به گزرارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، در دهههای اخیر، دانشگاهها بهعنوان نهادهای اثرگذار در توسعه علمی و اقتصادی، ناگزیر به بازنگری در الگوهای تأمین مالی خود شدهاند. کاهش منابع دولتی، افزایش هزینههای آموزش و پژوهش، و رقابت روزافزون در عرصه آموزش عالی جهانی، دانشگاهها را به سمت تنوعبخشی به منابع درآمدی سوق داده است. درآمدهای غیرشهریهای، از جمله قراردادهای صنعتی، سرمایهگذاریهای فناورانه، جذب دانشجویان بینالمللی و فعالیتهای تجاریسازی، امروز به یکی از ارکان پایداری مالی دانشگاههای موفق جهان تبدیل شدهاند.
این گزارش با تمرکز بر تجربه پنج دانشگاه مطرح بینالمللی، الگوهای درآمدزایی غیرشهریهای آنها را مرور کرده و در ادامه، اقدامات و مسیر تحول دانشگاه آزاد اسلامی ایران را در این زمینه بررسی میکند؛ مسیری که میتواند نقشه راهی برای عبور از بحران مالی و دستیابی به دانشگاهی ثروتآفرین و مستقل باشد.
هاروارد؛ نبوغ مالی با صندوق ۵۰ میلیاردی
دانشگاه هاروارد با صندوق اهدایی بیش از ۵۰ میلیارد دلار و درآمد عملیاتی ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۴۵ درصد درآمد خود را از منابع غیرشهریهای تأمین میکند. این درآمدها شامل کمکهای خیرین، قراردادهای پژوهشی، سرمایهگذاریهای کلان و فعالیتهای انتشاراتی است که به استقلال مالی و ارائه بورسیههای گسترده به دانشجویان کمک میکند. هاروارد با این منابع مالی گسترده، توانسته است پروژههای تحقیقاتی بزرگ و توسعه فناوریهای نوین را بهصورت پایدار دنبال کند و از وابستگی به شهریهها بکاهد.
استنفورد؛ فناوری در خدمت درآمدزایی
دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۲۳ درآمد عملیاتی ۶.۵ میلیارد دلار داشته که ۲۲ درصد آن از درآمدهای غیرشهریهای تأمین شده است. استنفورد با تمرکز بر همکاریهای فناورانه و قراردادهای پژوهشی با صنایع پیشرفته، سهم قابل توجهی از بودجه خود را از این مسیر کسب میکند. این دانشگاه به عنوان مرکز استارتاپها و فناوریهای نوین سیلیکونولی، از سرمایهگذاری در فناوریهای نوظهور بهرهمند است و از این طریق جایگاه جهانی خود را تقویت میکند.
آکسفورد؛ سنت و ثروت در یک قاب
دانشگاه آکسفورد در سال مالی ۲۰۲۴ درآمد ۳.۰۵ میلیارد پوندی داشته که ۲۵ درصد آن از منابع غیرشهریهای است. آکسفورد با ترکیب کمکهای خیرین، قراردادهای پژوهشی، انتشارات و مدیریت داراییهای مالی، درآمدهای پایدار ایجاد کرده است. توسعه مراکز نوآوری و پارکهای فناوری، جذب سرمایههای بخش خصوصی و تقویت همکاریهای پژوهشی، از سیاستهای اصلی این دانشگاه برای تنوع درآمدهاست.
کمبریج؛ درآمدزایی از علم کاربردی
دانشگاه کمبریج با درآمد عملیاتی ۲.۵۱۸ میلیارد پوند در سال ۲۰۲۴، حدود ۲۲ درصد آن را از درآمدهای غیرشهریهای تأمین میکند. کمبریج با تأکید بر پژوهشهای کاربردی و حمایت از شرکتهای دانشبنیان، شبکه گسترده همکاری با صنایع را توسعه داده است. مدیریت داراییهای مالی و ایجاد صندوقهای تخصصی از دیگر عوامل افزایش درآمدهای غیرشهریهای این دانشگاه است.
