به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، مهندسی بهداشت محیط در کشور به عنوان یک فعالیت منسجم، سابقهای بیش از نیم قرن دارد و تاثیر زیادی در ارتقای سلامت جامعه داشته است. 26 سپتامبر روز جهانی بهداشت محیط، نقطه عطفی در برنامههای بهداشت محیط محسوب میشود و میتواند نقش مهمی در آمادهسازی عمومی و جلب حمایت مسئولین از این رشته داشته باشد.
روز بهداشت محیط فرصتی است برای بازنگری و تعیین و تصحیح برنامهها و اهداف این رشته تا برنامهریزی بهتری برای آینده این رشته هم در دانشگاهها و هم برای استفاده از کاربردهای آن در بهبود شرایط محیطی زندگی انسان صورت گیرد. به مناسبت روز جهانی بهداشت محیط با یدالله فخری عضو هیئت علمی دانشکاه علوم پزشکی هرمزگان که دارای مدرک دکتری در رشته بهداشت و محیط است، گفتوگو کردهایم.
فخری در این گفتوگو با اشاره به اینکه روزآمد نشدن سرفصلهای درسی بهداشت محیط یکی از چالشهای جدی این رشته است، گفت: حذف دوره کاردانی و کمبود تکنسین در این رشته، دیگر چالش مهم این رشته است. همچنین سازمانهایی هستند که بخشی از فعالیت آنها نیازمند حضور کارشناسان بهداشت محیط هستند؛ اما آنها ملزم به استخدام کارشناسان بهداشت محیط نشدهاند. متن کامل این گفتوگو به شرح زیر است:
به عنوان مقدمه کمی در مورد تاریخچه رشته بهداشت محیط و کاربردی که برای جامعه دارد، توضیح دهید؟
بهداشت محیط بعد از انقلاب با این نام وارد ساختار دانشگاهی کشور شده است. این رشته قبلا اهداف دیگری داشت که با تشکیل سازمانهای موازی (جهاد سازندگی) تغییر ماموریت داد. بعد از انقلاب این رشته با عنوان مهندسی بهسازی وارد نظام آموزشی شد که هدف آن تربیت نیروهایی بود که در طراحی سیستمهای بهداشتی عمومی توانمند باشند و در مناطق کمتر توسعه یافته فعالیت کنند. کسانی که بتواند سیستمهای آبرسانی، جمعآوری فاضلاب و تصفیه خانهها را طراحی و اجرا کنند. همچنین بهسازی، شامل نظارت بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی هم جزو وظایف کارشناسان بهداشت محیط است.
بعد از اینکه مأموریت «بهداشت محیط» از آن سلب شد، کماکان همان سرفصلهای آموزشی به قوت خود باقی مانده است و متناسب با نیازهای امروز و ماموریت جدید این رشته به روز نشده است.
بعد از انقلاب و ایجاد جهاد سازندگی، بخش زیادی از وظایف کارشناسان این رشته بر عهده این سازمان گذاشته شد. قبل از آن یک اداره کل به نام اداره کل بهداشت محیط در ساختار وزارت بهداری وجود داشت که این وظایف را بر عهده آن بود. سرفصلهای این رشته هم بر اساس این نیازها تدوین شد که دربرگیرنده مباحثی در زمینه زنجیره تامین آب آشامیدنی (انتقال، توزیع و تصفیه)، جمعآوری فاضلاب و تصفیه آن، مدیریت پسماند، آلودگی هوا و بهداشت اماکن عمومی است.
این رشته امروز با چه چالشهایی روبرو است؟
بعد از اینکه مأموریت «بهداشت محیط» از آن سلب شد، کماکان همان سرفصلهای آموزشی به قوت خود باقی مانده است و متناسب با نیازهای امروز و ماموریت جدید این رشته به روز نشده است.
یکی از چالشهایی که امروز فارغالتحصیلان این رشته با آن مواجه هستند این است که حجم زیادی دروس مهندسی مانند مکانیک سیالات، هیدرولیک و مکانیک خاک را میگذرانند؛ اما وقتی وارد بازار کار میشوند، (عمده بازار کار آنها زیر نظر معاونت بهداشت وزارت بهداشت است) تقریباً هیچ چیزی از وظیفه اصلی خود نمیدانند.
در واقع تنها چیزی که به عنوان اندوخته خود دارند در حد گذراندن 2 واحد بهداشت مواد غذایی، 2 واحد بهداشت مسکن و یک دوره کارآموزی است.
در طول این سالها برای به روزرسانی سرفصلهای درسی این رشته کاری انجام نشده است؟
برای حل این مشکل بزرگان این رشته سعی کردند در مقطع ارشد این رشته به صورت تخصصی ارائه شود. چند گرایش در مقطع ارشد از رشته بهداشت محیط منشعب شده است اما متاسفانه این گرایشها هم با همین مشکلات ساختاری روبرو هستند و سرفصل دروس در مقطع ارشد نیز متناسب با اهداف این رشته تدوین نشده است.
