به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ سلاح لیزری نوعی سلاح انرژی هدایت شده است که از لیزر برای وارد کردن آسیب استفاده میکند. البته هنوز مشخص نیست که آیا میتوان این سلاحها را به عنوان جنگافزارهای عملیاتی با کارایی بالا در ارتش مستقر کرد یا نه، چون این سلاحهای لیزری مشکلات اساسی دارند که همچنان تا حد زیادی حل نشده باقی مانده است. به طور مثال این سلاحها در شرایط جوی خاص مثل وجود مه، دود، گرد و غبار، باران، برف، دود ناشی از آلودگی، کف یا مواد شیمیایی پخش شده در هوا عملا توانایی خود را از دست میدهند و لیزر پرتو نوری آنها فقط در هوای شفاف یا خلاء کارکرد دارد.
انواع مختلفی از لیزرها شناسایی شدهاند که قابلیت استفاده در سلاحهای غیرکشنده ناتوانساز را دارند. زیرا این لیزرها میتوانند در صورت تابیده شدن به چشمها، موجب از دست رفتن بینایی موقت یا دائمی شوند. البته دامنه، ماهیت و مدتزمان اختلال بینایی ناشی از قرار گرفتن در معرض پرتو لیزر به عوامل گوناگونی وابسته است، مانند توان لیزر، طول موج یا طولموجها، میزان همگرایی پرتو، جهتگیری پرتو و مدتزمان تابش.
با این همه حتی لیزرهایی با توان خروجی کمتر از یک وات هم میتوانند در شرایط خاص موجب از دست رفتن آنی و دائمی بینایی شوند و از این رو به عنوان سلاحهایی غیرکشنده اما ناتوانساز مطرحند.
با این حال، استفاده از چنین لیزرهایی از نظر اخلاقی بحثبرانگیز است، زیرا کوری ناشی از لیزر نوعی ناتوانی شدید محسوب میشود. «پروتکل منع سلاحهای لیزری کورکننده» استفاده از سلاحهایی را که برای ایجاد نابینایی دائمی طراحی شدهاند، ممنوع میکند. از این رو، سلاحهایی که برای ایجاد نابینایی موقت ساخته شدهاند، موسوم به «خیرهکنندهها» یا dazzlers توسط ارتشها و گاهی نیروهای انتظامی به کار میروند.
سلاحهای لیزری که قادر به وارد کردن آسیب مستقیم یا نابودی هدف در میدان نبرد باشند، همچنان در مرحله آزمایشی قرار دارند. ایده کلی در سلاحهای پرتو لیزری، هدفگیری دشمن با زنجیرهای از پالسهای کوتاه نور است. نیروی دریایی ایالات متحده سامانه لیزری با توان ۳۰ کیلووات موسوم به LaWS را برای برد بسیار کوتاه (یک مایل) آزمایش کرده است که علیه اهدافی مانند پهپادهای کوچک، نارنجکهای ضد زره پرتاب شونده و موتورهای قابل رویت قایق یا بالگرد به کار میرود.
سیستمهای پدافند هوایی مبتنی بر لیزر
سلاحهای مبتنی بر لیزر برای اهداف دفاعی، بهویژه برای نابودی موشکهای ورودی، در حال توسعه هستند. یکی از این نمونهها، لیزر هوابرد بوئینگ است که در داخل یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ساخته شد و با نام YAL-۱ شناخته میشد. این سیستم برای نابودی موشکهای بالستیک کوتاهبرد و میانبرد در مرحله شتابگیری طراحی شده بود. البته این پروژه در سال ۲۰۱۲ لغو شد.
سیستم دفاعی مبتنی بر لیزر دیگری نیز وجود دارد که معروف به «جنگ ستارگان» است و ابتکار دفاع راهبردی محسوب میشود. هدف این پروژه، استفاده از سیستمهای لیزری زمینی یا فضایی برای نابودی موشکهای بالستیک میانقارهای (ICBM) بود. با این حال، چالشهای عملی متعددی مانند هدایت لیزر در فاصلههای طولانی از طریق جو، اجرای این سیستمها را پیچیده میکرد. به طور مثال، پراکندگی و شکست نور موجب خمیدگی و اعوجاج پرتو لیزر میشد. از این رو، هدفگیری را دشوار میکرد و کارایی آن را کاهش میداد.
