به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، برای گرفتن فال حافظ و تعبیر و تفسیر آن باید علم و سواد کافی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا هر روز تفسیری یکی از غزل های حافظ شیرازی را برایتان بگذاریم. امروز ۲۸ تیرماه غزل شماره ۲۱ می‌پردازیم:

فال حافظ/ بشنو این نکته که خود را ز غم آزاده کنی

دل و دینم شد و دلبر به ملامت برخاست / گفت با ما منشین کز تو سلامت برخاست
که شنیدی که در این بزم دمی خوش بنشست / که نه در آخر صحبت به ندامت برخاست

شمع اگر زان لب خندان به زبان لافی زد / پیش عشاق تو شب ها به غرامت برخاست
در چمن باد بهاری ز کنار گل و سرو / به هواداری آن عارض و قامت برخاست

مست بگذشتی و از خلوتیان ملکوت / به تماشای تو آشوب قیامت برخاست
پیش رفتار تو پا بر نگرفت از خجلت / سرو سرکش که به ناز از قد و قامت برخاست

حافظ این خرقه بینداز مگر جان ببری / کآتش از خرقۀ سالوس و کرامت برخاست

شرح و تفسیر غزل شماره ۲۱ دیوان حافظ شیرازی

شرح و تفسیر بیت یکم

دل و دینم شد و دلبر به ملامت برخاست / گفت با ما منشین کز تو سلامت برخاست

دل و دینم به هوای عشق رفت. دلبر هم به ملامت بر خاست . یعنی به جهت رسوا شدنم جانان سرزنشم کرد و گفت : با ما منشین که تو دل و دین را از دست داده و رسوا شده ای . یعنی آن سلامت که داشتی از دست داده به ملامت افتادی و از این به بعد با ما نشست و برخاست مکن که بی ننگ و نام شده ای . [ شد = در اینجا به معنی رفت . ملامت = سرزنش ، مذمت . برخاست = بلند شد ]

شرح و تفسیر بیت دوم

که شنیدی که در این بزم دمی خوش بنشست / که نه در آخر صحبت به ندامت برخاست

که را شنیدی که در این مجلس دنیا با خوشی و صلح و صفا نشست و در آخرِ صحبت با پشیمانی از مجلس بلند نشد. یعنی در این بزم دنیا هر که دو سه روزی اگر خوش باشد به دنبالش حتماََ چند روزی مغموم خواهد شد چون خلقت دنیا بر این وضع نهاده شده . [ که را شنیدی = اگر شنیدی . ندامت = پشیمانی]

شرح و تفسیر بیت سوم

شمع اگر زان لب خندان به زبان لافی زد / پیش عشاق تو شب ها به غرامت برخاست

شمع اگر با زبان خود از آن رُخِ خندان لافی زد . یعنی خود را به آن رُخِ خندان تشبیه کرد و به خود بالید . شبها در برابر عشاق خود به غرامت آن لاف ایستاد . خلاصه تا صبح سر پا ایستادنش در برابر عشاق تو از روی اعتذار از گستاخی است . همین است که هم می سوزد و هم اشک می ریزد . [ غرامت = به معنی هیزم و یا هر چیز که آتش زدنش لازم است مثل دِین و دیت ]

شرح و تفسیر بیت چهارم

در چمن باد بهاری ز کنار گل و سرو / به هواداری آن عارض و قامت برخاست

باد بهاری در چمن به عشق جانان پیدا شد و به جانب جانان وزید . باد برخاست یعنی باد وزید . این اصطلاح در ترکی هم استعمال می شود . حاصل سخن اینکه : باد بهاری به عشق عارض جانان ، گُل را و به هوای قامت او سرو را ترک کرد. [هواداری = محبت]

شرح و تفسیر بیت پنجم

مست بگذشتی و از خلوتیان ملکوت / به تماشای تو آشوب قیامت برخاست

خطاب به جانان می فرماید : تو مست بگذشتی و از ملائک به سبب تماشای تو ، فتنۀ قیامت بلند شد . یعنی ملائک غوغا کردند . یعنی مستانگی تو از بشر گذشته ، ملائک را هم به فتنه و آشوب انداخت. [ خلوتیان = جمع خلوتی منسوب به خلوت، مقام ملائک را عالم ملکوت گویند پس مراد از خلوتیان ملکوت ملائک است . آشوب = غوغا و فتنه]

شرح و تفسیر بیت ششم

پیش رفتار تو پا بر نگرفت از خجلت / سرو سرکش که به ناز از قد و قامت برخاست

سروِ سرکش که به قد و قامت خود فخر می کرد . پیش رفتار تو از خجالت سرش را بلند نکرد . یا در برابر رفتار تو ، یعنی سروِ سرکش که به قد و قامت خود فخر و مباهات می کرد . همین که خواست با فخر و ناز قدم بردارد. در برابر راه رفتن تو از خجلت و حیرت پا از پا بلند نکرد یعنی نتوانست حرکت کند . [ رفتار = در اینجا به معنی روش . بر نگرفت = بلند نکرد . خجلت = شرمگین . به ناز از قد و قامت برخاست = به قد و قامت خود فخر کرد. برخاست = در اینجا به معنی ایستاد]

شرح و تفسیر بیت هفتم

حافظ این خرقه بینداز مگر جان ببری / کآتش از خرقۀ سالوس و کرامت برخاست

حافظ، این خرقه ریا که پوشیده ای ترک کن شاید از آتش جهنم جان به سلامت ببری . زیرا از این خرقه ریا و کرامت ، آتش ظاهر شد . یعنی کسانی که خرقۀ ریا پوشیده و اظهار کرامت می کنند . رسوای عالم شدند . پس اگر تو هم این صفت را داری ترک کن که رسوای عالم نشوی . مضمون مصراع دوم ، کنایه از رسوا شدن است . [ مگر جان ببری = باشد که جان به سلامت ببری . سالوس = ریا]