روزی که مردم ایران به پا خاستند و فریاد حق‌طلبی سر دادند. این قیام نه تنها نشان‌دهنده‌ی عمق ایمان و اعتقاد مردم بود، بلکه به وضوح نشان داد که ملت ایران در برابر ظلم و ستم سکوت نخواهند کرد.
برای درک بهتر آن قیام مردمی باید به زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی آن دوران توجه کرد. حکومت پهلوی دوم، با سیاست‌های غرب‌گرایانه و سرکوبگرانه، نارضایتی گسترده‌ای را در میان اقشار مختلف مردم ایجاد کرده بود. برنامه‌های اصلاحات ارضی شاه، که به انقلاب سفید مشهور شد، گرچه با هدف مدرنیزاسیون کشور انجام می‌شد، اما تبعات ناخواسته‌ای چون نابودی کشاورزی سنتی و مهاجرت روستاییان به شهرها را در پی داشت. این امر به تشدید فقر و نابرابری اجتماعی انجامید.
از سوی دیگر، سیاست‌های فرهنگی رژیم که ترویج فرهنگ غربی و تضعیف ارزش‌های دینی را هدف قرار داده بود، با مخالفت شدید روحانیت و قشر مذهبی جامعه مواجه شد. امام خمینی (ره) به عنوان رهبر کاریزماتیک و آگاه به مسائل زمانه، به شدت با این سیاست‌ها مخالفت کرده و به روشنگری مردم می‌پرداختند. سخنرانی‌های روشنگرانه ایشان در قم و دیگر شهرها به تدریج پایه‌های مردمی مبارزه را شکل داد.
در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ (مصادف با ۱۲ محرم ۱۳۸۳ قمری)، ندای مرجعیت و رهبری امام خمینی (ره)، قلوب مردم را به هم پیوند داد و حرکتی خودجوش و عظیم را در سراسر کشور شکل داد. جرقه‌ی اصلی این قیام، دستگیری امام خمینی (ره) در ساعات اولیه صبح پانزدهم خرداد بود. خبر دستگیری ایشان به سرعت در شهرهای مختلف پیچید و منجر به خشم و اعتراض گسترده مردم شد.
مردم تهران، قم، ورامین و دیگر شهرها، با شعارهای یا مرگ یا خمینی، مرگ بر شاه و اسلام پیروز است، به خیابان‌ها ریختند و خواهان آزادی امام خود شدند. این تظاهرات که با حضور پرشور دانشجویان، بازاریان، کارگران و اقشار مختلف مردم همراه بود، به سرعت ابعاد گسترده‌ای یافت.
رژیم پهلوی در مواجهه با این قیام مردمی، به سرکوب خونین متوسل شد. نیروهای نظامی و امنیتی با شلیک مستقیم به سمت مردم، صدها نفر را به شهادت رساندند و هزاران نفر را مجروح کردند. واقعه کشتار ۱۵ خرداد که در آن مردم ورامین به قصد حمایت از امام خمینی (ره) به سمت تهران حرکت کرده بودند و در پل باقرآباد توسط نیروهای نظامی به گلوله بسته شدند، نمونه‌ای از این سرکوب وحشیانه است.
با وجود سرکوب شدید، این قیام با خون شهدا آبیاری شد و بذرهای انقلاب اسلامی را در دل خاک ایران کاشت. فداکاری و ایثار شهدا، الهام‌بخش نسل‌های بعدی شد و روحیه مقاومت را در جامعه زنده نگه داشت.
جنبش خرداد سال ۱۳۴۲ درس‌های بزرگی برای ما دارد، این قیام به ما می‌آموزد که در برابر ظلم و ستم باید ایستادگی کرد و هرگز تسلیم نشد. مردم ایران با ایستادگی خود نشان دادند که برای دفاع از عقاید و ارزش‌هایشان، حاضر به پرداخت بهای سنگینی هستند.
خردادماه آن سال به ما نشان داد که وحدت و همبستگی مردم، قوی‌ترین سلاح در برابر ستمگران است. اتحاد روحانیت و مردم و همبستگی اقشار مختلف جامعه، عامل اصلی شکل‌گیری و استمرار این قیام بود.
شهادت صدها نفر از مردم بی‌گناه در این روز، نمادی از از خود گذشتگی و ایثار برای آرمان‌های الهی بود. این فداکاری‌ها راه را برای پیروزی انقلاب اسلامی هموار کرد.
