آریا قریشی منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز در نقد فیلم بدون قرار قبلی اظهار کرد: از آنجایی که بارگاه امام رضا (ع) در ایران قرار دارد همیشه جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانیان داشته و طبیعی است که در سینمای ایران هم با آثار متعددی در این زمینه روبرو شویم و یا اینکه ارجاعاتی به این قضیه داشته‌اند.
وی افزود: بدون قرار قبلی به کارگردانی بهروز شعیبی در همین دسته جای می‌گیرد اما یک تفاوت عمده بین این فیلم و سایر فیلم‌هایی از این دست وجود دارد و آن هم اینکه ما معمولا در این دسته از فیلم‌ها با اشاره‌های خاص مذهبی روبرو می‌شویم و بحث مذهبی به محور کل داستان تبدیل می‌شود مثلا بحث معجزه یا بحث‌های دیگری از این قبیل. اما در بدون قرار قبلی با یک بسته روبرو هستیم و نکته مهمی که فیلم منتقل می‌کند این است که اعتقاد قلبی و درونی به امام رضا بخشی از یک مجموعه فرهنگی است که ما می‌توانیم آن را فرهنگ ایرانی نام‌گذاری کنیم البته نشانه‌های دیگری از این فرهنگ هم در فیلم حضور دارند مانند کاشی‌کاری، سفال‌گری و موسیقی مقامی. بنابر این از نظر فکری بدون قرار قبلی در دل آن دسته از فیلم‌هایی که در موردشان صحبت شد یک پیشنهاد جدید است و قابلیت این را دارد که با گروه‌های مختلفی از مخاطبان ارتباط برقرار کند و بحث فرهنگ بومی و فرهنگ قدیمی مملکت ما را مطرح می‌کند.
بیشتر بخوانید:
هناس در حوزه فیلم‌های استراتژیک موفق عمل نکرده / اغراق در پردازش شخصیت شهره پیرانی
وی ادامه داد: نکته مهم دیگری نیز در روند پیشرفت داستان وجود دارد که قابل ستایش است و آن اینکه آقایان توحیدی و تراب بیگی که فیلمنامه‌نویسان این فیلم هستند و شعیبی به‌عنوان کارگردان در دام یک سری از کلیشه‌ها نمی‌افتند یعنی مشاهده می‌کنیم که شخصیت اصلی این فیلم یعنی یاسمین با بازی پگاه آهنگرانی به ایران برمی‌گردد و تحت تاثیر فرهنگ ایرانی قرار می‌گیرد و اگر از ایران هم خارج شود این فرهنگ را با خود می‌برد و دیگر آن انسان سابق نیست یعنی وقتی از ریشه‌ها و هویت فرهنگی خود مطلع می‌شود و دیگر آن انسان سابق نمی‌شود و در واقع توانسته این سفر درونی را به پایان برساند یا مثلا در مورد حرف نزدن پسر این شخصیت یعنی الکس یک مقدمه چینی وجود دارد که این کودک حرف نمی‌زند و گفته می‌شود که او حرف زده و مادرش نشنیده و با توجه به نمونه‌های قبلی ما انتظار داریم که این پسر بچه در انتهای فیلم شروع به حرف زدن کند ولی این اتفاق رخ نمی‌دهد و این تمهید شجاعانه‌ای است که این فیلم را از کلیشه‌ها دور می‌کند. به جز این موارد ما با فیلمی روبرو هستیم که در واقع یک سفر درونی را به تصویر می‌کشد بنابراین ما کنش بیرونی چندان زیادی نداریم و قرار نیست با یک فیلم پر فراز و نشیب روبرو باشیم.
قریشی افزود: فیلم بدون قرار قبلی بسیار آرام و با طمانینه به جلو می‌رود و این جنس از فیلم‌ها دارای مخاطب خاص خود است و شاید از این جنبه فیلم بدون قرار قبلی خیلی نتواند با انواع سلیقه‌ها ارتباط برقرار کند و سلیقه خاص خود را می‌طلبد، سلیقه‌ای که خیلی دنبال فعل و انفعالات بیرونی و تحرک بیرونی نباشد و به تغییرات درونی قهرمان داستان بیشتر توجه داشته باشد.
