‌های علنی میان آن‌ها شد.
با آغاز به کار دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان، قالیباف رویکردی نسبتاً همدلانه با دولت در پیش گرفت؛ همکاری‌هایی که از دید اعضای جبهه پایداری، مصداق نوعی عقب‌نشینی سیاسی تعبیر شد. به‌ویژه پس از آن‌که قالیباف با همراهی دولت، از ابلاغ لایحه «عفاف و حجاب» جلوگیری کرد؛ شکاف میان این جبهه و ریاست مجلس به نقطه اوج رسید.
با وجود نزدیک شدن به موعد انتخاب هیئت‌رئیسه مجلس دوازدهم، هنوز لیستی رسمی از نامزدهای این رقابت منتشر نشده‌است. با این حال، برخی رسانه‌ها از نام‌هایی چون محمود نبویان، منوچهر متکی، علاءالدین بروجردی، و از میان بانوان سارا فلاحی، مریم عبداللهی، بهشید برخوردار و سمیه رفیعی به‌عنوان چهره‌های احتمالی در این رقابت یاد کرده‌اند البته این اسامی قطعی نیست و ممکن است در روزهای آینده برخی از این افراد حضورشان در انتخابات را تکذیب کنند و حتی ممکن است اسامی جدیدی به این لیست افزوده شود.
در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با نمایندگان طیف‌های مختلف مجلس از مستقلین تا جبهه پایداری درباره چشم‌انداز انتخابات خرداد ۱۴۰۴ را می‌خوانید:
نقش راهبردی هیئت رئیسه در اقتدار مجلس
حمیدرضا گودرزی نماینده مستقل مجلس در پاسخ به این پرسش که رئیس مجلس در شرایط فعلی چه شاخصه‌هایی باید داشته باشد، بیان کرد: رئیس مجلس باید از جایگاه، وجاهت و کرامت این مسئولیت خطیر صیانت کند. بسیاری از مسائل در مجلس وجود دارد که پیگیری و مدیریت آن‌ها بر عهده هیئت رئیسه است. این هیئت باید آن‌قدر از توانمندی و انسجام و قدرت تصمیم‌گیری برخوردار باشد که بتواند فرآیندهای داخلی مجلس را به‌درستی هدایت کند و نظم را حفظ نماید. اگر هیئت رئیسه قادر به کنترل مجلس نباشد، بی‌نظمی و اختلال در روند بررسی‌ها، اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. برخی موضوعات نظیر طرح‌هایی که خارج از دستور مطرح می‌شوند، باید با صلابت و در چارچوب آئین‌نامه مدیریت شوند و اجازه داده نشود بدون ضابطه در دستور کار مجلس قرار گیرد.
وی در ادامه افزود: در مواردی نیز تصمیماتی در سطح کلان نظام اتخاذ می‌شود که هیئت رئیسه موظف است با درایت، مجلس را در راستای آن سیاست‌ها هدایت کند. به‌طور مثال، موضوع حجاب، که انتظار می‌رود هیئت رئیسه در این زمینه از قاطعیت و مهارت‌های ارتباطی لازم برخوردار باشد تا از ایجاد حواشی و اختلافات جلوگیری کند. در عرصه بیرونی مجلس نیز وضع به همین شکل است. برخی از مسائل در تعامل با وزارتخانه‌ها از جمله مسئله استیضاح وزرا رخ می‌دهد که نیازمند پیگیری هوشمندانه است. این امر به‌ویژه زمانی اهمیت می‌یابد که عملکرد وزیر مربوطه چالش‌هایی جدی در سطح منطقه، استان یا حتی کل کشور ایجاد کند.
مجلس نیازمند مدیریت عقلانی و مقتدر است
این نماینده مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا بدنه فعلی هیئت رئیسه مجلس توانایی تحقق اهدافی که گفتید را دارد یا خیر، گفت: به‌نظر من آقای قالیباف بسیاری از ویژگی‌هایی را که برای ریاست لازم است، دارد. البته نمی‌گوییم عملکرد ایشان صددرصد بدون ضعف بوده طبیعی است که در هر دوره‌ای کاستی‌هایی وجود دارد اما با در نظر گرفتن شرایط کشور و فضای سیاسی، می‌توان گفت که ایشان در مجموع عملکرد قابل قبولی از خود نشان داده‌است
امیدواریم در دوره جدید، با انتخاب ترکیبی از افراد متخصص، منسجم و دارای روحیه همکاری، هیئت‌رئیسه‌ای شکل بگیرد که علاوه بر تقویت نقاط قوت دوره قبل، نواقص را هم جبران کند. مجلس نیازمند مدیریت عقلانی و در عین حال مقتدر است. مسیری که قالیباف تا حد زیادی توانسته در آن حرکت کند.