عمده واحدهایی که امروز دانشجویان این رشته در دانشگاه میگذرانند واحدهای مهندسی است که متناسب با نیاز پیش از انقلاب تدوین شده است و اکنون با توجه به نیازهای وزارت بهداشت این سرفصلها روزآمد نشده است.
اشتغال فارغالتحصیلان این رشته فقط در زیر مجموعه وزارت بهداشت است یا در سازمانهای دیگر هم میتوانند مشغول به کار شوند؟
دانشجویان و فارغالتحصیلان این رشته خود را محدود به فعالیت زیر نظر وزارت بهداشت نمیکنند. فارغالتحصیلان این رشته برای فعالیت در سازمانهای مختلفی مانند سازمان محیط زیست، شهرداریها، سازمان آب منطقهای و شرکتهای مشاور خصوصی در زمینه تاسیسات آب و فاضلاب توانمندیهای بسیار خوبی دارند.
البته واقعیت امر این است که در حال حاضر وزارت بهداشت هزینههای آموزش این رشته تحصیلی را به عنوان یک وزارتخانه آموزشی تقبل کرده است و بهتر است که از فارغالتحصیلان این رشته به صورت تخصصی استفاده کند؛ اما این اتفاق تاکنون به صورت 100 درصدی محقق نشده است.
اولین اشتباهی که وزارت بهداشت درباره رشته بهداشت محیط انجام داد، روز آمد نکردن سرفصلهای درسی و دومین اشتباه حذف دوره کاردانی و تبدیل آنها به کارشناسی بود.
بسیاری از رشتههای دانشگاهی در کشور ما بیش از حد نیاز جامعه دانشجو میپذیرند، میزان پذیرش دانشجو در این رشته آیا متناسب با نیاز جامعه است؟
این سوال را با یک مثال توضیح میدهم؛ یک صنعت بیشتر از اینکه به مهندس نیاز داشته باشد، به تکنسین نیاز دارد. وقتی که در یک صنعت همه مهندس باشند و نظارت کنند، کسی نیست که کار را انجام دهد. حذف مقطع کاردانی در برخی رشتههای علوم پزشکی توسط وزارت بهداشت این وضعیت را در آن رشتهها ایجاد کرده است.
در رشته بهداشت محیط هم به نیروهای تکنسین کارآزموده نیاز داریم که بتوانند کارهای مقدماتی بهداشت محیط را انجام دهند. اولین اشتباهی که وزارت بهداشت درباره رشته بهداشت محیط انجام داد، روز آمد نکردن سرفصلهای درسی و دومین اشتباه حذف دورهکاردانی و تبدیل آنها به کارشناسی بود.
بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهی یک از مشکلات اصلی در جامعه ماست، فارغالتحصیلان این رشته از نظر اشتغال چه وضعیتی دارند؟
خوشبختانه به دلیل توانمندی گستردهای که فارغالتحصیلان این رشته دارند و میتوانند در سازمانهای مختلفی کار کنند، کمتر با بیکاری مواجه هستند. این رشته از رشتههای خوش اشتغال است. البته همه فارغالتحصیلان این رشته متناسب با نیاز و هدفی که این رشته دارند، مشغول به کار نمیشوند؛ اما به خاطر توانمندی که دارند در دیگر جاها مشغول به کار میشوند به طور مثال خیلی از فارغالتحصیلان این رشته وارد صنایع میشوند و در نقش مسئول HSE (بهداشت و ایمنی محیط زیست) کار میکنند.
به عنوان سخن پایانی درباره اهمیت رشته بهداشت محیط و اینکه آیا متناسب با این اهمیت به آن توجه شده یا نه توضیح دهید؟
زندگی و حیات بشری چیزی جز دو عامل محیط و ژنتیک نیست. ما در ژنتیک خیلی نمیتوانیم، تغییری ایجاد کنیم؛ اما در محیط میتوان برای ایجاد سلامت تغییرات زیادی ایجاد کرد. ضمانت سلامت انسان در گرو سلامت محیط است. کارشناسان بهداشت محیط این مسئولیت مهم را به عهده دارند. هیچ رشته، شغل و جایگاهی وجود ندارد که بتواند کارش را درست انجام دهد، مگر آنکه محیطش سالم شده باشد.
هیچ محیطی نیست که در آنجا فعالیتی صورت بگیرد و در آنجا ملاحظات بهداشت محیطی نادیده گرفته شده باشد و این فعالیت تداوم و پایداری داشته باشد. حتی بخشی از نفس کشیدن طبیعی در محیط خانه هم با سلامت محیط مرتبط است. یکی دیگر از چالشهای بهداشت محیط این است که فعالیت خیلی از سازمانهایی که مستلزم حضور کارشناس و کاردان بهداشت محیط است، ملزم به جذب این نیروها نشدهاند.
انتهای پیام/
نظر شما