به گزارش گروه فرهنگ و هنر ایسکانیوز، موسیقی، از آغاز تاریخ بشر، همیشه به‌عنوان ابزاری برای بیان احساسات، روایت داستان‌ها و ایجاد پیوندهای اجتماعی نقش ایفا کرده است. اما آنچه امروزه با عنوان «کنسرت خیابانی» می‌شناسیم، محصولی از تحول تدریجی هنر و فرهنگ در اجتماع است. این نوع اجراها نه‌تنها بخشی از تاریخ موسیقی، بلکه انعکاسی از تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.

در تمدن‌های باستانی، موسیقی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی عمومی بود. در یونان باستان، نوازندگان و خوانندگان در آگورا (بازار و میدان عمومی) اجرا می‌کردند و مردم به صورت آزادانه گرد هم می‌آمدند تا از موسیقی لذت ببرند. در روم باستان نیز، موسیقی‌دانان در میادین، جشنواره‌ها و حتی مسیرهای تشییع و پیروزی‌ها اجرا داشتند. این اجراها نه تنها جنبه سرگرمی داشت، بلکه بخشی از ساختار مذهبی، نظامی و سیاسی جامعه نیز محسوب می‌شد. در هند، چین و خاورمیانه نیز، نوازندگان دوره‌گرد قرن‌ها در بازارها، مراسم مذهبی و جشن‌های مردمی حاضر می‌شدند و موسیقی را به خیابان‌ها می‌آوردند.

با آغاز رنسانس، هنر و موسیقی به تدریج از انحصار کلیسا خارج شد. در ایتالیا، فرانسه و اسپانیا، نوازندگان خیابانی با سازهای متنوع از لوت و فلوت گرفته تا طبل و ترومپت، در جشن‌های شهری، مراسم عروسی، و حتی اعلامیه‌های رسمی نقش‌آفرینی می‌کردند. به تدریج، اجراهای عمومی، حتی در فضای باز، جایگاه بیشتری یافتند. در شهرهای بزرگ مانند ونیز و فلورانس، میدان‌های معروف به محلی برای گردهمایی مردم و شنیدن موسیقی زنده بدل شدند. در این دوران، موسیقی نه تنها برای اشراف بلکه برای عموم مردم دسترس‌پذیرتر شد.

در قرن هجدهم، موسیقی کلاسیک و اجراهای ارکسترال به تدریج به شکل کنسرت‌های رسمی درآمدند. سالن‌های کنسرت ساخته شدند، اما در عین حال، برخی شهرها مانند وین و پاریس، شاهد اجراهای بزرگ در پارک‌ها و باغ‌های عمومی بودند. ارکسترها در فضای باز به اجرای سمفونی‌ها می‌پرداختند و مردم عادی، بدون پرداخت هزینه‌های سنگین، می‌توانستند موسیقی فاخر را تجربه کنند.

قرن نوزدهم، با انقلاب صنعتی و گسترش شهرنشینی، عرصه جدیدی برای موسیقی خیابانی فراهم کرد. نوازندگان مردمی، از بلوزنوازان جنوب آمریکا تا گروه‌های فولکلور در اروپا، به کوچه‌ها و چهارراه‌ها آمدند. در همین دوران، موسیقی جاز در آمریکا پا گرفت و برخی از نخستین اشکال آن در خیابان‌ها و کافه‌های محلی شکل گرفتند.

قرن بیستم نقطه عطفی در تاریخ کنسرت خیابانی بود. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، فستیوال‌های موسیقی خیابانی در شهرهای بزرگ جهان آغاز شدند. جشنواره‌های بزرگی مانند «ناتینگ هیل کارنیوال» در لندن، «ماردی گرا» در نیواورلئان و جشنواره‌های خیابانی ریو دو ژانیرو، موسیقی را به خیابان‌ها آوردند و باعث شدند که موسیقی به تجربه‌ای جمعی و فراگیر بدل شود.

