استان کهگیلویه و بویراحمد، گنجینه‌ای پنهان و دیرینه در قلب سترگ رشته‌کوه‌های زاگرس است که به درستی و با افتخار لقب «سرزمین چهارفصل» را به خود اختصاص داده است. این استان، که در نوار غربی فلات ایران جای گرفته، با داشتن اقلیم‌های آب و هوایی بسیار متنوع – از مناطق گرمسیری حاشیه خلیج فارس و خوزستان تا قله‌های سربه فلک کشیده و همیشه برف‌گیر دنا – تضادی زیبا و چشم‌نواز را در جغرافیای خود به نمایش می‌گذارد. این تنوع اقلیمی، زمینه‌ساز تنوع زیستی بی‌بدیلی شده است که هویت این سرزمین را شکل داده است.

کهگیلویه و بویراحمد یکی از معدود نقاط ایران است که می‌توان چهار حالت کاملاً متفاوت از طبیعت را در یک بازه زمانی کوتاه مشاهده کرد. این ویژگی منحصر به فرد، آن را به آزمایشگاهی طبیعی برای مطالعه اکوسیستم‌های متنوع تبدیل نموده است.

با فرارسیدن بهار، کوهستان‌های زاگرس از خواب زمستانی بیدار می‌شوند و دامنه‌های خشک و سنگی رخت سبز به تن می‌کنند. این فصل، اوج زیبایی و طراوت این استان است.

مهم‌ترین نماد بهار در این منطقه، لاله‌های واژگون (گل اشک) است. این گل‌های بنفش و سرخ‌فام که در دشت‌ها و دامنه‌های کوهستانی می‌رویند، منظره‌ای خارق‌العاده ایجاد می‌کنند. همچنین، رویش گیاهان دارویی متعدد مانند پیاز کوهی (والک) و گونه‌های گرامینه، عطر و بوی خاصی به هوا می‌بخشد.

ذوب شدن توده‌های عظیم برف انباشته شده در ارتفاعات بالا، منبع اصلی تغذیه رودخانه‌ها و چشمه‌ها در این فصل است. رودخانه‌هایی چون بشار، بهمئی، و سیلاخور با جریان‌های پرآب، حیات را به دشت‌ها بازمی‌گردانند. آبشارهای معروفی چون آبشار یاسوج، آبشار مارگون (یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران) و آبشارهای متعدد پنهان در تنگه‌ها، با فوران آب، عظمت طبیعت را به نمایش می‌گذارند.

پاییز در کهگیلویه و بویراحمد، نمایش خیره‌کننده‌ای از تضاد رنگ‌ها و تغییرات شیمیایی برگ‌های درختان است که منظره‌ای کم‌نظیر را پدید می‌آورد.این استان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های بلوط ایرانی است. در پاییز، برگ‌های این درختان به تدریج طیفی وسیع از رنگ‌های زرد، نارنجی، قهوه‌ای سوخته و قرمز آتشین را به خود می‌گیرند و مناظر کوهستانی را به تابلویی نقاشی شده توسط طبیعت تبدیل می‌کنند.این فصل، به دلیل کاهش دما و پایان فصل پرآبی، حس آرامش و سکوت خاصی را به طبیعت هدیه می‌دهد. مناسب‌ترین زمان برای عکاسی طبیعت و پیاده‌روی‌های طولانی مدت است، پیش از آنکه زمستان فرا برسد.

زمستان در مناطق مرتفع این استان، با سردی و بارش سنگین برف همراه است، که تصویری از هیبت باشکوه و متانت کوهستان را به نمایش می‌گذارد.ارتفاعات دنا، ارتفاعات اطراف سی سخت و لردگان زیر لایه‌ای ضخیم و پایدار از برف فرو ‌می‌روند. این برف‌ها نه تنها زیبایی بصری خلق می‌کنند، بلکه منبع حیاتی ذخیره آبی سال زراعی آتی منطقه را تضمین می‌نمایند.

در همین حال، مناطق جنوبی استان مانند دهدشت و بهمئی، زمستانی معتدل‌تر را تجربه می‌کنند و اغلب شاهد بارش برف نیستند، که این امر تنوع اقلیمی استان را تأیید می‌کند.اگرچه برف زیبایی می‌آفریند، اما می‌تواند دسترسی به مناطق عشایری و روستاهای کوهستانی را با چالش روبرو سازد، که نیازمند مدیریت منابع و امدادرسانی قوی است.

