به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، ریزگردها چندسالی است که به دردسرهای بزرگی برای کشور تبدیل شدهاند. پنج ساله شدن خشکسالی و کاهش بارش در کنار مدیریت غلط باعث شده تا سالانه بر کانونهای گرد و غبار افزوده شود.
بنا به گفته علی تیموری رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مساحت کشور ایران ۱۶۴ میلیون هکتار است که از این میزان حدود ۱۳۵ میلیون هکتار جزو عرصههای منابع طبیعی محسوب میشود و تحت مدیریت این سازمان قرار دارد.
۱۰ میلیون تن گرد و غبار سالانه در کانونهای داخلی گردو غبار تولید میشود
از این میان ۳۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی در کشور وجود دارد که ۱۵ میلیون هکتار از عرصههای بیابانی، فوق بحرانی و جزو کانونهای برداشت گرد وغبار است.
آمارها میگویند که ۱۰ میلیون تن گرد و غبار سالانه در کانونهای داخلی گردو غبار تولید میشود. کانونهای داخلی تولید ریزگردها در ۲۳ استان فعال است و ۶ استان بحرانیترین چشمههای تولید ریزگرد کشور را دارند.
کدام استانها بیشتر در معرض خطر هستند؟
۶ استان خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خوزستان و هرمزگان بیشترین غبارخیزی کشور را دارند.
تالابهای بزرگی که یکی یکی خشک میشوند
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت نگرانکننده تالابهای کشور، اعلام کرد که ۴۳ درصد از آنها به دلیل خشکسالی و بیتوجهیهای مستمر، به کانونهای گرد و غبار تبدیل شدهاند. ۹ تالاب مهم ایران ازجمله انزلی، هامون، جازموریان، بختگان، حوض سلطان، دریاچه نمک، بامدژ و شیمبا در تابستان ۱۴۰۳ به دلیل کمبود بارندگی، افزایش دما و برداشت بیرویه از منابع آبی به طور کامل خشک شدهاند.
یکی از کانونهای بزرگ گرد و خاک هم دریاچه ارومیه است که امیدها برای احیای آن هر روز کمرنگتر میشود.
خشکسالی پنج ساله و کاهش ۴۰ درصدی بارش
بخشی از این مشکل حاصل خشکسالی پی در پی در کشور است. احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در گفتو گو با ایسکانیوز درباره کاهش بیسابقه در بارش و خشکسالی در کشور توضیح داد: سال گذشته، میزان بارش تقریباً در سطح نرمال بود؛ البته در بسیاری از استانها کمتر میانگین کشوری بود اما میانگین کشوری نسبت به میانگین بلندمدت فاصله زیادی نداشت اما امسال میزان بارندگی در سطح کشور حدود ۴۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است.
وی افزود: در بسیاری از استانها، با نابهنجاری و کمبود بارش قابل توجهی مواجه هستیم. درصد زیادی از بارشها در کشور اتفاق نیفتاده است. بهعنوان نمونه، در استان تهران حدود ۵۰ درصد کاهش بارندگی داریم. در استانهایی مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان در جنوب شرق کشور، این کاهش بیش از ۷۵ درصد است؛ یعنی تنها حدود ۲۵ درصد از بارش مورد انتظار دریافت شده است.
وظیفه عنوان کرد: در مجموع، میانگین کشوری حدود ۴۰ درصد پایینتر از نرمال است. استانهایی مانند گیلان، مرکز تا غرب مازندران، و زنجان بارشی نزدیک به نرمال داشتند؛ یعنی اختلاف آنها با وضعیت طبیعی بارش کمتر از ۱۰ درصد بوده است. با این حال، هیچ استانی بارشی بیشتر از نرمال نداشته است.
همه تقصیر را به گردن خشکسالی نیندازید
اما نمیتوان صرفا گرمایش زمین و خشکسالی را مقصر دانست و کمکاریها را ندید. بهمن ایزدی کویرشناس و فعال محیط زیست در گفتوگو با ایسکانیوز در این باره گفت: دلیل اصلی این پدیده که سلامت مردم را در خطر قرارداده و ما را با بحران محیط زیست مواجه کرده، تهی شدن عرصههای رویشگاهی و تبدیل آنها به مراکز صنعتی، صنایع تبدیلی، کشاورزی و دامداری است. گسترش شهرها و جادههایی که ضرورتی برای ساخت بسیاری از آنها وجود نداشته، نیز مزید بر علت شده است.