با ورود به عصر دیجیتال، کنسرت‌های خیابانی شکل تازه‌ای پیدا کردند. بسیاری از هنرمندان مشهور امروزی، از جمله جاستین بیبر، نخستین تجربه‌های خود را در خیابان‌ها آغاز کردند و به تدریج شهرداری‌ها و نهادهای فرهنگی در بسیاری از کشورها، موسیقی خیابانی را به رسمیت شناختند و قوانین و مجوزهای خاصی برای آن تعریف کردند. امروزه در شهرهایی مانند نیویورک، پاریس، لندن، سیدنی و توکیو، کنسرت‌های خیابانی نه تنها بخشی از هویت فرهنگی شهرها محسوب می‌شوند.

اما در کشورمان ایران به دلیل اینکه بخشی از کارکرد خیابان در اختیار مراسمات مذهبی و آیینی قرار دارد موضوع برگزاری کنسرت خیابانی به مدل های دیگری که در اقصی نقاط جهان برگزار شده مرسوم نبوده و به نوعی کنسرت خبایانی در کشورمان ایرانیزه گردیده و به تدریج برگزاری کنسرت در خیابان به سمت مدل های جدیدی در حال پیشروی است.

اگر اندکی عمیق‌تر به مفهوم خیابان بنگریم، خواهیم دید که خیابان همواره فقط محل گذر نبوده، بلکه بستری برای تعامل اجتماعی، بازنمایی هویت جمعی و حتی خلق هنر و آیین بوده است. در ایران، با وجود سنت‌های کهن و آیین‌های پرشمار، رابطه مردم با خیابان به‌عنوان یک فضای فرهنگی، همواره پیچیده و چندلایه بوده است.

از یک سو، خیابان در ذهن بسیاری از شهروندان ایرانی عمدتاً به‌عنوان مسیری برای تردد شناخته می‌شود؛ جایی که باید سریع گذر کرد، خرید کرد، یا به مقصدی رسید. اما از سوی دیگر، تاریخ ایران نشان می‌دهد که خیابان و میدان همواره نقش مهمی در برگزاری آیین‌های سنتی، مراسم مذهبی، و حتی شکل‌گیری لحظات هنری و موسیقایی ایفا کرده‌اند. از آیین‌های مذهبی همچون تعزیه و دسته‌های عزاداری گرفته تا جشن‌های ملی و نوروزی، خیابان‌ها بارها به صحنه‌های آیینی و فرهنگی تبدیل شده‌اند.

خیابان در ایران نه فقط مسیری برای عبور، بلکه بستری برای بروز و بازتولید فرهنگ بوده است؛ فضایی که مردم در آن، خارج از مرزهای خانه و حیاط خصوصی، جمع می‌شدند تا تجربه‌ای مشترک از شادی و سوگواری داشته باشند.

کنسرت خیابانی، به معنای اجرای موسیقی زنده در فضای عمومی، شاید به‌ظاهر امری مدرن به نظر برسد، اما ریشه‌های آن را می‌توان در همان سنت‌های موسیقایی خیابانی گذشته جست‌وجو کرد. این اجراها نه‌تنها برای سرگرمی بلکه برای انتقال پیام‌های اخلاقی، تاریخی، مذهبی و فرهنگی شکل می‌گرفت.

در دوران معاصر، با گسترش شهرنشینی، افزایش ترافیک، تمرکز مراکز فرهنگی در فضاهای بسته، و تغییر سبک زندگی، نقش خیابان به‌عنوان محل اجرای موسیقی به حاشیه رانده شد. با این حال، تجربه شهرهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که بازگرداندن موسیقی و هنر به خیابان‌ها، تأثیر شگرفی بر سرزندگی شهری، هویت جمعی، و حتی امنیت اجتماعی دارد.

در ایران نیز تجربه معدود کنسرت‌های خیابانی نشان داده که مردم از چنین رویدادهایی با شور و علاقه استقبال می‌کنند به خصوص اینکه بلیت کنسرت در ایران از قیمت بالایی برخوردار است و برای یک خانواده ۴ نفره با مقرون به صرفه نیست تا برای تماشای یک کنسرت ۹۰ دقیقه ای هزینه بالایی بپردازند لذا برگزاری کنسرت های خیابانی در ایران هم از منظر اقتصادی و هم از منظر فرهنگی همیشه مورد استقبال عموم مردم بوده است.