یکی از مفاهیم مرتبط، لیزر ایکس-ری پمپ شده با انرژی هستهای است؛ یک بمب اتمی در مدار که توسط پرتوهای لیزری به شکل میلههای شیشهای احاطه شده بود. زمانی که بمب منفجر میشد، میلهها در معرض فوتونهای گاما با انرژی بسیار بالا قرار میگرفتند و باعث انتشار خودبهخودی و تحریک شده فوتونهای ایکس در اتمهای میله میشدند. این فرآیند منجر به تقویت نوری فوتونهای ایکس و تولید یک پرتوی لیزر ایکس میشد که کمترین تأثیر را از اعوجاج جو میپذیرفت و قادر به نابودی موشکهای بالستیک میانقارهای در پرواز بود. با این حال، لیزر ایکس-ری یک دستگاه یکبار مصرف بود و هنگام فعالسازی خود نابود میشد. برخی آزمایشهای اولیه این مفهوم از طریق آزمایشهای هستهای زیرزمینی انجام شد، اما نتایج رضایتبخش نبود و بعد از مدتی نیز لغو شد.
از میان بهترین سیستمهای پدافند هوایی مبتنی بر لیزر میتوان به آیرون بیم و LaWS اشاره کرد:
آیرون بیم اسرائیل
آیرون بیم یا Iron Beam یک سیستم پدافند هوایی مبتنی بر لیزر است که پارسال در نمایشگاه هوایی سنگاپور توسط شرکت دفاعی اسرائیلی رونمایی شد. این سیستم برای نابودی راکتهای کوتاهبرد، توپخانه و خمپاره طراحی شده و برد آن تا هفت کیلومتر است، که برای سیستم آیرون بیم خیلی نزدیک است و باعث میشود آن سیستم نتواند پروژهها را مؤثر رهگیری کند.
علاوه بر این، آیرون بیم میتواند پهپادها را نیز رهگیری کند. این سیستم پدافند ششمین عنصر سیستم پدافند هوایی یکپارچه اسرائیل در کنار پیکان ۲ و ۳، فلاخن داود، باراک ۸ و گنبد آهنین به شمار میآید.
آیرون بیم از یک لیزر فیبری برای نابودی هدف هوایی استفاده میکند. چه به صورت سیستم مستقل و چه همراه با اطلاعات بیرونی به عنوان بخشی از سیستم پدافند هوایی، تهدیدات هوایی را توسط یک سیستم نظارتی شناسایی میکند و توسط پلتفرمهای متحرک دنبال میکند تا مقابله انجام گیرد. انتظار میرود آیرون بیم تا پایان امسال عملیاتی شود.
LaWS آمریکا
سامانه LaWS یا «Laser Weapon System»نخستین سلاح لیزری نیروی دریایی آمریکا بود که به طور واقعی روی یک شناور عملیاتی به کار گرفته شد. این نمونه نمایشی در سال ۲۰۱۴ روی یک کشتی پشتیبانی نصب و در خلیج فارس آزمایش شد. در همان استقرار اولیه، سامانه با هدف مقابله با تهدیدات نامتقارن مانند قایقهای تندرو و پهپادها با سامانههای دفاعی موجود کشتی یکپارچه شد.
LaWS یک سامانه دفاعی دریایی است که تاکنون به صورت علنی درگیر یک پهپاد و همچنین یک قایق کوچک شبیهسازی شده مهاجم شده است. این سامانه از پرتو مادون قرمز حاصل از یک آرایه لیزر حالتجامد استفاده میکند که میتواند با خروجی بالا برای انهدام هدف یا با خروجی پایین برای هشدار دادن یا از کار انداختن حسگرهای هدف بهکار گرفته شود.