مردم کهگیلویه و بویراحمد، که اکثریت آن‌ها از ایل‌های بزرگ بویراحمد و لر هستند، میراث‌دار تمدنی کهن و تاریخی پرفراز و نشیب از مقاومت و پایمردی در برابر سختی‌ها هستند. فرهنگ این مردم نه تنها بر اساس زندگی در محیط سخت کوهستانی شکل گرفته، بلکه با افتخار به هویت ایلی خود پایبند مانده‌اند.

تنوع و رنگارنگی لباس‌های محلی، به ویژه در میان زنان و مردان ایلاتی، جلوه‌ای بصری قدرتمند از هویت فرهنگی و سازگاری با محیط زیست منطقه است.

لباس مردان: شامل “چقه” (عبای بلند پشمی)، “دَبیت” (نوعی شلوار گشاد)، کلاه نمدی (که نماد نجابت و رسمیت است) و گیوه یا کفش‌های دست‌ساز محلی می‌باشد. این پوشش‌ها به دلیل جنس پشمی، در برابر سرما و گرما عایق مناسبی هستند.

لباس زنان: لباس زنان بسیار پرزرق و برق و رنگارنگ است، شامل “جومه” (پیراهن بلند و پرچین)، “سرداری” (روسری بزرگ و شاداب) و “کلگی” (نوعی چارقد یا کلاه تزئینی). این لباس‌ها اغلب با سکه‌های قدیمی و تزئینات نقره‌ای همراه هستند که نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی و ثروت خانواده است.

موسیقی محلی این استان، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره، جشن‌ها و سوگ‌هاست و همواره داستان دلاوری‌ها، عشق به وطن و زندگی قبیله‌ای را روایت می‌کند.

سازهای اصلی مورد استفاده، اغلب سازهای بادی و کوبه‌ای هستند که قدرت صدا و شور بیشتری دارند. “دهل و سرنا” که نماد اصلی موسیقی شاد و مراسمات بزرگ هستند، نقش محوری دارند. همچنین، سازهایی مانند “قشمه” (نوعی نی محلی) و تار در اجرای آوازها به کار ‌می‌روند.

استان کهگیلویه و بویراحمد، با وجود آنکه از نظر منابع زیرزمینی غنی است (به ویژه در حوزه نفت و گاز در مناطق گچساران و بهمئی)، همچنان به عنوان یکی از استان‌های کمتر توسعه یافته ایران شناخته می‌شود. با این حال، منابع طبیعی آن فرصت‌های بی‌نظیری برای توسعه پایدار فراهم می‌آورد.

استان کهگیلویه و بویراحمد تنها یک موقعیت جغرافیایی در غرب ایران نیست؛ بلکه تلاقی تمدن کهن، طبیعت بی‌بدیل چهارفصل و روح سلحشوری مردمی است که همواره با سختی‌ها خو گرفته‌اند. این استان، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، از جمله تنوع زیستی، چشم‌اندازهای کوهستانی مهیب، و فرهنگ اصیل ایلی، پتانسیل تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اکوتوریسم، گردشگری ماجراجویانه و میراث فرهنگی ایران را در سطح منطقه داراست.

دستیابی به این مهم، مستلزم سرمایه‌گذاری هدفمند بر روی زیرساخت‌های پایدار، حمایت از صنایع دستی و فرهنگی بومی و مهم‌تر از همه، تدوین استراتژی‌هایی برای حفظ تعادل میان بهره‌برداری از منابع طبیعی و حفاظت از میراث طبیعی است. “سرزمین چهارفصل” اگر با نگاهی آینده‌نگرانه و مبتنی بر احترام به طبیعت خود مدیریت شود، می‌تواند آینده‌ای درخشان و پایدار را برای مردمانش در آغوش زاگرس رقم بزند. حفظ صدای “دهل و سرنا” در کنار آواز آبشارها، آرزوی دیرینه این دیار است.

سعیده صداقت نژاد_فعال رسانه

انتهای یادداشت/