قدرت مردم به ما یادآوری می‌کند که برای رسیدن به آزادی و عدالت، باید بهای سنگینی پرداخت. این قیام، همچنین نشان داد که زور مردم، فراتر از هر حکومتی است و اگر ملت اراده کند، می‌تواند سرنوشت خود را تغییر دهد؛ تاریخ معاصر ایران گواه این حقیقت است که هیچ قدرتی نمی‌تواند در برابر اراده و خواست ملت تاب بیاورد.
بیداریِ پانزدهمِ خرداد، تنها یک تاریخ نیست، یک فرهنگ است، یک مکتب است، یک راه است. راهی که به پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران منجر شد. این روز، هر سال به ما یادآوری می‌کند که ارزش‌هایی چون آزادی، استقلال و جمهوری اسلامی، با خون هزاران شهید به دست آمده است و باید از آنها با تمام وجود محافظت کنیم.
مکتب خرداد ۱۳۴۲، مکتب مبارزه با ظلم و ستم، مکتب دفاع از ارزش‌های اسلامی و مکتب ایستادگی در برابر استکبار جهانی است. این مکتب، همچنان الهام‌بخش ملت ایران در مسیر پیشرفت و تعالی است.
نقش امام خمینی (ره) در شکل‌گیری و هدایت آن قیام بی‌بدیل است. ایشان با بصیرت و شجاعت کم‌نظیر خود، خطر انحرافات رژیم پهلوی را تشخیص داده و با آگاهی‌بخشی به مردم، زمینه را برای یک حرکت عظیم فراهم آوردند. سخنرانی‌های کوبنده ایشان علیه سیاست‌های رژیم به ویژه در مورد انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید، خشم مردم را برانگیخت و شور انقلابی را در دل‌ها زنده کرد. امام خمینی (ره) با تأکید بر استقلال کشور، اجرای احکام اسلامی و مبارزه با فساد، افکار عمومی را به سمت انقلاب رهنمون ساختند. دستگیری ایشان، نقطه اوج این روند بود که به قیام عمومی در این روز خاص انجامید.
آن روز حماسی، اگرچه به ظاهر سرکوب شد اما در واقع آغازگر مسیری بود که به پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ انجامید. این قیام، پیامدهای مهمی داشت.
نهضت پانزده خرداد، بسیاری از مردم را از خواب غفلت بیدار کرد و ماهیت سرکوبگرانه رژیم پهلوی را برملا ساخت. مردم دریافتند که رژیم حاضر است برای حفظ قدرت خود، دست به هر جنایتی بزند.
پس از این واقعه تاریخی، هسته‌های مبارزاتی زیرزمینی شکل گرفت و فعالیت‌های انقلابی به صورت مخفیانه ادامه یافت. این هسته‌ها در سال‌های بعد نقش مهمی در سازماندهی مبارزات داشتند.
آن ایام، موقعیت امام خمینی (ره) را به عنوان رهبر اصلی انقلاب تثبیت کرد. تبعید ایشان به ترکیه و سپس عراق، نه تنها باعث فراموشی ایشان نشد، بلکه صدای ایشان را به گوش جهانیان رساند و مبارزه را در خارج از کشور نیز ادامه داد.
شکست قیام خونین به روش مسالمت‌آمیز، برخی از گروه‌ها را به سمت مبارزه مسلحانه سوق داد. هرچند امام همواره بر مبارزه مسالمت‌آمیز تأکید داشتند، اما این تحول نشان‌دهنده عمق نارضایتی و ناامیدی از اصلاح‌پذیری رژیم بود.
به طور کلی این حماسه، نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است که ریشه‌های عمیقی در باورهای دینی و اراده ملت ایران دارد. این قیام، نه تنها نشان‌دهنده قدرت ایمان مردم بود، بلکه به وضوح ثابت کرد که ملت ایران در برابر ظلم و ستم، سکوت نخواهند کرد. درس‌های ایستادگی، وحدت، از خود گذشتگی و قدرت مردمی که از این واقعه آموختیم، همچنان راهگشای ملت ایران در مسیر پیشرفت و مبارزه با استکبار جهانی است. یاد و خاطره‌ی شهدای ۱۵ خرداد گرامی و راهشان پر رهرو باد.
* فعال اجتماعی
انتهای پیام/
نظر شما