از منظر دیگر حضور موسیقی در فضاهای عمومی به شهرها روح و زندگی می‌بخشد، امنیت روانی و اجتماعی را تقویت کرده و حتی بر احساس تعلق شهروندان به فضای شهری می‌افزاید. خیابان به‌طور بالقوه یکی از مهم‌ترین بسترهای فرهنگ‌سازی شهری است. آنچه مانع تحقق این ظرفیت شده، نه محدودیت ذاتی فضا، بلکه نوع نگاه به آن بوده است. چیزی که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، رعایت مسائل ایمنی، ترافیکی و فرهنگی، خیابان را از یک فضای صرفاً عملکردی به یک فضای هویتی، هنری و اجتماعی بدل کرد.

کیوان ساکت آهنگساز و نوازنده مطرح کشورمان در مصاحبه ای که با برخی رسانه ها داشت با توجه به اینکه ایده برگزاری کنسرت‌های خیابانی را خوب ارزیابی می‌کند، گفت: «برای برگزاری چنین کنسرت‌هایی نباید فقط به یک عده خاص مجوز برگزاری دهند، بلکه باید همه هنرمندان سرشناس بتوانند این کنسرت‌های رایگان را برگزار کنند.»

این آهنگ‌ساز و نوازنده تار و سه تار گفت: «کنسرت‌های خیابانی سبب می‌شود مردم با موسیقی خوب آشنا شوند و به سمت این نوع موسیقی‌ها گرایش پیدا کنند.»

این نوازنده در ادامه بیان کرد: «هدف این نوع کنسرت‌ها بسیار مهم است و باید بر اساس اهداف پیش رویم. همچنین هر کسی نباید ساز خودش را بزند، زیرا باعث می‌شود از مسیر اصلی خود دور شود.»

این آهنگساز افزود: «برگزاری این کنسرت‌ها ایده خوبی است به شرطی که درست اجرا شود و نباید فقط به یک عده خاص مجوز برگزاری دهند.»

پس از حمله ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان و شهادت تعدادی از هموطنان ماهیت فرهنگی کنسرت خیابانی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت. پس از اجرای ارکستر سمفونیک تهران در ۴تیرماه در میدان آزادی و با اجرا مجموعه‌ای از آثار ماندگار موسیقی کلاسیک و قطعاتی با مضمون صلح و انسان‌دوستی و همچنین اجرای خیابانی مصطفی راغب و علی لهراسبی در میدان امام خمینی (ره) همدان به مناسبت هفته فرهنگی همدان حالا نوبت به اجرای کنسرت بزرگ همایون شجریان در میدان آزادی تهران رسیده که قرار است جمعه ۱۴ شهریور ماه ساعت ۱۰شب در میدان آزادی به اجرا در آید.

به گفته‌ی شجریان، بخشی از این حمایت صرف تأمین تجهیزات پیشرفته‌ی صوتی و تصویری خواهد شد، برای اینکه تماشاگرانی که با فاصله‌ی زیادی از استیج قرار دارند نیز تجربه‌ی خوبی داشته باشند، نمایشگرهای بزرگی نصب خواهد شد. هزینه‌ی این تجهیزات حدود ۶ میلیارد تومان برآورد شده است.

او همچنین تأکید کرد که خود هیچ دستمزدی از این اجرا دریافت نمی‌کند و تمام هزینه‌ها صرف اجرای باکیفیت و پرداخت حقوق اعضای ارکستر خواهد شد.

تاریخچه کنسرت‌های خیابانی، داستانی است از پیوند هنر با مردم، از تلاش برای دسترس‌پذیر کردن موسیقی برای همه و از نقش خیابان‌ها به عنوان بستر تعامل فرهنگی که این موضوع نشان می‌دهد که موسیقی، حتی در ساده‌ترین شکل خود، قدرت آن را دارد که فضاهای عمومی را به صحنه‌های زنده پویا تبدیل کند.

انتهای پیام/