جای خالی بانوان در هیئت رئیسه مجلس
گودرزی درمورد احتمال حضور زنان در انتخابات هیئت رئیسه مجلس خاطر نشان کرد: در مجلس نمایندگان زن این قدرت و اختیار را دارند که فرد شایسته‌ای را برای عضویت در هیئت‌رئیسه انتخاب کنند. در صورت وجود اراده جمعی، این اتفاق می‌تواند به‌خوبی رقم بخورد. امیدوارم در این دوره زمینه برای حضور بانوان در هیئت‌رئیسه فراهم شود چرا که نیمی از جامعه ما را بانوان تشکیل می‌دهند و شایسته است که این جمعیت تأثیرگذار در ساختار تصمیم‌گیری مجلس نیز سهمی جدی داشته باشند.
این عضو فراکسیون مستقلین مجلس در ادامه افزود: اما تا امروز بانوان نتوانسته‌اند به صورت رسمی وارد ترکیب هیئت‌رئیسه مجلس شوند. امروز اما شرایط متفاوتی پیش روی ماست اگر بانوان نماینده با هم تفاهم داشته باشند و از فردی به صورت هماهنگ حمایت کنند، به باور من شانس پیروزی آن در ترکیب هیئت‌رئیسه کاملاً وجود دارد.
اهمیت جایگاه ریاست مجلس بر جهت‌گیری در مذاکرات
عضو کمیسیون عمران مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا انتخاب هیئت رئیسه مجلس بر مذاکرات هسته‌ای تاثیر دارد یا خیر؟ گفت: قطعاً موضوع مذاکرات، از جمله مسائل بسیار مهم و راهبردی کشور است. رئیس مجلس به‌عنوان عضو شورای عالی امنیت ملی و فردی که در جلسات این شورای حضور دارد، نقش موثری در پیگیری و جهت‌دهی به چنین موضوعاتی ایفا می‌کند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، برخی نمایندگان همراه با هیئت‌هایی به کشورهای خارجی سفر می‌کنند و در این مأموریت‌ها بخشی از موضوعات بین‌المللی کشور را پیگیری می‌کنند. زمانی‌که رئیس مجلس مستقیماً در مذاکرات بین‌المللی شرکت می‌کند یا گزارش‌هایی ارائه می‌دهد که مبتنی بر حضور مستقیم وی در این فضاهاست، این مسئله به‌طور قابل توجهی بر جایگاه مجلس و جهت‌گیری سیاست خارجی کشور اثرگذار است.
امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به انسجام داریم
گودرزی در پاسخ به این پرسش که جایگاه ریاست مجلس چگونه جلوی می‌تواند در برابر تندوروی برخی نمایندگان و به حاشیه کشاندن جلسات صحن علنی مجلس موثر باشد، اظهار کرد: به‌شدت مخالف تندروی و رفتار برخلاف گفته‌های رهبری هستم. نمایندگان مجلس باید به‌طوری وظایف خود را انجام دهند که مقام معظم رهبری مجبور نشود واکنش نشان دهند.
وی تصریح کرد: در شرایط فعلی کشور، طبق گفته رهبر انقلاب اسلامی وحدت و انسجام از همه موارد مهم‌تر است. به‌عنوان مثال در ماجرای استیضاح وزیر پیشین اقتصادی آقای عبدالناصر همتی بنده به عملکرد ایشان به‌شدت انتقاد داشتم. اما باور داشتم با توجه به شرایط فعلی کشور الان وقت مناسبی برای استیضاح آقای همتی نیست. در مورد وزیر نیرو نیز اعتقاد دارم که قبل از استیضاح حتما باید شرایط جامعه سنجیده شود و با شخص وزیر دراین‌مورد صحبت شود.
