به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز؛ زیردریایی‌ها یکی از محرمانه‌ترین و حیاتی‌ترین مؤلفه‌های قدرت دریایی ایران به شمار می‌روند. حضور آنها در خلیج فارس، دریای عمان و حتی آب‌های آزاد، مزیتی راهبردی در جنگ‌های فرسایشی و غافلگیرانه ایجاد می‌کند. ایران به ویژه با در نظر گرفتن برتری دریایی و هوایی دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، از زیردریایی‌ها برای اجرای جنگ نامتقارن، تهدید خطوط دریایی، مین‌ریزی، شلیک اژدر و انتقال نیروهای ویژه استفاده می‌کند.
در چارچوب جنگ نامتقارن دریایی، زیردریایی‌های ایران به ویژه برای نقش‌های زیر طراحی یا استفاده می‌شوند:
کمین در آب‌های کم‌عمق خلیج فارس
شناورهای سنگین دشمن مانند ناو هواپیمابر یا ناو پشتیبانی، در مسیرهای باریک و با عمق محدود حرکت می‌کنند. زیردریایی‌های سبک ایران مانند غدیر با استتار صوتی و فیزیکی در این آب‌ها پنهان می‌مانند و در زمان مناسب با اژدر یا مین به هدف حمله می‌کنند.
حمله اژدری و فرار سریع (Hit and Run)
با استفاده از سامانه ناوبری داخلی و سکوت حرکتی، زیردریایی‌ها به منطقه عملیات نزدیک می‌شوند، اژدر شلیک می‌کنند و پیش از واکنش دشمن موقعیت خود را تغییر می‌دهند.
مین‌ریزی دریایی مخفی
مین‌ریزی دریایی مخفی یکی از تاکتیک‌های کلیدی ایران است. زیردریایی‌ها قادر به استقرار مین‌های دریایی در مسیر کشتی‌های دشمن یا در آبراه‌های استراتژیک مانند تنگه هرمز هستند.
شلیک موشک از زیر آب
در مدل‌های جدیدتر مانند «فاتح» یا «کیلو»، امکان پرتاب موشک کروز ضدکشتی از طریق لوله اژدر وجود دارد. این قابلیت به ایران امکان می‌دهد بدون حضور سطحی، اهداف دوربرد را تهدید کند.
عملیات شناسایی و انتقال نیروهای ویژه
در سناریوهای خاص، زیردریایی‌ها برای جابه‌جایی تیم‌های غواصان رزمی یا عملیات‌های مخفی پشت خطوط دشمن استفاده می‌شوند.
مزیت‌های ایران در حوزه زیردریایی
تنوع تاکتیکی بالا در نبردهای کم‌عمق و ساحلی
تولید بومی گسترده در کلاس سبک و نیمه‌سنگین
رادارگریزی، سکوت حرکتی و پنهانکاری در عملیات
هماهنگی با پهپاد و قایق‌های تندرو در حملات مشترک
چالش‌ها ایران در حوزه زیردریایی
نبود زیردریایی هسته‌ای و محدودیت برد عملیاتی
ضعف در سامانه‌های سونار و جنگ الکترونیک پیشرفته در مقایسه با ناوگان‌های غربی
سختی در تعمیرات و پشتیبانی قطعات حساس به دلیل تحریم‌ها
زیردریایی‌های ایران
ایران تاکنون دست‌کم ۲۳ تا ۲۵ زیردریایی بومی یا بومی‌سازی شده عملیاتی دارد که اکثر آنها از کلاس «غدیر» هستند، و در کنار آنها پروژه‌هایی چون فاتح، فتح و بعثت نیز در حال توسعه یا بهره‌برداری‌اند.
زیردریایی فاتح
زیردریایی کلاس فاتح نمادی از جهش ایران در حوزه فناوری دریایی است. طراحی کاملاً بومی، ادغام فناوری‌های پیشرفته مانند سونار چندگانه، ESM و قابلیت حمل موشک کروز آن را به بازوی بازدارنده قدرتمند و استراتژیک کشور در عرصه دریایی تبدیل کرده است. تحرک طولانی‌مدت و دکترین تاکتیکی آن، از اجرای عملیات پنهانی، مین‌ریزی دریایی، تا حملات ناگهانی با اژدر یا موشک کروز پشتیبانی می‌کند. با افزودن سیستم AIP در آینده، این زیردریایی جایگاه خود را در سطح بالاتری در نبرد زیرسطحی منطقه‌ای تحکیم خواهد کرد.