وی ادامه داد: در اصفهان، یزد، کرمان و فارس به چشم دیدهام که مراتع توسط سودجویان و یا تحت جانماییهای غلط بخشهایی ازدولت مستمرا به عنوان تملکهای شخصی تخریب و به عرصههای فاقد پوشش مبدل میشوند که با وزش کوچکترین باد، گرد و خاک بلند و حمل میشود. پوشش گیاهی مرتعی محافظ خاک است و با از بین رفتن آنها خاک سست و ریز دانهها در هوا معلق و سایر مناطق حمل میشود. گاهی شدت گرد و خاک به قدری است که دید رانندگان در جاده مختل شده و تصادفات متعدد رخ میدهد.
کاهش رویش گیاهان با افزایش ریزگردها
کویرشناس با اشاره به تبعات افزایش ریزگردها در کشور، گفت: ریزگردها حتی میتوانند در رویش گیاهان هم تاثیر بگذارند و با بارگذاری و نشستن روی برگ درختها، عمل فتوسنتز را با اختلال مواجه کنند. کند شدن فتوسنتز و نبود تعادل، درخت را بیمار و در معرض آفتها قرار میدهد. کمبود آب و ریزگردها در بسیاری از مناطق مانند بوانات در شمال فارس باعث از بین رفتن درختهای گردو ۲۰۰ ساله شده است.
وی با بیان اینکه ریزگردها سلامت انسان را تحت تاثیر سو قرار میدهند، گفت: برای مقابله با ریزگردها باید دست از عملیات انتقال آب دست برداریم. در چنین شرایط هولناکی شایسته است که در امورات کشاورزی گیاهان کم آببر و سازگار با اقلیم کشت کنیم و در مجموع مدیریت رویشگاهها را در غالب طرح و هدف ملی ببینیم و برای آن برنامه اجرایی مبتنی بر اصول توسعه پایدار ایجاد کنیم.
وجود یک میلیون حلقه چاه در کشور
ایزدی با بیان اینکه شاهد افزایش پدیده باغ شهرها در کشور هستیم، عنوان کرد: وجود یک میلیون حلقه چاه در کشور یعنی ما از ایران یک آبکش ساختهایم که البته آمارهای غیررسمی بیش از این مقدار است. منابع پایه و حیاتی کشور در بحران است اما برنامهای نداریم. بخش کشاورزی بیش از ۹۲ درصد آب کشور را مصرف میکند و به دلیل کشتهای غیراصولی بیش از ۶۰ درصد این آب هدر میرود.
وی ادامه داد: ما شناسنامهای برای استفاده درست از اقلیمهای کشاورزی و آب و خاک نداریم. اگر وزارت کشاورزی و نیرو به فکر نجات این سرزمین باشند، شایسته است کمی درنگ کرده و در مصرف آب حوزه کشاورزی تجدید نظر کنند و بر اساس سوابق زیانبار موجود باید به طورجدی توجه کنند که ایجاد سدهای متعدد راهکار کنترل این شرایط و برون رفت از بحران نیست.
کویرشناس با اشاره به خشک شدن تالابها بیان کرد: بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور که دریاچه پریشان بود را از دست دادیم و این دریاچه امروز خود به کانون ریزگرد تبدیل شده است. دریاچه طشک و بختگان هم با ۱۲۰ هزار هکتار مساحت به کویر نمک تبدیل شدهاند و ریزگردهای شیمیایی و نمکی سلامت مردم در حوزه کربال و خرامه به خطر انداخته است. براساس آماری که مسئولان اعلام کردهاند، در شهرستان خرامه که در جوار دریاچه خشکیده بختگان است، ۴۰۰ بیمار سرطان ریه داریم. بسیاری از مردم هم دچار بیماری پوستی میشوند.
