به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان؛ معماری بومی و سنتی ایران، به ویژه در مناطق کویری مانند استان کرمان، گنجینه‌ای از دانش عمیق در زمینه سازگاری با محیط زیست و بهینه‌سازی مصرف انرژی است. با تشدید تغییرات اقلیمی و افزایش هزینه‌های انرژی، توجه به این الگوهای سنتی برای طراحی ساختمان‌های مدرن به یک ضرورت تبدیل شده است. برای تحلیل نقش معماری بومی در کاهش مصرف انرژی و افزایش تاب‌آوری در برابر شرایط سخت اقلیمی، با مونا حسینی پژوهشگر ارشد طراحی و پایداری زیست‌محیطی ساختمان در مرکز معماری پایدار به گفتگو نشستیم.

مونا حسینی در ابتدای این مصاحبه تصریح کرد: معماری سنتی کرمان، یک نمونه عالی از سازگاری هوشمندانه انسان با اقلیم خشک و گرم است. ساختمان‌های قدیمی کرمان بدون نیاز به سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی پیچیده امروزی، توانایی ایجاد آسایش حرارتی قابل قبولی را برای ساکنان داشتند. این موفقیت مرهون استفاده از تکنیک‌های طراحی منفعل (Passive Design) است که عمداً در معماری کویری به کار می‌رفته است.

او افزود: نقش اصلی معماری بومی در مقابله با تغییرات اقلیمی، در توانایی آن برای تعدیل دمای داخلی ساختمان بدون اتکا به انرژی‌های فسیلی است. استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا مانند خشت و آجر ضخیم، باعث می‌شود که ساختمان‌ها در طول روز گرمای شدید خورشید را جذب و در طول شب، این گرما را به کندی آزاد کنند که این خود به کاهش نوسانات شدید دمایی کمک شایانی می‌کرد. علاوه بر این، استفاده از بادگیرها و حیاط مرکزی (گودال باغچه)، جریان هوای طبیعی و تهویه مطبوع را فراهم می‌کرد که این الگوها امروز می‌توانند در کاهش مصرف برق برای کولرها نقش مهمی ایفا کنند.

حسینی به تکنیک‌های بومی در کاهش مصرف انرژی اشاره کرد و گفت: معماری بومی کرمان در بحث عایق‌سازی حرارتی و مدیریت نور خورشید پیشرو بوده است. استفاده از سایه‌اندازی‌های عمیق (از طریق ایوان‌ها و طاق‌ها)، و حجم‌های فشرده ساختمان با کمترین سطح تماس با خورشید، باعث می‌شد که انرژی کمتری به داخل ساختمان نفوذ کند. امروز در ساختمان‌های جدید شاهدیم که طراحی‌های شیشه‌ای و نمای باز، مصرف انرژی را به شدت افزایش داده‌اند.

وی ادامه داد: الگوی استفاده از مصالح محلی، خود یک اقدام محیط زیستی مهم است. حمل و نقل مصالح از مناطق دوردست، باعث افزایش شدید ردپای کربن در صنعت ساختمان می‌شود. در حالی که معماری بومی کرمان با تکیه بر مصالح موجود در منطقه، این ردپا را به حداقل می‌رساند و باعث کاهش هزینه‌های ساخت نیز می‌شد. در واقع، معماری بومی علاوه بر تأمین آسایش حرارتی، یک مدل اقتصادی و پایدار برای ساخت و ساز ارائه می‌دهد.

پژوهشگر ارشد طراحی و پایداری زیست‌محیطی، چالش اصلی را در نحوه احیای این الگوها در ساختمان‌های مدرن دانست و اظهار داشت: مشکل این نیست که نمی‌توانیم بادگیر بسازیم؛ مشکل اینجاست که معماری مدرن ما تابع منطق سوداگری و سرعت ساخت است. طراحی‌هایی که به عمق و جزئیات نیاز دارند و فضای بیشتری را برای تهویه و حیاط مرکزی اختصاص می‌دهند، در ساخت و سازهای انبوه کنار گذاشته می‌شوند.

او تصریح کرد: برای مقابله با تغییرات اقلیمی، باید این اصول بومی را با فناوری‌های نوین ترکیب کنیم. به عنوان مثال، می‌توان از مدل‌سازی انرژی و شبیه‌سازی رایانه‌ای برای بهینه‌سازی شکل و جهت‌گیری بادگیرهای مدرن استفاده کرد. یا می‌توان عایق‌سازی طبیعی بومی را با تکنیک‌های عایق‌بندی پیشرفته و مصالح دوستدار محیط زیست ترکیب کرد. این تلفیق، منجر به خلق ساختمان‌هایی می‌شود که هم هویت محلی را حفظ می‌کنند و هم مصرف انرژی آن‌ها به شدت پایین‌تر از ساختمان‌های رایج امروز است.

حسینی در جمع‌بندی تأکید کرد: معماری بومی کرمان یک نقشه راه معتبر برای ساخت و ساز کم‌کربن است. سازمان نظام مهندسی و شهرداری باید با تدوین ضوابط تشویقی، سازندگان را ملزم و ترغیب کنند که حداقل اصول طراحی منفعل (مانند عمق سایه‌اندازی، استفاده از مصالح بومی و جهت‌گیری مناسب ساختمان) را در طراحی‌های جدید رعایت کنند. بدون بازگشت هوشمندانه به حکمت معماری سنتی، نمی‌توانیم در برابر چالش‌های تغییرات اقلیمی و بحران انرژی در کرمان مقاومت کنیم و شاهد ادامه اتلاف سرمایه‌های ملی خواهیم بود.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/