این زیردریایی توسط سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع طراحی و ساخته شده و در بهمن ۱۳۹۷ برای نخستین بار به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شد. پیش از آن، ایران تنها زیردریایی‌های سبک کلاس «غدیر» و زیردریایی‌های سنگین‌تر روسی کلاس «کیلو» یا «طارق» را در اختیار داشت، اما فاتح از نظر وزنی و مأموریتی، بین این ۲ طبقه قرار می‌گیرد و نخستین تجربه مستقل ایران در طراحی زیردریایی با کارایی عملیاتی بلندمدت به شمار می‌آید.
این زیردریایی در رده زیردریایی‌های نیمه سنگین قرار می‌گیرد، ولی سنگین‌ترین زیردریایی ساخت ایران به شمار می‌آید. ۴۳ تا ۴۸ متر طول و حدود ۴/۵ متر عرض دارد و بسیار بزرگ‌تر از زیردریایی‌های سبک مانند غدیر (حدود ۲۹ متر). این زیردریایی می‌تواند تا ۳۱ روز با توجه به آذوقه و باتری زیر دریا بماند. تا عمق ۲۰۰ متری می‌تواند شیرجه بزند و از سواحل تا مسافت ۶۰۰ کلیومتر محافظت کند.
بدنه آن از نوع تک‌بدنه‌ای با طراحی هیدرودینامیک است که برای کاهش صدای حرکتی و بهبود پنهانکاری صوتی مناسب‌سازی شده است. فاتح از سامانه پیشرانی دیزلی استفاده می‌کند و حداکثر سرعت آن روی آب ۲۶ کیلومتر در ساعت و زیر آب ۲۰ کیلومتر در ساعت اعلام شده است.
در بخش تسلیحاتی، فاتح به چهار لوله اژدر ۵۳۳ میلی‌متری در دماغه مجهز است که امکان شلیک اژدرهای هدایت شونده، مین‌های دریایی و حتی موشک‌های کروز را دارد. طبق اطلاعات منتشر شده، این زیردریایی توانایی حمل دست‌کم هشت مین دریایی یا چند فروند موشک کروز دریایی (نظیر نصر یا قادر) را دارد که از داخل اژدراندازها پرتاب می‌شوند. قابلیت شلیک موشک از زیر سطح آب، ایران را در رده معدودی از کشورهایی قرار می‌دهد که به این فناوری دست یافته‌اند.
از نظر سامانه‌های ناوبری و شناسایی، فاتح به مجموعه‌ای از سامانه‌های سونار فعال و غیرفعال، سیستم‌های جنگ الکترونیک، عمق‌سنج، شتاب‌سنج، و سیستم موقعیت‌یابی داخلی مجهز است. این مجموعه‌ها به زیردریایی امکان می‌دهند تا در سکوت کامل، اهداف سطحی و زیرسطحی را شناسایی و رهگیری کند. همچنین، فاتح به پریسکوپ الکترواپتیکی برای رصد اهداف سطحی و مشاهده محیط اطراف در زمان صعود به عمق کم، مجهز است.
این زیردریایی مجهز به موتور الکترودیزلی است. به این معنی که هنگامی که در عمق فرو می‌رود و دیگر دسترسی به هوای بیرونی ندارد، موتور دیزل خاموش می‌شود. در این حالت، زیردریایی فقط از موتور الکتریکی تغذیه می‌کند که انرژی‌اش را از باتری‌های قبلاً شارژ شده می‌گیرد. چون موتور الکتریکی هیچ گونه احتراق یا تولید دود ندارد، عملکرد آن بسیار بی‌صدا و پنهانکار است. این ویژگی به زیردریایی اجازه می‌دهد تا در سکوت، عملیات شناسایی، رهگیری یا حمله را انجام دهد بدون اینکه به راحتی توسط سونارهای دشمن کشف شود.