یکی از مزیتهای اصلی آن در مقایسه با سلاحهای گلولهای، هزینه بسیار پایین هر شلیک است: هر بار شلیک تنها هزینه اندکی برای تولید پالس انرژی نیاز دارد؛ در حالی که مهمات گلولهای باید طراحی، تولید، جابهجا، انبار و نگهداری شوند و فضای ذخیرهسازی را اشغال میکنند.
این سامانه برای مقابله با تهدیدهای نامتقارن سطح پایین طراحی شده است. توان خروجی قابل تنظیم آن اجازه میدهد در سطح پایین، به طور غیرکشنده برای کور کردن موقت چشم انسان و منصرف کردن تهدید استفاده شود، و در سطح بالا (تا ۳۰ کیلووات) برای سوزاندن حسگرها، از کار انداختن موتورهای دشمن یا منفجر کردن مواد منفجره بهکار گرفته شود.
LaWS با تمرکز لیزر روی یک نقطه حیاتی میتواند یک پهپاد کوچک را در کمتر از ۲ ثانیه سرنگون کند. در برابر قایقهای کوچک، این لیزر میتواند موتور قایق را هدف بگیرد و از کار بیندازد و سپس همین کار را با سرعت در برابر سایر قایقها تکرار کند؛ در حالی که تنها چند ثانیه برای هر هدف نیاز دارد. هدفگیری بدنه یا موتور پلتفرم دشمن مؤثرتر از هدف قرار دادن تکتک خدمه است، هرچند دقت سامانه به حدی بالاست که میتواند به سراغ موشکها یا راکتهای انفجاری روی عرشه برود و با انفجار آنها حتی اپراتورهای قایق را از بین ببرد. در برابر هواگردهای بزرگتر مانند بالگردها نیز LaWS میتواند اجزای حیاتی آنها را بسوزاند و باعث سقوطشان شود.
سامانه ضدپهپاد لیزری
سامانههای لیزری ضدپهپاد در اصل نوعی از سلاحهای انرژی هدایت شونده هستند که از پرتو لیزر برای ردگیری، کور کردن یا انهدام پهپادها استفاده میکنند. این سامانهها به جای موشک یا گلوله، انرژی متمرکز نور لیزر را با سرعت نور به هدف میتابانند و میتوانند حسگرها، دوربینها، موتور یا حتی بدنه پهپاد را بسوزانند و آن را از کار بیندازند.
این سامانهها به طور خاص برای پاسخ به تهدید روزافزون پهپادها ساخته میشوند. امروزه پهپادها به دلیل ارزان بودن، در دسترس بودن و توانایی اجرای عملیات شناسایی یا انتحاری، تهدید بزرگی برای نیروهای نظامی و حتی زیرساختهای حیاتی (مانند پالایشگاهها و پایگاهها) هستند.
سلاحهای متعارف مانند موشکهای پدافندی یا توپخانه، در برابر پهپادهای کوچک و انبوه بسیار پرهزینه و ناکارآمد میشوند. اما یک سامانه لیزری ضدپهپاد، هر شلیکش تنها هزینه تولید انرژی الکتریکی دارد و میتواند با سرعت بسیار بالا تهدیدات متعدد را یکی یکی از بین ببرد.
چندین کشور سیستمهای لیزری ضد پهپاد را برای مقابله با تهدید فزاینده پهپادهای کوچک توسعه دادهاند. این سیستمها برای شناسایی، ردیابی و نابودی پهپادها با استفاده از لیزرهای پرتوان طراحی شدهاند و راهحلی کمهزینه و انعطافپذیر برای حفاظت از حریم هوایی ارائه میدهند.
لاکهید مارتین در ایالات متحده، در سال ۲۰۱۷ قابلیتهای سیستم لیزری «آتنا» خود را نشان داد، که از یک لیزر ALADIN با توان ۳۰ کیلووات برای هدفگیری و نابودی پهپادها استفاده میکند. شرکت آمریکایی دیگری به نام Raytheon نیز در سال ۲۰۱۹ سامانهای را با نام HELWS توسعه داد که قادر است پهپادها را تا فاصله سه کیلومتر شناسایی و نابود کند.
