شب یلدا، این جشن باستانی و پرمعنا، به‌عنوان یکی از زیباترین نمادهای فرهنگ ایرانی در دل تاریخ ما می‌درخشد. این شب، که به عنوان بلندترین شب سال یاد میشود؛ نمایانگر پیروزی نور بر تاریکی و گرما بر سرماست. یلدا فراتر از یک مناسبت تقویمی، آیینی ریشه‌دار است که از باورها و تجربیات مردم ایران نشأت گرفته و نسل به نسل منتقل شده است.

واژه «یلدا» با ریشه‌ای سریانی به معنای زایش به زایش خورشید و آغاز دوباره روشنایی اشاره دارد. ایرانیان باستان بر این باور بودند که پس از این شب طولانی، روزها بلندتر می‌شوند و این تغییر نشانه‌ای از غلبه روشنایی بر تاریکی است. به همین دلیل، یلدا همیشه با شادی و گردهمایی همراه بوده است.

در این شب خاص، مردم از ساعت‌های پیش از غروب آفتاب سی‌ام آذرماه، خود را برای گردهمایی خانوادگی آماده می‌کنند. خانواده‌ها سفره‌های یلدا را پهن می‌کنند که شامل میوه‌های نمادین، خشکبار، آجیل و شیرینی‌های محلی است. انار و هندوانه به‌ویژه به‌عنوان نمادی از نور و سرزندگی در این سفره‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند.

از زیبایی‌های دیگر این شب، فال گرفتن از دیوان حافظ است؛ رسمی که نشان‌دهنده عمق شعر و ادب در زندگی ایرانیان است. در این شب، افراد با نیتی در دل دیوان حافظ را می‌گشایند و کلمات او را چون پیامی رازآلود می‌شنوند. این فال‌ها گاه امیدبخش‌اند و گاه آرامش‌دهنده.

قصه‌گویی بزرگ‌ترها، به‌ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، روح دیگری به این شب می‌بخشد. داستان‌های کهن و روایت‌های زندگی پلی میان گذشته و حال می‌سازند و کودکان را با فرهنگ و هویت خود آشنا می‌کنند.

سفره‌های شب یلدا از نظر غذایی و معنوی بسیار غنی هستند و هر یک از خوراکی‌ها معنای خاص خود را دارند. آجیل شب یلدا که شامل کشمش، گردو، بادام، قیسی، انجیر و خرما است، به‌عنوان نمادی از فراوانی و برکت در سفره حاضر می‌شود. همچنین، میوه‌های فصلی مانند انار، هندوانه، سیب و گلابی در کنار نوشیدنی‌های سنتی چون چای یا شربت، از بخش‌های جدایی‌ناپذیر این سفره‌ها هستند. همچنین یکی از غذاهای محبوب در این شب آش جو است.

علاوه بر خوراکی‌های سنتی، در برخی خانواده‌ها، جشن‌های دوستانه و موسیقی و نمایش‌های هنری نیز در شب یلدا برگزار می‌شود که جذابیت‌های جدیدی به این سنت دیرپا افزوده است.

یلدا نه‌تنها یک جشن خانوادگی است، بلکه دارای لایه‌های تاریخی، اسطوره‌ای و فرهنگی عمیقی است و در ادبیات کهن ایران نیز نمودهای فراوانی دارد. پژوهشگران حوزه ادبیات و فرهنگ بیان داشته‌اند که یلدا هم‌زمان با جشن‌ها و آئین‌های بی‌شمار باستانی ایران پیوند داشته و در طول قرن‌ها تکامل یافته است.

علاوه بر جنبه‌های فرهنگی، این شب فرصتی برای ترویج همدلی، مهرورزی و انتقال ارزش‌های جمعی از نسلی به نسل دیگر است. در دنیای امروز، حفظ چنین آیین‌هایی نه‌تنها به ارتقای شناخت فرهنگی کمک می‌کند بلکه پیوند میان گذشته و آینده را مستحکم‌تر می‌سازد.

شب یلدا فرصتی برای مکث است؛ مکثی در شتاب زندگی مدرن. فرصتی برای با هم بودن، شنیدن یکدیگر و قدردانی از لحظه‌ها. این شب یادآور آن است که حتی طولانی‌ترین تاریکی‌ها نیز پایدار نیستند و پس از هر شب، سپیده‌ای در راه است.

در نهایت، یلدا تنها یک شب بلند زمستانی نیست؛ بلکه سفری نمادین به عمق زندگی و انسانیت است. شبی که به ما می‌آموزد امید را زنده نگه داریم، به نور ایمان داشته باشیم و ارزش پیوندهای انسانی را فراموش نکنیم. راز ماندگاری شب یلدا همین است: یادآوری عمیق این حقیقت که با عشق، همدلی و امید می‌توان از تاریک‌ترین شب‌ها عبور کرد و به روشنایی رسید.

فعال رسانه‌ای*

انتهای یادداشت/