به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، خشکسالی تهران و کمبود آب، روی دیگری هم دارد و برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی باعث شده تا خطر فرونشست در تهران بیش از پیش شود. بنا به گفته اردکانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در سنوات گذشته همواره ۶۰درصد تأمین آب تهران از منابع سطحی و ۴۰ درصد از منابع زیرزمینی انجام میشد اما ظرف دو سال اخیر این نسبت عکس شده است و اکنون ۶۰ درصد تأمین آب از منابع زیرزمینی صورت میگیرد.
مهدی پیرهادی رییس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران هم با هشدار بر افزایش نرخ رشد فرونشست زمین در حریم تهران گفت: بر اساس آمار اعلامی سازمان نقشه برداری کشوری، میزان فرونشست زمین در محدوده حریم جنوب غربی تهران بطور رسمی به ۳۱ سانتیمتر رسیده و این موضوع یکی از جدیترین چالشهای محیط زیست و ایمنی در پایتخت است.
کدام مناطق در معرض خطر هستند؟
براساس آمار شورای شهر تهران مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ بیش از دیگر مناطق در خطر هستند و بعضاً فرونشست به برخی از مناطق نفوذ کرده و در حال پیشروی به سمت مرکز شهر است.
طبق آمار وزارت نیرو حدود ۷۰-۸۰ درصد آب مصرفی در منازل به فاضلاب تبدیل میشود. درحالی که آب حاصل از این فرایند را میتوان برای اهداف سودمندی مانند کشاورزی و آبیاری، تأمین آب آشامیدنی، پر کردن آبهای زیرزمینی، فرایندهای صنعتی و احیای محیط زیست، استفاده مجدد کرد.
فرونشست چه تاثیری بر زندگی مردم خواهد داشت؟
فریبرز ناطق الهی استاد مهندسی سازه و محقق در پاسخ به این سوال که فرونشست چه تاثیری بر زندگی مردم خواهد داشت، به ایسکانیوز گفت: کاهش آب در لایههای زیرین خاک، زیرساختها را تحت تاثیر قرار میدهد و به همین واسطه پایههای پلها، لولهکشیهای گاز و غیره آسیب میبینند. این زیرساختها در گذشته و بر روی بستر خاصی ساخته شده بودند که شرایط آبوهوایی متفاوتی داشت.
وی ادامه داد: وقتی شرایط آب و هوایی از رطوبت به سمت خشکی میرود، خلل و فرج زمین بیشتر میشود و آب یا بخار شده یا به لایههای پایینتر میرود؛ در نتیجه خاک سست شده و تمام ساختارهایی که ما از سطح زمین به پایین داریم، تراکم اصلی خود را از دست میدهند. این در حالی است که این سازهها برای تراکم متفاوتی ساخته شده بودند و حالا تراکم تغییر کرده است.
ناطق الهی عنوان کرد: در اثر این اتفاق لولهها تغییر شکل داده و فونداسیونها تغییر میکنند. کمبود بارشها باعث میشود که شرایط خاک زیر سازهها تغییر کند و این مسئلهای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت.
تفاوت فروچاله و فرونشست
استاد مهندسی سازه درخصوص تفاوت فروچالههایی که یکباره در شهر به وجود میآیند با فرونشست گفت: فرونشست پهنه ایران را درگیر کرده و دلیل آن هم خشکسالیهای متعدد است. علاوه بر این سومدیریت در برداشت آبهای زیرزمینی باعث سست شدن لایههای زیرین شده و زمین نشست میکند. فرونشست در منطقه گستردهای رخ میدهد و عموما این نشست به صورت همگن است و سرعت ملایمی دارد اما در فروچاله گوال ایجاد میشود.
وی افزود: ما پنج تا هفت رشته قوی قنات داریم که از شمال تهران به سمت جنوب جاری هستند. یکی از این قناتها در اطراف محله چیذر، یکی در خیابان شریعتی، دیگری در ولنجک و سعادت آباد است. چند سال پیش هم در محدوده پل صدر، فروچالهای رخ داد. قنات جاری یعنی قناتی که آب کلانی از آنها عبور میکند. البته در مناطقی که قنات در تلاقی با سازهها یا تونلهای مترو است، تمهیداتی اندیشیده میشود؛ مثلا مسیر جدا شده یا قنات کور میشود.
