تهران-ایسکانیوز: سمیه دژ|نشست هفته گذشته سران ناتو در ولز با یک تصمیم‌گیری مشخص درباره خاورمیانه همراه بود: «تلاش برای نابودی کامل داعش.» همزمان با این تصمیم‌گیری، رهبران دولت‌های فرانسه و انگلیس آمادگی‌شان را برای همراهی با آمریکا در حمله احتمالی ناتو به داعش اعلام کردند. «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا هم رهسپار خاورمیانه شده تا به گفته خودش ائتلافی منطقه‌ای در مبارزه علیه داعش پدید آورد.

همه نشانه‌ها از حمله ناتو به داعش در روزهای آینده حکایت دارد. برای بررسی ابعاد این حمله، سرنوشت داعش و موضع‌گیری دولت‌های خاورمیانه با «علی خرم» مشاور وزیر امور خارجه کشورمان و تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت‌و‌گو کرده‌ایم. او می‌گوید حمله ناتو به داعش تقریبا حتمی است، دامنه آن به سوریه هم کشیده می‌شود و این جریان شبه‌نظامی با این حمله عملا از میان می‌رود.

ناتو در نشست هفته گذشته تصمیم گرفت تا علاوه بر انسداد راه‌های کمک مالی به داعش، درصورت ضرورت، حمله نظامی هم به مواضع این جریان انجام دهد. از ابتدای هفته اخیر بسیاری از تحلیلگران از حمله قریب‌الوقوع ناتو به داعش صحبت می‌کنند، آیا به نظر شما باید در روزهای آتی منتظر این حمله باشیم؟

ماموریت ناتو به این صورت است که وقتی امنیت بین‌المللی و یا امنیت یکی از اعضا به خطر بیافتد، ناتو وارد موضوع می‌شود. فعالیت‌های داعش حتی از حد و مرزهای منطقه گذشته و امنیت ملی برخی از اعضا مانند آمریکا را با کشتن افرادی مانند خبرنگاران به خطر انداخته است. البته موضوعات امنیتی دیگری هم درباره فعالیت‌های داعش مطرح است.

واضح است که این گروه مشکلاتی را برای کشورهای منطقه پدید آورده است، بنابراین هم ماموریت بین‌المللی ناتو و هم ماموریت فردی در رابطه با کشورهای عضو، پای ناتو را به این مساله باز می‌کند و ناتو را ملزم به حمله علیه مواضع داعش می‌کند. در واقع آنقدر زمینه‌ها برای حمله ناتو به داعش فراهم است که به نظر می‌رسد این اقدام صورت گیرد.

آمریکا جدا از سیاست خود، تحت فشار بین‌المللی و منطقه‌ای برای جلوگیری از افراطی‌گری‌ای است که به صورت جنایت علیه بشریت درآمده است. این کشور یکی از اعضای مهم و اصلی ناتو است و قطعا تحت این شرایط، هر زمانی که تصمیم بگیرد، ناتو وارد عمل می‌شود.

ژنرال دمپسی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا گفته است بدون حمله کردن به مواضع داعش در سوریه نمی‌توان داعش را شکست داد. به نظر شما در صورت حمله ناتو، شعاع این حملات به مواضع داعش در سوریه هم کشیده می‌شود؟

اگر قرار است به مواضع داعش حمله شود، حتی اگر داعش در اردن یا لبنان هم باشد ناتو بنا به تئوری‌های موجود به آنجا هم حمله خواهد کرد. چرا که اگر بر فرض، مواضع داعش در سوریه را رها کند، اعضای این گروه به آن منطقه پناه برده و در آنجا تجدید قوا می‌کنند و به زیست خود ادامه می‌دهند. در واقع تمام مواضع و قلمرو داعش مورد حمله قرار خواهد گرفت تا نتیجه مورد نظر حاصل شود.

فکر می‌کنید در این حمله کدام یک از کشورهای منطقه با ناتو همراه خواهد شد؟

غیر از جناح عربستان که خود بنیانگذار داعش است و هم‌چنین ترکیه که البته با ناتو همراه خواهد شد، مابقی کشورها از حمله ناتو به داعش حمایت می‌کنند. عربستان نیز در حال حاضر در موقعیت دیگری قرار گرفته است.

در جنگ تحمیلی عربستان، صدام را علیه ایران بسیج کرد و چند سال بعد یعنی وقتی که صدام مدعی عربستان شده بود، ریاض حاضر شد که در راستای سرکوب صدام توسط نیروهای آمریکایی گام بردارد. در حال حاضر نیز اتفاق مشابهی رخ داده و با وجود آنکه عربستان، داعش را ایجاد کرده  این گروه مدعی عربستان هم شده و با بعثی‌های عراق که دشمن ریاض هستند همراه شده است. بنابراین منافع عربستان ایجاب می‌کند که علیه داعش وارد کارزار شود و بنابراین از عملیات ناتو علیه داعش حمایت خواهد کرد.

