به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از ۴۰۰ واحد آموزشی و بیش از یک میلیون دانشجو در سراسر کشور، نقش کلیدی و مؤثری در توسعه علمی و فرهنگی کشور ایفا کرده است. با این حال، وابستگی قابل توجه دانشگاه به درآمدهای شهریه‌ای، به ویژه در سال‌های اخیر، به یکی از چالش‌های اساسی آن بدل شده است. این وابستگی، علاوه بر ایجاد ناپایداری مالی، محدودیت‌هایی را در توسعه کیفی آموزش و پژوهش ایجاد کرده و دغدغه‌های جدی برای مدیریت دانشگاه به وجود آورده است.
پیش از سال ۱۳۹۷ بیش از ۸۵ درصد از درآمدهای دانشگاه از محل شهریه دانشجویان تأمین می‌شد. چنین وضعیتی باعث شده بود دانشگاه در مواجهه با کاهش ظرفیت پذیرش دانشجو یا تغییرات بازار آموزش عالی، آسیب‌پذیری مالی بالایی داشته باشد. این مسئله نه تنها بار اقتصادی سنگینی بر دوش دانشجویان می‌گذاشت، بلکه محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در پژوهش، تجهیزات و خدمات جانبی آموزشی ایجاد می‌کرد و توسعه زیرساخت‌ها را دچار محدودیت می‌ساخت.
با شروع ریاست دکتر محمدمهدی طهرانچی از سال ۱۳۹۸، دانشگاه آزاد به‌شکل جدی برنامه‌هایی را برای کاهش وابستگی به درآمد شهریه آغاز کرد. مدیریت جدید با هدف تنوع‌بخشی به منابع درآمدی، افزایش پایداری مالی و ارتقاء کیفیت آموزش، مجموعه‌ای از سیاست‌ها و طرح‌های راهبردی را اجرایی نمود. یکی از محورهای اصلی این سیاست‌ها که در سند تعالی دانشگاه در سال ۱۴۰۰ نیز ابلاغ شد، ارتقای کارآمدی اقتصادی و افزایش سهم درآمدهای غیرشهریه‌ای بود. خوشبختانه این روند از سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ آغاز شده و تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۴ دانشگاه به هدف نزدیک به ۴۲ درصد درآمد غیرشهریه‌ای دست یافته است.
تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و دستاوردهای کلیدی
یکی از مهم‌ترین راهبردها، توسعه فعالیت‌های پژوهشی و ایجاد ارتباط موثر با بخش صنعت و بازار بوده است. دانشگاه با تکیه بر توان علمی اساتید و ظرفیت‌های پژوهشی خود، تلاش کرده است قراردادهای پژوهشی متنوعی با صنایع و ارگان‌های دولتی و خصوصی منعقد نماید که علاوه بر درآمدزایی، منجر به کاربردی‌تر شدن پژوهش‌ها می‌شود. همچنین دانشگاه آزاد از طریق حمایت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، بخشی از یافته‌های علمی خود را به محصولات و خدمات تجاری تبدیل کرده است که این امر نقش مهمی در کاهش وابستگی به شهریه دارد.
همچنین گسترش خدمات درمانی، از جمله بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز بهداشتی زیرمجموعه دانشگاه، به عنوان یکی دیگر از منابع درآمدی غیرشهریه‌ای توسعه یافته است. این مراکز نه تنها خدمات تخصصی به جامعه ارائه می‌دهند بلکه به عنوان مراکز درآمدزایی و حمایت مالی برای دانشگاه عمل می‌کنند. به‌طور مثال، گزارش‌ها نشان می‌دهد واحد دانشگاه آزاد امیدیه طی سال مالی اخیر بیش از ۹۰ میلیارد ریال درآمد غیرشهریه‌ای کسب کرده است
علاوه بر این، توسعه آموزش‌های مهارتی و دوره‌های کوتاه‌مدت تخصصی که تقاضای بالایی در بازار دارد، به دانشگاه کمک کرده است که منبع درآمدی متنوع و پایدارتر ایجاد کند. این دوره‌ها که معمولاً با شهریه‌های مستقل و متفاوت از رشته‌های رسمی ارائه می‌شوند، به جذب گروه‌های متنوع‌تری از متقاضیان منجر شده‌اند.
این موفقیت‌ها همچنین نتیجه اتخاذ سیاست‌های شفافیت مالی و استقرار سامانه‌های مالی پیشرفته است؛ از جمله سامانه حسابداری تحت وب، انبار، املاک، آموزش و پژوهش و سامانه جامع امور کارکنان که از سال ۱۴۰۰ به دستور ریاست دانشگاه به طور جدی اجرایی شده‌اند. این اقدامات موجب ارتقای کیفیت گزارش‌های حسابرسی و خروج دانشگاه از وضعیت مشروط شده است.
