به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوزدر پی فوت مهنا بلوچ‌زاده، دانش‌آموز پایه دهم قبل از امتحان، بار دیگر مسئله اضطراب تحصیلی و فشارهای روانی ناشی از نظام ارزشیابی آموزش‌وپرورش در مرکز توجه قرار گرفته است. اگرچه این اتفاق ممکن است در نگاه نخست یک حادثه به نظر برسد، اما این اتفاق می‌تواند ناشی از سیاست‌گذاری‌ها و رویکردهای آموزشی باشد.
اضطراب امتحان، به‌ویژه درمقطع متوسطه دوم، به یکی از معضلات جدی سلامت روان دانش‌آموزان تبدیل شده است؛ مشکلی که نه تنها به درستی شناسایی نمی‌شود، بلکه در بسیاری از موارد توسط خانواده‌ها و حتی مسئولان آموزشی نادیده گرفته می‌شود. فشار بی‌وقفه برای کسب نمره و موفقیت در آزمون‌ها، بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های روانی و فردی دانش‌آموزان، به مرور سلامت جسمی و روانی آنان را تهدید می‌کند.
بدون بازنگری جدی در روش‌های سنجش و ارزیابی، و بدون درک عمیق‌تری از تأثیر فشار روانی بر نوجوانان، بعید است بتوان از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری کرد. لازم است آموزش‌وپرورش از یک ساختار صرفاً نمره‌محور فاصله بگیرد و توسعه مهارت‌های زندگی، سلامت روان و رشد شخصیت دانش‌آموزان را اولویت دهد.
امیر محمد پاکراه متخصص روانشناس بالینی در گفت‌و گو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص دلایل تشدید کننده استرس دانش‌آموزان عنوان کرد: از مهم‌ترین دلایل اضطراب دانش‌آموزان در ایام امتحانات از نظر روانشناختی این است که دانش‌آموزان در بیشتر مواقع به نتیجه و آیند فکر می‌کنند و به اصطلاح به آینده سفر می‌کنند، یعنی به این می‌اندیشند که امتحان من چه می‌شود؟، آیا من در امتحان موفق می‌شوم؟ و همین موضوع باعث ایجاد اضطراب در دانش‌آموز می‌شود.
وی در ادامه گفت: از دیگر دلایل تشدید اضطراب، مقایسه مداوم خود با دیگران است. دانش‌آموز با مقایسه سطح مطالعه یا آمادگی خود با دوستانش، حس ناتوانی و ضعف پیدا می‌کند که این مسئله به کاهش اعتماد به نفس و بالا رفتن اضطراب منجر می‌شود.
روانشناس در ادامه بیان کرد: یکی از عوامل اصلی اضطراب در میان دانش‌آموزان، ناتوانی در فهم دروس است. زمانی‌که فرد علی‌رغم مطالعه و تمرین مکرر احساس کند که مطالب را نمی‌فهمد، دچار افت انگیزه و کاهش اعتماد به نفس می‌شود. برخی دانش‌آموزان به‌ویژه در ایام امتحانات، از این موضوع گلایه دارند که با وجود تلاش زیاد، یادگیری مؤثری ندارند، مسئله می‌تواند هم ناشی از اضطراب باشد و هم موجب تشدید آن شود. در واقع اضطراب نه تنها تمرکز ذهن را مختل می‌کند، بلکه فرایند یادگیری را نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سخت‌گیری‌های بی‌مورد و افزایش استرس دانش‌آموز
وی با انتقاد از شیوه‌های سخت‌گیرانه و کنترل‌گرایانه برخی خانواده‌ها در امور درسی دانش‌آموزان، عنوان کرد: متأسفانه برخی والدین با ایجاد فضایی خشک و بی‌روح در خانه و حذف عواملی چون تلویزیون و صدا، تصور می‌کنند که محیطی مناسب برای مطالعه فرزندانشان فراهم کرده‌اند اما این رویکرد نه تنها باعث بهبود تمرکز نمی‌شود، بلکه با ایجاد حس توجه متمرکز و فشار زیاد از سوی خانواده، استرس و اضطراب بیشتری را بر دوش دانش‌آموز می‌گذارد.
پاکراه افزود: بزرگ‌ترین آسیبی که والدین می‌توانند وارد کنند، وابسته کردن دوست‌داشتن و پذیرش فرزند به نمره و عملکرد تحصیلی اوست. اگر فرزند حس کند که تنها در صورت گرفتن نمره خوب مورد قبول والدین قرار می‌گیرد، دچار اضطراب شدیدی می‌شود. پذیرش بی‌قید و شرط کودک توسط والدین، مهم‌ترین نیاز روانی او در زمان امتحانات است.
وی با تاکید بر اهمیت نقش آموزش‌و پرورش بیان کرد: نحوه ارزشیابی دانش‌آموزان باید تغییر کند وبر اساس استعداد دانش‌آموزان باشد. مطالب کتاب‌های درسی باید کوتاه‌تر و کاربردی تر باشد. آموزش‌و پرورش می‌تواند با به کارگیری روانشناسان و مشاوران متخصص و حرفه‌ای در مدارس و آموزش مهارت‌های کاربردی به دانش‌آموزان از بروز بسیاری از مشکلات روانشناختی از جمله اضطراب جلوگیری کنند.