یعنی به نظر شما «حمایت کشورهای خاورمیانه از حمله به داعش» شامل ایران هم می شود؟

اول باید گفت که حمله ناتو به مواضع داعش مشکلاتی را در پی دارد، چرا که مثلا ممکن است همزمان با حمله به مواضع داعش در سوریه، مشکلاتی هم برای دولت این کشور پدید آید و این موضوع مشکل آفرین خواهد بود. ایران باید به نوعی، حتی به صورت غیر مستقیم و با واسطه در مذاکراتی که در خصوص تجهیز ناتو علیه داعش انجام می‌شود شرکت کند تا مطمئن شود که عملیات ناتو علیه داعش در سوریه دامن‌گیر دولت این کشور نشود.

دور بودن ایران از مذاکرات و شرکت نکردن در آن مشکلی را حل نمی‌کند. در عملیاتی که ناتو می‌خواهد بر ضد داعش انجام دهد ایران باید به نحوی تعامل فعال داشته باشد، نه اینکه در عملیات شرکت کند. باید توافق و تفاهم صورت گیرد که تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه حفظ شود.

فکر می‌کنید گستردگی حملات ناتو به داعش چگونه خواهد بود؟ آیا شاهد حملاتی با وسعت بالا خواهیم بود یا این حملات مثل الآن هدفمند و محدود خواهد بود؟

اگر قرار باشد که ناتو وارد جریان شود، قطعا با در دست داشتن یک مجوز بین‌المللی، نقش بزرگ‌تری را ایفا خواهد کرد، به گونه‌ای که داعش را در ابعاد و مقیاس بزرگ هدف قرار می‌دهد. ناتو به این منظور به این مساله ورود می‌کند که موضوع داعش را خاتمه دهد. حتی ممکن است کار به پیاده کردن نیروی زمینی بکشد و تنها به حملات هوایی بسنده نشود که البته این موضوع باید در روزهای آینده مورد بحث قرار گیرد و در مورد آن تصمیم گیری مناسب اتخاذ شود. بنابراین حمله ناتو به داعش با برنامه کنونی آمریکا در عراق متفاوت است.

فکر می‌کنید مهمترین مشکلی که ناتو در حمله به مواضع داعش با آن روبه‌رو خواهد بود چیست؟

به نظر، این موضوع را باید در میان خود اعضای ناتو جست‌و‌جو کرد. ترکیه یکی از اعضای ناتو است که عمده نیروی زمینی آن را تامین می‌کند. در نظر داشته باشید که  ترکیه همزمان به داعش کمک می کند. در این جا یک عضو ناتو در حال کمک به گروهی است که ناتو تصمیم به سرکوبی آن دارد و این از جمله پیچیدگی‌های موجود در کار است. هرچند که در نهایت، ترکیه حتما از تصمیم ناتو پیروی می‌کند و این نیرو نیز از طریق ترکیه وارد عمل می‌شود.

اگر قرار باشد که ناتو در حملات خود از نیروی زمینی استفاده کند، قطعا بخشی از این نیروی زمینی از طریق ترکیه تامین خواهد شد. از سوی دیگر، مساله سوریه و چگونگی حمله به مواضع داعش دراین کشور هم فعلا نامشخص است. نباید فراموش کرد که در غرب افراد زیادی وجود دارند که تضعیف داعش در سوریه را به معنای تقویت دولت بشار اسد می‌دانند.

سرنوشت داعش پس از حمله ناتو چه خواهد شد؟ آیا این جریان قدرت تجدید سازمان را دارد و یا رفته‌رفته به حملاتی محدود مانند دیگر جریان های مشابه متمرکز می‌شود؟

داعش خلاف القاعده تنها در حد یک گروه است و هیچگاه دارای حاکمیت نبوده است. بنابراین اگر هدف حمله قرار گیرد، سرنوشتی مشابه بوکوحرام، القاعده و گروه‌هایی که در شمال آفریقا وجود دارند، نخواهد داشت. من فکر می‌کنم با انجام گرفتن حمله به داعش باید کم کم منتظر نابودی آن بود.

موضع‌گیری آمریکا و برخی از دولت‌های غربی همچون فرانسه و انگلیس در ابتدای رویش داعش در مخالفت کامل با این جریان نبود. چه رویدادهایی سبب این تغییر گرایش آشکار شده است؟

داعش نیز در ابتدا مانند طالبان و مجاهدین افغان برای مبارزه با دشمن ایجاد شده بود. از نگاه آمریکا، عربستان و ترکیه قرار بود داعش مدعی دولت سوریه باشد و در تقابل با دولت اسد قرار گیرد، اما این جریان وارد عراق شد و اهداف دیگری را دنبال کرد. یعنی اصولا آن دسته از اهدافی که از شکل گیری داعش مد نظر بود در این مدت تغییر کرد و خود به تهدیدی برای امنیت دولت هایی تبدیل شد که به این جریان کمک می کردند.

اتفاقا همین موضوع در مورد القاعده هم مطرح بود. یعنی اگرچه در ابتدا به شکل‌گیری آن کمک کردند اما سال‌ها بعد خود آمریکا به جنگ با این جریان رفت. همین تحلیل در مورد داعش هم مصداق دارد. یعنی داعش از اهداف اولیه‌اش خروج کرده و در نتیجه شاهد چنین تغییر موضعی در بین دولت‌های غربی درباره داعش هستیم.