افزایش مهاجرت اجباری
وی افزود: خشک شدن تالابها به دلیل دخالت ما در تعدیل آب و قوانین طبیعی توزیع آب وحشتناک است. در منطقه کربال بیش از ۶۰ روستا و آبادی وجود دارد که به دلیل انتقال آب رودخانه کر در حوزههای بالادست و انتقال به اراضی برنج کامفیروز، مزارع بخش کربال خشک شده و بومیان کربال سکونتگاههای دیرینهشان را رها و به حاشیه شهرهای اقماری از جمله شیراز مهاجرت کردهاند .
جلوگیری از عملکرد جزیرهای
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا به اهمیت همکاری دستگاههای مسئول باهم برای مقابله با این بحران اشاره کرد و به ایسکانیوز گفت: برای مقابله با پدیده گرد وغبار باید اقداماتی در سطح ملی و محلی انجام شود. یکی از اقدامات اساسی، همکاری با وزارت جهاد کشاورزی و بخشهای مربوطه است. بهویژه در بخش حفظ و احیای منابع طبیعی و مراتع که میتوانند بهعنوان یک عامل کنترلکننده گرد و غبار عمل کنند.
وی توضیح داد: این مشکل در کوتاهمدت حل نخواهد شد. با توجه به وسعت کانونهای گرد و غبار و روند تغییرات اقلیمی، لازم است که راهکارهای بلندمدتی در راستای پیشگیری از بحرانهای مشابه اتخاذ شود.
تکالیف برنامه هفتم توسعه برای سازمان منابع طبیعی
دولت و مجلس در برنامه پنج ساله هفتم توسعه تکالیف مهمی را بر عهده سازمان منابع طبیعی قرار داده است و سازمان منابع طبیعی در برنامه پنج ساله تکلیف دارد ۲۰ میلیون هکتار اقدامات آبخیزداری در کشور انجام دهد. همچنین در این برنامه موظف شده است ۲۰ درصد از کانونهای بحرانی بیابان زا در کشور را کاهش دهد و باید دید که این سازمان چگونه برای این موضوع برنامهریزی خواهد کرد.
کانونهای خارجی ریزگرد چه کشورهایی هستند؟
گذشته از کانونهای داخلی ریزگرد، باید گفت که بخش مهمی از ریزگردها از کشورهای اطراف راهی ایران میشوند و کانونهای داخلی و خارجی دست در دست هم میدهند تا زندگی مردم مختل شود. ۱۲۷ میلیون تن گرد و غبار سالانه در کانونهای خارجی گردو غبار تولید و روانه برخی شهرهای ایران میشود. ۶ کشور ترکمنستان، عراق، افغانستان، پاکستان، امارات و عربستان با دارا بودن کانونهای بحرانی تولید ریزگرد، برشهرهای ایران تاثیر میگذارند.
کانون شمال عراق بر استانهای کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان تاثیر میگذارد. کانونهای شمال عربستان، جنوب شرق و شمال عراق بر استانهای خوزستان، چهارمحال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر تاثیر میگذارند. کانونهای جنوب عربستان، امارات و جنوب شرق عراق بر استانهای فارس، هرمزگان و کرمان تاثیر میگذارند.کانونهای افغانستان و پاکستان بر سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی تاثیر میگذارند. کانون ترکمنستان بر استان های خراسان رضوی و شمالی، گیلان، مازندران و گلستان تاثیر میگذارند.
به گزارش ایسکانیوز، مشکل کانونهای ریزگرد داخلی باید با راهحلهای دیپلماتیک و همکاری دیگر کشورها حل کرد اما ۱۰ میلیون تن گرد و خاک داخلی هم عددی نیست که به راحتی از کنار آن بگذریم. روزگاری ریزگردها در مقاطعی در برخی استانها دردسرساز میشدند اما امروز بیشتر شهرهای ایران با این مشکل مواجه شدهاند و اگر امروز فکری به حال این شرایط نشود، شاهد افزایش روزافزون مهاجرتهای اجباری و فقر در کشور خواهیم بود.
انتهای پیام /
نظر شما