پاکراه در ادامه توضیح داد: اضطراب امتحان تفاوت‌های قابل‌توجهی با استرس عادی دارد. این نوع اضطراب به‌عنوان یک احساس دائمی و مداوم، همواره همراه دانش‌آموز است و از ابتدای روز تا پایان شب او را رها نمی‌کند. حتی در شرایطی که فرد در محیط‌هایی چون خانه، مهمانی یا خیابان قرار دارد، این نگرانی به شکلی ناخودآگاه و بی‌وقفه با او است. اضطراب امتحان تنها یک نگرانی مقطعی و درلحظه نیست، بلکه یک حالت روانی پیوسته است که فرد را از لحظه حال دور می‌کند و ذهن او را درگیر مسائل و نگرانی‌های آینده می‌سازد.
وی افزود: این وضعیت باعث می‌شود که دانش‌آموز قادر به تمرکز بر امور روزمره نباشد و با احساس خستگی و بی‌حوصلگی مواجه شود. در نتیجه، این اضطراب نه تنها بر عملکرد تحصیلی فرد تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه سلامت روانی او را نیز به چالش می‌کشد. استرس عادی پیش از امتحان معمولاً در یک بازه مشخص و کوتاه‌مدت تجربه می‌شود. ممکن است فقط شب قبل از امتحان باشد و با اتمام آزمون نیز برطرف شود اما اضطراب امتحان ادامه‌دار است.
روانشناس با اشاره به پیامدهای نادیده گرفتن اضطراب و تبدیل آن به یک اختلال پایدار، تاکید کرد: زمانی که فرد با نشانه‌های اضطرابی مواجه است اما هیچ‌گونه اقدام مؤثری برای مدیریت آن انجام نمی‌دهد، در واقع به جای درمان، به سرکوب موقتی اضطراب روی آورده است. چنین رویکردی نه تنها کمکی به بهبود وضعیت روانی فرد نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود اضطراب به صورت پنهان در ذهن و بدن باقی بماند.
پاکراه توضیح داد: این تنش‌های فروخورده حتی پس از پایان دوره امتحانات نیز از بین نمی‌روند، بلکه به شکل پراکنده و بی‌هدف در روان فرد باقی می‌مانند. با نزدیک شدن به امتحان بعدی، این اضطراب‌های انباشته‌شده بار دیگر فعال شده و به شکل فشرده‌تری بروز پیدا می‌کنند که این امر می‌تواند به شکل‌گیری یک چرخه معیوب از اضطراب مزمن و ناتوان‌کننده منجر شود.
وی در ادامه اظهار کرد: اضطراب زمانی به اختلال تبدیل می‌شود که فرد به طور مداوم در تلاش باشد تا کنترل کامل و بدون نقصی بر شرایط و موقعیت‌های مختلف زندگی خود داشته باشد. این نیاز افراطی به کنترل، در صورت محقق نشدن، منجر به احساس ناکامی و نارضایتی درونی می‌شود. با تکرار این الگو، فرد ممکن است به تدریج انجام فعالیت‌ها و مسئولیت‌های خود را به تعویق بیندازد و از موقعیت‌هایی که احتمال عدم کنترل در آن‌ها وجود دارد، دوری کند. تداوم چنین رفتاری می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالات اضطرابی مزمن و کاهش محسوس کیفیت زندگی در افراد شود.
غذاهایی که تنش دانش‌آموز را بیشتر می‌کنند
روانشناس با تأکید بر اهمیت تغذیه در بهبود تمرکز و کاهش اضطراب گفت: مصرف نوشیدنی‌های تحریک‌کننده مانند نوشابه، نسکافه، قهوه، چای پررنگ و چای‌های عطری در دوران مطالعه و آمادگی برای امتحانات توصیه نمی‌شود. این مواد با افزایش ناگهانی سطح انرژی بدن، می‌توانند باعث اختلال در تمرکز و تشدید اضطراب شوند. برای مطالعه و تمرکز به نوعی انرژی آرام و متمرکز نیاز داریم مواد غذایی تحریک‌کننده‌ای مانند ترشی‌جات، شیرینی‌های خامه‌ای و غذاهای چرب باید از برنامه غذایی حذف شوند و به‌جای آن‌ها از خوراکی‌هایی با شیرینی طبیعی مانند خرما، شیره انگور و مشابه آن‌ها البته به‌طور متعادل استفاده شود.
وی ادامه داد: خوراکی‌هایی مانند آدامس، بستنی، چیپس و پفک نیز باید محدود شوند و در صورت امکان مصرف آن‌ها به آخر هفته‌ها موکول شود. به عنوان مثال، می‌توان روز پنج‌شنبه بعد از امتحان را به عنوان "مرخصی غذایی" در نظر گرفت و به دانش‌آموز اجازه داد تا هر چیزی که دوست دارد بخورد، تا احساس آرامش و پاداش پس از تلاش‌های خود را تجربه کند.
خبرنگار: مهدیه امجدیان
انتهای پیام /
نظر شما