ترکیه نیز در توسعه سلاحهای لیزری سرمایهگذاری کرده است، و شرکتهایی مانند «راکستان» سامانه ALKA را تولید میکنند که ترکیبی از سلاحهای لیزری و الکترومغناطیسی برای ناتوانسازی و نابودی اهداف منفرد یا گروهی است. شرکتهای دیگری مانند «آسلسن» و «توبیتاک بیلگم» نیز سیستمهای لیزری را برای هدفگیری پهپادهای کوچک و مواد منفجره طراحی کردهاند.
آلمان نیز از پیشگامان توسعه سیستمهای لیزری رزمی است و شرکت دفاعی «رینمتال» از دهه ۲۰۰۰ روی نسخههای ثابت و متحرک سیستم «لیزر انرژی بالا» یا HEL کار میکند.لیزرهای رینمتال برای مقابله با انواع تهدیدات از جمله پهپادهای کوچک و متوسط، هلیکوپترها، موشکها، مینها و گلولههای توپخانه طراحی شدهاند.
اسرائیل نیز فعالانه در حال توسعه سلاحهای لیزری است. شرکتهایی مانند «رافائل» در سال ۲۰۲۰ سیستم جمعوجور «گنبد پهپادی» را برای نابودی پهپادها و ابزارهای مشابه معرفی کردند. سامانه دیگری به نام «لایت بلید» توسط «اپتیدنس» برای مقابله با تهدیدات تروریستی مانند پهپادهای کوچک و مواد منفجرهای که به بادکنک یا کایت وصل شدهاند، توسعه یافته است.
توسعه و استقرار این سیستمهای لیزری ضد پهپاد نشاندهنده اهمیت فزاینده حفاظت از حریم هوایی در برابر تهدیدات نوظهور و ارائه راهحل کمهزینه و انعطافپذیر برای نیروهای دفاعی در سراسر جهان است.
در ۱۶ مه ۲۰۲۵، اوکراین یک برجک لیزری کوچک به نام «اسلیمبیم» را معرفی کرد که روی ایستگاه تسلیحاتی کنترل از راه دور نصب شده و قادر است حسگرهای نوری را تا فاصله ۲ کیلومتر کور کند و پهپادها را در فاصله ۸۰۰ متر نابود سازد. این سیستم میتواند از طریق «سامانه مبتنی بر وب» به صورت از راه دور هدایت شود تا خطر برای اپراتورها کاهش یابد و همچنین میتواند برای خرابکاری با هدفگیری قفلها یا اشیای دیگر به کار رود.
مهمترین سامانه ضدپهپاد لیزری «شکارچی خاموش» چین است.
شکارچی خاموش چین
شکارچی خاموش یا Silent Hunter سامانهای ضدپهپاد لیزری است که توسط آکادمی فیزیک مهندسی چین توسعه یافته است. این سامانه از لیزر فیبری با قدرت الکتریکی بهره میبرد و توان خروجی آن بین ۳۰ تا ۱۰۰ کیلووات متغیر است. برد مؤثر آن تا چهار کیلومتر گزارش شده است و قادر است در ۸۰۰ متر پنج صفحه فولادی ۲ میلیمتری را سوراخ کند و در هزار متر یک صفحه فولادی پنج میلیمتری را به محض نفوذ در هم شکند. کارکرد اصلی آن شامل کشف، رهگیری و نابودی پهپادهای کمارتفاع است و قابلیت کور کردن حسگرهای نوری دشمن (dazzling) تا فاصله سه کیلومتر را نیز دارد.
این سامانه به واسطه وزن و حجم زیاد، قابل حمل هوایی نیست و تنها در نسخههای زمینی (بر روی خودرو یا ثابت) استفاده میشود.
در سالهای اخیر، تصویربرداریهایی منتشر شده که نشان میدهد روسیه از این سامانه جنگ علیه پهپادهای اوکراینی استفاده کرده است. در ویدئوهای منتشر شده سامانهای که روی خودرو نصب شده، با فناوری رادار و رهگیری نوری، فعال میشود و پهپادهای شناسایی اوکراینی را در فاصله بیش از ۱/۳ کیلومتر هدف قرار میدهد.
انتهای پیام/
نظر شما