سیدنی؛ دانشگاهی پیشرو در صادرات آموزش
دانشگاه سیدنی در استرالیا با درآمد عملیاتی حدود ۱.۶ میلیارد دلار استرالیا در سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۰ درصد آن را از منابع غیرشهریهای تأمین کرده است. جذب دانشجویان بینالمللی، همکاری با صنایع، مراکز نوآوری و فعالیتهای تجاریسازی فناوری، از مهمترین منابع درآمدی غیرشهریهای این دانشگاه هستند. این درآمدها امکان سرمایهگذاری در زیرساختهای پژوهشی و توسعه آموزشی را فراهم ساختهاند.
آنچه تاکنون خواندید، گزارشی بود از تجربه دانشگاههای برجسته جهانی در عبور از وابستگی به شهریه و حرکت بهسوی الگوهای متنوع درآمدزایی. این گزارشها نشان میدهد که در دنیای امروز، دانشگاه موفق فقط نهادی علمی نیست، بلکه بازیگری اقتصادی است که با خلق ارزش از دانش، خود را از تکیه صرف بر منابع سنتی رها میکند.
در کشور ما نیز دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای اخیر عزم خود را راسخ کرده تا بهسوی چنین نگاهی حرکت کند. مهمترین عامل این تغییر مسیر، کاهش چشمگیر جمعیت دانشجویی است. با تغییرات جمعیتی کشور، کاهش نرخ موالید و اشباع ظرفیت در برخی مقاطع تحصیلی، روند ورود دانشجویان به دانشگاهها بهویژه در واحدهای دور از مراکز استانها کاهش یافته است. این موضوع بهطور مستقیم درآمد شهریهای دانشگاه آزاد را تحت تأثیر قرار داده و مدل اقتصادی آن را با چالش مواجه کرده است.
از سوی دیگر، افزایش هزینههای جاری و پژوهشی، رشد تورم، و فشارهای اقتصادی باعث شدهاند تا اتکا به شهریه بهتنهایی پاسخگوی نیازهای روزافزون دانشگاه نباشد. در چنین شرایطی، حفظ کیفیت آموزش و تحقیق، نیازمند منابع پایدارتری است.
عامل دیگر، تحول در نقش و جایگاه دانشگاهها در سطح جهانی است. دیگر کمتر کسی دانشگاه را فقط محلی برای تدریس دروس تئوری میداند. در نگاه امروز، دانشگاه باید در حل مسائل جامعه، توسعه اقتصاد دانشبنیان و حتی خلق ثروت ملی نقشآفرینی کند. همین تغییر در تعریف «دانشگاه موفق»، دانشگاه آزاد اسلامی را نیز با ضرورت بازنگری در مدل درآمدی و ماموریت خود مواجه کرده است.
در کنار این موارد، رقابت فزاینده میان دانشگاهها، چه در سطح داخلی و چه در سطح منطقهای، ایجاب میکند که دانشگاهها بتوانند منابع درآمدی متنوعتری برای حفظ و ارتقای جایگاه خود فراهم کنند. دیگر صرفاً داشتن مجوز و امکانات آموزشی کافی نیست؛ دانشگاه باید بتواند در جذب استعدادها، تولید علم و ورود به فضای اقتصاد دانشمحور، فعال و پویا عمل کند.
به همین دلایل، دانشگاه آزاد اسلامی نیز در حال عبور از یک دوران گذار است؛ گذار از اتکای صرف به شهریه، بهسوی ایجاد ساختارهایی که بتوانند درآمد پایدار، مستقل و متکی بر ظرفیتهای درونی دانشگاه فراهم کنند. این تغییر مسیر، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقا و رشد در آینده آموزش عالی کشور است.
خبرنگار: کوشا ساسانیان
انتهای پیام/
نظر شما