فاتح ۱ در سال ۱۳۹۷ به طور رسمی وارد خدمت نیروی دریایی ارتش شد. فاتح ۲ در فروردین ۱۴۰۲ معرفی شد. مشخصات کامل عملیاتی آن هنوز منتشر نشده است، اما گفته شده دارای سیستم‌های اژدر ۲ کاره و موشک سوم است و آزمایش‌های پرتاب اژدر آن با موفقیت انجام شده است. فاتح ۳ نیز هم‌زمان با فاتح ۲ ساخته شده است و هم‌اکنون در حال تکمیل تجهیزات نهایی یا آماده‌سازی برای آزمایش‌هاست.
زیردریایی طارق ۹۰۱
زیردریایی طارق ۹۰۱ در رده زیردریایی‌های سنگین نیروی ارتش قرار می‌گیرد. این زیردریایی در دهه ۱۳۷۰ و بر اساس نمونه‌های روسی کلاس کیلو ساخته و به ایران تحویل داده شده است. این زیردریایی در واقع نسخه‌ای از زیردریایی‌های کلاس کیلو است که به عنوان یکی از زیردریایی‌های مدرن و کارآمد در جهان شناخته می‌شود و به دلیل توانایی‌های بالای پنهانکاری و حمل تسلیحات متنوع، جایگاه ویژه‌ای در نیروی دریایی ایران دارد.
از نظر ابعاد و وزن، طارق ۹۰۱ وزنی حدود هزار و ۱۳۰ تن در سطح و حدود هزار و ۳۰۰ تن زیر آب دارد. طول آن تقریباً ۷۰ متر و عرض آن نزدیک به ۹ متر است. توانایی عملیاتی آن شامل فعالیت تا عمق بیش از ۳۰۰ متر و پیمایش در حدود ۱۱ کیلومتر دریایی است که امکان انجام عملیات‌های طولانی‌مدت زیر آب را فراهم می‌کند.
موتور این زیردریایی دیزلی-الکتریکی است که امکان حرکت آرام و بی‌صدا زیر آب را فراهم می‌کند. این موتور در حالت زیر آب از باتری استفاده می‌کند که باعث کاهش صدای تولیدی شده و ردیابی زیردریایی توسط دشمن را سخت‌تر می‌کند.
از نظر تسلیحات، زیردریایی طارق ۹۰۱ به چندین لوله اژدر ۵۳۳ میلی‌متری مجهز است که قادر به شلیک اژدرهای ضد کشتی و ضد زیرسطحی است. همچنین قابلیت حمل موشک‌های کروز ضد کشتی نیز در برخی گزارش‌ها برای این زیردریایی مطرح شده است. این قابلیت به طارق اجازه می‌دهد که به طور مؤثری در نبردهای دریایی و مقابله با شناورهای دشمن شرکت کند.
در مجموع، زیردریایی طارق ۹۰۱ یکی از ستون‌های قدرت نیروی دریایی ایران در حوزه زیرسطحی به شمار می‌رود و به عنوان یک ابزار بازدارنده مهم، نقش حیاتی در امنیت دریایی ایران در خلیج فارس و فراتر از آن ایفا می‌کند.
زیردریایی نوح ۹۰۲
زیردریایی نوح ۹۰۲ دومین فروند از کلاس کیلو و ساخت روسیه است و در ۱۶ خرداد ۱۳۷۲ به ایران تحویل داده شد. این زیردریایی حدود ۲ هزار و ۳۰۰ تن وزن دارد و زمانی که کاملاً زیر آب می‌رود، وزنش به حدود سه هزار تا چهار هزار تن می‌رسد. طول بدنه‌اش حدود ۷۰ تا ۷۴ متر و عرض آن نزدیک به ۹/۹ متر است.
با سامانه دیزل–الکتریکی مجهز، نوح قادر به پیمودن سرعت ۲۲ کیلومتر در ساعت را زیر آب دارد، و توان پیمایش هنگامی که با استفاده از اسنورکل حرکت می‌کند (در عمق کم) تا ۲۴۰ کیلومتر دریایی را داراست؛ این کارکرد، امکان حضور طولانی پهنه‌ای را فراهم می‌کند.