در کنار مولدسازی اموال و بهبود نظام پرداخت، افزایش حقوق و بهبود معیشت کارکنان و اعضای هیئت علمی که دغدغه مهم دانشگاهیان بوده است، با نگاه ویژه ریاست دانشگاه پیگیری شده است. طی دو سال گذشته این روند بهبود یافته و در سال ۱۴۰۴ افزایش ۵ درصدی در حق جذب و حق تخصص، همراه با اجرای طرح ارزیابی عملکرد برای کارکنان و اعضای هیئت علمی اجرا خواهد شد.
آمار و نتایج درآمدهای غیرشهریه‌ای
بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، سهم درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه آزاد از حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد در سال‌های پیش به بیش از ۴۰ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. در سال جاری، ۵۸ درصد از درآمد دانشگاه از شهریه و ۴۲ درصد از طریق درآمدهای غیرشهریه‌ای تأمین شده که شامل فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، خدمات دانش‌بنیان، مولدسازی دارایی‌ها و تبدیل به احسن اموال است.
این رشد چشمگیر نشان‌دهنده موفقیت نسبی سیاست‌های مالی دانشگاه در ایجاد درآمدهای متنوع و پایدار است. افزون بر این، این تغییر موجب کاهش فشار اقتصادی بر دانشجویان و افزایش توان دانشگاه در بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی شده است. با وجود این دستاوردها، چالش‌های جدی همچنان باقی است. یکی از مهم‌ترین مشکلات، تفاوت چشمگیر ظرفیت درآمدزایی میان واحدهای دانشگاهی است. واحدهای مستقر در کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ معمولاً توان بیشتری برای جذب منابع و توسعه فعالیت‌های غیرشهریه‌ای دارند، در حالی که واحدهای کوچک‌تر در مناطق کمتر توسعه‌یافته همچنان وابستگی بالایی به درآمد شهریه دارند. این نابرابری، توزیع منابع و فرصت‌ها را محدود می‌کند و نیازمند سیاست‌گذاری‌های متناسب است.
ضعف در زیرساخت‌های تجاری‌سازی فناوری و انتقال یافته‌های پژوهشی به بازار، دیگر چالشی است که دانشگاه با آن مواجه است. باوجود تلاش‌های صورت‌گرفته، فرآیندهای تبدیل تحقیقات به محصولات تجاری هنوز کامل و منسجم نشده‌اند و بخش بزرگی از ظرفیت‌های علمی بلااستفاده باقی می‌ماند. همچنین کمبود نیروی متخصص و مدیریت کارآمد در حوزه مالی و جذب سرمایه، چالشی است که بر روند توسعه درآمدهای غیرشهریه‌ای تاثیر منفی گذاشته است.
از سوی دیگر، تغییرات جمعیتی و کاهش نرخ تولد، همچنین تغییرات در گرایش‌های تحصیلی و اولویت‌های دانشجویان، فشار مضاعفی بر درآمد شهریه وارد کرده است که این امر ضرورت تنوع‌بخشی به درآمدها را دوچندان می‌کند.
در چشم‌انداز آینده، دانشگاه آزاد برنامه‌های خود را بر تقویت همکاری‌های بخش خصوصی و دولتی، افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری و نوآوری، توسعه آموزش‌های مجازی و مهارتی و بهبود مدیریت منابع مالی متمرکز کرده است. ایجاد زیرساخت‌های بهتر برای تجاری‌سازی فناوری و حمایت از استارتاپ‌ها نیز از اولویت‌های کلیدی به شمار می‌رود تا دانشگاه بتواند به درآمدهای پایدار و متنوع دست یافته و نقش پیشرو خود را در نظام آموزش عالی کشور حفظ کند.
در مجموع، کاهش وابستگی دانشگاه آزاد به درآمدهای شهریه‌ای، ضرورتی استراتژیک برای تضمین پایداری مالی، ارتقاء کیفیت آموزش و گسترش پژوهش. روندها و آمارهای موجود نشان‌دهنده تلاش مستمر و پیشرفت‌های قابل توجه این دانشگاه در این مسیر است، اما رسیدن به اهداف نهایی نیازمند استمرار برنامه‌ریزی، مدیریت هوشمندانه و بهره‌گیری بهینه از تمامی ظرفیت‌ها و فرصت‌ها خواهد بود.
خبرنگار: کوشا ساسانیان
انتهای پیام/
نظر شما