ناطقالهی توضیح داد: بارها شاهد ایجاد فروچاله در اتوبانهای همت و رفسنجانی بودهایم. اینها در اثر جاری بودن قناتهای زیر تهران است و باید فکر جدی برای آنها کرد. مشکل اینجاست که تمام زیرشاخههای قناتها مشخص نیستند. برخی فروچالهها میتوانند به قدری بزرگ باشند که چند خودرو در آن جا میشود.
این محقق معتقد است که بیشتر فروچالههایی که رخ میدهد، ناشی از تغییرات اقلیمی است. وی در این خصوص توضیح داد: این اتفاق در مناطق مختلف تهران رخ میدهد. ما به طور مستمر فروچاله و فرونشست داریم اما تنها موارد بزرگ رسانهای میشوند. خشکسالی و کم آبی باعث شده تا لایههای پایین خاک خشک و سست شوند. مثلا ممکن است که لوله گاز یا نفت بشکند. هر چقدر هم از شمال به سمت جنوب تهران برویم، احتمال این اتفاقات بیشتر است.
استاد مهندسی سازه با بیان اینکه تمام لولههای آب، نفت، گاز و کابلهای برق تحت تاثیر فرونشست قرار میگیرند، بیان کرد: این اتفاق میتواند ریلهای قطار و مخزنهای ذخیره آب را هم تحت تاثیر قرار دهد. مخازن گاز پالایشگاهها هم که از سطح زمین پایینتر هستند، تحت تاثیر شرایط خاک قرار میگیرند. آسیب به این زیرساختها میتواند منجر به فجایع بزرگ شوند.
وی در پاسخ به این سوال که چطور باید با این تغییرات سازگار شویم، گفت: در تمام دنیا آئیننامهها براساس دورههای زمانی تنظیم میشوند و بعد از آن باید، سازه مقاومسازی یا نوسازی شود. زیرساختها باید براساس شرایط مرمت شوند اما چون امروز در شرایط اقتصادی دشواری هستیم، بیشتر توجه بر نگهداری سازهها است اما برخی زیرساختها نیاز به بازسازی دارند.
اهمیت مدیریت زیرسطحی آب
علاوه بر اهمیت نگهداری سازه و بررسی مداوم فرونشست در پهنه تهران، برخی کارشناسان هم معتقدند که با حرکت به سمت مدیریت زیرسطحی آب میتوان بخشی از مشکل را حل کرد. حمید سینیساز کارشناس آب در این باره به ایسکانیوز گفت: بارشها در کشور پایینتر از حد نرمال بوده اما راهکار این است که در مبدا بارش، آب ورودی را به سفرههای آب زیرزمینی هدایت کنیم تا از تبخیر آب جلوگیری شود. در کشور ما این موضوع جدی گرفته نمیشود چراکه رویکرد فعلی ذخیرهسازی سطحی آب است.
سینیساز توضیح داد: جمعآوری آب پشت سدها و در کانالهای آب، اجازه نمیدهد که آب وارد سفرههای زیرزمینی شود. مدیریت زیرسطحی آب از گذشتههای دور و از ایران باستان در این کشور بوده و نمونه بارز آن هم قناتها و آب انبارها بودند اما مخازن سطحی جایگزین شدند که تلفات تبخیر بالایی دارند. اگر بتوانیم مدیریت زیرسطحی را در دستور کار قرار دهیم، در روزهای افزایش مصرف، مدیریت بهتری خواهیم داشت.
وی ادامه داد: مدام در حال برداشت از سفرههای زیرزمینی هستیم درحالی که حجم آب ورودی متناسب با برداشت نیست. با ساخت هر سد، تبادل رطوبتی بین جریانهای سطحی و سفرههای زیرزمینی در پایین دست سد قطع میشود. وزارت نیرو هم اجازه اقدامات آبخیزداری در بالادست سدها را نمیدهد که آب هرچه بیشتر در پشت سدها جمع شود. برای حفر تعداد زیادی هم چاه برای مقاصد صنعتی، شرب، کشاورزی هم پروانه داده میشود که این بسیار بالاتر از توان اکولوژیکی سفرههای آب زیرزمینی ما است. ما باید به سمت مدیریت زیرسطحی آب برویم.
به گزارش ایسکانیوز، برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی و کنترل نکردن مصرف آب باعث شده تا پهنه تهران دچار فرونشست شود. خطر فرونشست میتواند زیرساختها را آسیبپذیر کند و هزینه بالایی برای کشور ایجاد کند. بنابراین اهمیت کنترل مصرف و مدیریت زیرسطحی آب، بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت بنا به آنچه کارشناسان میگویند، شاهد تخریبهای بزرگی در تهران خواهیم بود.
انتهای پیام/
نظر شما