منقد سینما تصریح کرد: این فیلم همچنین دارای نقاط ضعفی است، مثلا در دل داستان ما با مشکل در پرورش و پردازش برخی از شخصیت‌ها روبرو هستیم، به عنوان نمونه ما با یک شخصیت غایب روبرو هستیم که پدر شخصیت اصلی ماست و این شخصیت قرار است که با وجود اینکه حضور فیزیکی ندارد اما یک هویت کاملا مشخص داشته باشد ولی قرار است تاثیر آن در کل فیلم دیده شود اما کم کم متوجه می‌شویم که آن تصویر اولیه که ما و شخصیت اصلی داستان از پدر این شخصیت داشته‌ایم تصویر درستی نبود و به ابعاد جدیدی از آن شخصیت پی می‌بریم. یا شخصیت دیگری در داستان وجود دار که متوجه می‌شویم عامل برگشتن یاسمین به ایران است و دروغی گفته که او را به ایران بکشاند و این سوال مطرح می‌شود که اصلا چرا او باید چنین کاری را انجام دهد؟
قریشی اذعان کرد: به نظر من فیلمنامه در ساخت و پرورش یک سری از این انگیزه‌ها چندان موفق نبوده و از نظر اجرایی ما الگوهای تکرار شونده‌ای را در فیلم می‌بینیم که برخی از آنها جواب داده و برخی اینطور نبوده است. به‌عنوان مثال ما در فیلم به همراه شخصیت و بازتاب آن در شیشه روبرو می‌شویم و گاهی می‌توان تشخیص داد که دوربین از روی عمد در جایی قرار گرفته که ما شخصیت و بازتاب تصویر آن در شیشه را یکجا بتوانیم ببینیم و این مسئله در جاهای مختلف فیلم تکرار می‌شود یعنی در تهران، در مسیر حرکت به مشهد و در مشهد. این از آن ایده‌هایی است که در فیلم جواب می‌دهد و مابه نوعی مواجهه انسان با خویشتن خود را مشاهده می‌کنیم و چون درست اجرا شده منظور نویسنده را منتقل می‌کند اما از طرف دیگر، ما تصاویری داریم که انگار فیلم را فصل‌بندی می‌کنند مثلا تصویر نوازنده‌ای که در حال نواختن موسیقی است، تصویر لاک‌پشتی که در آب می‌افتد و یا رقص چوبی که در ابتدای فیلم مشاهده می‌کنیم، با توجه به اینکه روایت در اکثر موارد بر روی شخصیت یاسمین متمرکز است و ما از دریچه او جلو می‌رویم این تصاویر خارج از روایت قرار می‌گیرند یعنی یک آگاهی اضافه‌ای به ما منتقل می‌کنند در حالی که شخصیت در آنجا حضور ندارد یعنی ما از شخصیت جدا می‌شویم برای اینکه این تصاویر را ببینیم، تصاویری که در بعضی موارد حال و هوای انتزاعی پیدا می‌کنند. این از آن دسته الگوهایی است که جواب نداده و به نتیجه مناسب نرسیده هر چند معنا را متتقل می‌کند اما به خاطر گسستی که ایجا می‌شود فیلم یک مقدار ضربه می‌خورد.
وی گفت: در نهایت بدون قرار قبلی در مدل خودش فیلمی است که نقاط قوتی دارد و پیشنهادات جدیدی را نسبت به فیلم‌های هم دسته خودش مطرح می‌کند و این نکته مهمی است و فیلم، بسیار آرام و کم فراز و شیبی است و جنس روایتی دارد که که ممکن است ما در سینمای ایران حداقل در جریان زیاد شاهدش نباشیم، اما به دلیل همین نقاط قوتی که فیلم دارد مخاطب خاص خود را می‌توان داشته باشد و برایش دلپذیر باشد اما نقاط ضعفی هم دارد که باعث می‌شود بدون قرار قبلی نتواند به جایگاهی که پتانسیلش را دارد دست یابد.
بر اساس این گزارش، قصه فیلم بدون قرار قبلی درباره زنی به نام «یاسمن» با بازی پگاه آهنگرانی است که در کشور آلمان زندگی کرده و بزرگ شده. او به بهانه مرگ پدرش مجبور می‌شود سفر کوتاهی به ایران داشته باشد. این شخصیت در طول سفر خود با اتفاقات تازه و آدم‌هایی مواجه می‌شود که تغییراتی در نگاه و افکار او به وجود می‌آورند.
انتهای پیام/
نظر شما