نوح به ۶ لوله اژدر ۵۳۳ میلی‌متری مجهز است و توانایی حمل ۱۸ اژدر یا ۲۴ مین دریایی را دارد. علاوه بر این، گزارش‌ها از قابلیت حمل موشک‌های کروز ضدکشتی یا ضدهوایی از راه لوله‌های اژدر نیز حکایت دارند. ماندگاری تا ۴۵ روز در دریا، آن را به زیردریایی مؤثری برای بازدارندگی و نمایشی تبدیل کرده است.
زیردریایی یونس
زیردریایی یونس به طور ویژه برای نبردهای دریایی نامتقارن و پدافند در عمق در خلیج‌فارس و دریای عمان طراحی شده است. ویژگی‌های پنهان‌کارانه آن باعث می‌شود که به عنوان پلتفرمی مؤثر برای ردگیری و حمله به کشتی‌های دشمن در آب‌های نیمه عمیق عمل کند. یونس در سال‌های گذشته، در ماموریت‌های دوربرد آموزشی و رزمی در مناطقی چون دریای عمان، مدیترانه و دریای سرخ شرکت کرده و همچنین یکی از اولین زیردریایی‌های ایران بود که در مانورهای مشترک بین‌المللی حضور پیدا کرد.
در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی مبنی بر ارتقای سامانه‌های سونار، ناوبری، موتورها و تسلیحات یونس منتشر شده است که نشان می‌دهد ایران تلاش کرده تا این زیردریایی با تهدیدات مدرن هماهنگ بماند و همچنان نقش مؤثری در دفاع دریایی ایفا کند.
زیردریایی یونس در سال ۱۳۷۵ (رسماً به نیروی دریایی ارتش ایران تحویل داده شد. این زیردریایی در حالت سطحی حدود ۲ هزار و ۳۰۰ تن و در حالت غوطه‌ور کامل نزدیک به سه هزار و ۱۰۰ تن وزن دارد.
طول کلی زیردریایی یونس حدود ۷۲/۶ متر و عرض آن ۹/۹ متر است. یونس نیز از سامانه پیشران دیزل–الکتریک بهره می‌برد که به آن امکان می‌دهد در حالت غوطه‌ور، حداکثر با سرعت ۳۷ کیلومتر بر ساعت حرکت کند. همچنین این زیردریایی می‌تواند تا ۴۵ روز به‌طور مداوم در دریا عملیات انجام دهد.
زیردریایی یونس مجهز به ۶ لوله پرتاب اژدر با قطر ۵۳۳ میلی‌متر در دماغه است و توانایی شلیک اژدر، مین‌های دریایی و احتمالاً موشک کروز ضدکشتی از طریق لوله اژدر را دارد. این زیردریایی همچنین ظرفیت حمل ۱۸ اژدر یا ۲۴ مین را دارد.
یونس به مجموعه‌ای از سونارهای اکتیو و پسیو برای کشف اهداف زیرسطحی و سطحی مجهز است. همچنین بدنه آن با پوشش‌های جاذب صوتی طراحی شده تا ردپای صوتی آن کاهش یابد و از آشکارسازی توسط دشمن جلوگیری کند.
زیردریایی غدیر
زیردریایی غدیر ۹۴۰ یکی از اعضای ناوگان زیردریایی‌های سبک کلاس غدیر نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است. این زیردریایی، که به طور کامل در داخل کشور طراحی و ساخته شده، نماد برجسته‌ای از توانایی بومی ایران در تولید تسلیحات زیرسطحی پیشرفته محسوب می‌شود و به طور خاص برای عملیات در آب‌های کم‌عمق خلیج فارس طراحی شده است.
زیردریایی‌های کلاس غدیر برای عملیات نبرد نامتقارن، کمین، مین‌ریزی و حملات غافلگیرانه به شناورهای دشمن در مناطق ساحلی طراحی شده‌اند. طراحی بدنه و سامانه‌های این زیردریایی کاملاً بومی است و انعطاف عملیاتی آن در محیط‌های بسته و کم‌عمق مثل خلیج فارس به مراتب از زیردریایی‌های متوسط بیشتر است.
طول کلی زیردریایی غدیر حدود ۲۹ متر، عرض آن حدود سه متر و ارتفاع کلی حدود ۳/۵ متر است. وزن آن در حالت سطحی در حدود ۱۲۰ تن و در حالت غوطه‌ور در حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ تن برآورد می‌شود. حداکثر سرعت آن در زیر آب ۱۵ تا ۱۸ کیلومتر در ساعت است. این سرعت برای عملیات پنهانی کافی بوده و با توجه به ابعاد کوچک زیردریایی، شناسایی آن برای رادارها و سونارهای دشمن دشوار است.
برد زیردریایی غدیر بسته به مأموریت، حدود ۵۰۰ تا هزار کیلومتر برآورد می‌شود. معمولاً این زیردریایی‌ها توانایی حضور حداکثر پنج تا ۱۰ روزه در عملیات دریایی دارند.
زیردریایی غدیر ۹۴۰ دارای ۲ لوله پرتاب اژدر با کالیبر ۵۳۳ میلی‌متری است و می‌تواند اژدرهای سنگین ضدکشتی ایرانی (مانند والفجر یا فجر) را شلیک کند. همچنین توانایی مین‌ریزی و پرتاب موشک‌های کروز با برد کوتاه از لوله اژدر را نیز دارد. برخی منابع از تجهیز آن به موشک کروز ضدکشتی نصر-۱ خبر داده‌اند، اگرچه این موضوع به صورت رسمی تائید نشده است.
زیردریایی غدیر به‌خاطر ابعاد کوچک و صدای بسیار پایین، برای عملیات کمین در تنگه هرمز، خلیج فارس، مناطق ساحلی و جزایر حساس بسیار مناسب است و توانایی حمله سریع و غافلگیرانه به کشتی‌ها یا ناوهای پشتیبانی را دارد و از عملیات ویژه و انتقال نیروی انسانی به خطوط دشمن پشتیبانی می‌کند. این زیردریایی همچنین قابلیت مین‌ریزی مخفیانه در مسیرهای حساس دریایی را دارد.
زیردریایی غدیر ۹۴۰ از سامانه‌های سونار داخلی، رادار سطحی محدود، سیستم ناوبری اینرسیایی و عمق‌یاب دیجیتال بهره می‌برد. همچنین، طراحی بدنه با سطح بازتاب صوتی پایین باعث می‌شود احتمال کشف آن با سامانه‌های سونار دشمن کاهش یابد.
زیردریایی غدیر ۹۴۰ نخستین نسخه از کلاس غدیر است که در حوالی سال‌های اوایل دهه ۱۳۹۰ ساخته و وارد خدمت شد. این نسخه بیشتر روی پنهانکاری و قابلیت‌های عملیاتی در محیط‌های کم‌عمق تمرکز دارد.
غدیر ۹۴۵ نسخه‌ای پیشرفته‌تر نسبت به ۹۴۰ که حدود سال ۱۳۹۴ ساخته شده است. این مدل بهبودهایی در سیستم‌های ناوبری، سونار و موتور داشته و احتمالاً از لحاظ کاهش صدای موتور و افزایش ماندگاری در عملیات ارتقاء یافته است. همچنین، ممکن است توانایی حمل تسلیحات جدیدتری مانند موشک‌های ضدکشتی کوتاه‌برد را داشته باشد.
نسخه‌های بعدی غدیر که ممکن است تحت شماره‌هایی مانند ۹۵۰ شناخته شوند، شامل پیشرفت‌های بیشتر در فناوری‌های الکترونیکی، سامانه‌های جنگ الکترونیک و بهبود در راندمان پیشرانه‌ها هستند. این زیردریایی‌ها در سال‌های بعد از ۱۳۹۵ به تولید رسیده‌اند و نمونه‌های دقیق‌تر و مجهزتری نسبت به نسخه‌های قبلی به حساب می‌آیند.
انتهای پیام/
نظر شما