مدیریت مجلس نباید تابع سلیقه شخصی باشد
کامران غضنفری عضو جبهه پایداری و از منتقدان سرشناس مواضع محمدباقر قالیباف و مسعود پزشکیان در واکنش به احتمال تغییرات در هیات رئیسه مجلس گفت: یکی از معیارهای کلیدی برای اداره شایسته مجلس، پایبندی دقیق به قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی مجلس است. مدیریت مجلس نباید در تفسیر اصول حقوقی و مقررات داخلی تابع سلیقه شخصی باشد. متأسفانه در طول سال گذشته، در موارد متعددی شاهد بودیم که ریاست محترم مجلس در تفسیر برخی اصول قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی، شخصی عمل کرده‌است.
وی در ادامه افزود: این شیوه نه‌تنها با روح حاکم بر قانون‌گذاری مغایر است، بلکه شأن نهاد قانون‌گذار را نیز تضعیف می‌کند. همچنین انتظار می‌رود که رئیس مجلس رأی و اراده اکثریت نمایندگان ملت را محترم بشمارد و تصمیمات جمعی را بر ترجیحات فردی مقدم بدارد. احترام به رأی اکثریت، یکی از ستون‌های اصلی مردم‌سالاری و نشانه‌ای از بلوغ در اداره مجلس است.
قضاوت نهایی با نمایندگان ملت است
این عضو جبهه پایداری در پاسخ به این سوال‌که آیا تدوام ترکیب فعلی هیات رئیسه برای سال دوم به نفع کشور است یا خیر؟ اظهار کرد: قضاوت درباره عملکرد هیئت‌رئیسه و ریاست مجلس به عهده نمایندگان ملت است. برخی از عملکردها قابل قبول و نسبتاً مثبت بوده‌اند، اما در برخی موارد نیز کاستی‌هایی وجود داشته که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. با این حال، تصمیم نهایی بر عهده نمایندگان است که در روز رأی‌گیری با در نظر گرفتن مصالح کشور و تجربه عملکرد گذشته نظر خود را اعلام کنند.
غضنفری با اشاره به تاثیر مواضع رئیس مجلس در روند مذاکرات هسته‌ای گفت: جایگاه ریاست مجلس شورای اسلامی صرفاً محدود به اداره جلسات علنی و روند قانون‌گذاری نیست بلکه این مقام نقشی کلیدی در فرآیندهای تصمیم‌سازی کلان کشور ایفا می‌کند. حضور رئیس مجلس در نشست سران قوا و همچنین در شورای عالی امنیت ملی به‌خوبی نشان‌دهنده این واقعیت است که مواضع رویکرد و عملکرد وی می‌تواند بر تصمیمات راهبردی و امنیتی کشور اثرگذار باشد.
همکاری قالیباف و پزشکیان «وفاق» نیست، تساهل در برابر تخلفات است
عضو جبهه پایداری درباره نقش رئیس مجلس در وفاق با دولت اظهار کرد: در سال گذشته به‌طور کلی می‌توان گفت که آقای قالیباف در بسیاری از موارد همراه و هماهنگ با آقای پزشکیان و دولت چهاردهم عمل کرده است. این سطح از همراهی گرچه در نگاه نخست می‌تواند نشانه‌ای از همدلی میان قوا تلقی شود اما در مواردی به حدی رسید که به نوعی تساهل در برابر برخی تخلفات و قانون‌گریزی‌های صورت‌گرفته از سوی رئیس‌جمهور یا برخی اعضای دولت تعبیر شد.
وی در پیان گفت: در مواقعی که انتظار می‌رفت رئیس مجلس با قاطعیت و بر مبنای قانون واکنش نشان دهد، متأسفانه شاهد انفعال یا سکوت بودیم. اکنون باید منتظر ماند و دید که در سال پیش‌رو، این روند ادامه خواهد یافت یا شاهد اصلاح رویکرد و ایفای جدی‌تر نقش نظارتی مجلس خواهیم بود.
بهشید برخوردار نماینده جامعه زرتشیان در خانه ملت و عضو فراکسیون زنان در پاسخ به پرسشی درباره احتمال حضورش در انتخابات هیات رئیسه مجلس به خبرنگار ایسکانیوز گفت: هنوز در این زمینه تصمیمی نگرفته‌ام.
انتهای پیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما